۹ سنت آرایش و تزیین مو در گوشه و کنار دنیا و تاریخچه آن

روش‌هایی که برای آرایش، اصلاح و تزیین موها و سرتاپای خود به کار می‌بریم، در مورد ما و فرهنگ‌مان حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. در واقع هر فرهنگی، در زمان‌های گذشته، روش‌های متفاوتی برای آرایش مو، اصلاح ریش و مو و تزیین آن‌ها داشته است. گاهی نحوه آرایش و اصلاح موها، جایگاه اجتماعی افراد را نشان می‌داده و گاهی برای آیین‌های مذهبی انجام می‌شده است.

با نگاه کردن به ظاهر افراد می‌توانید بفهمید که چقدر با فرهنگ‌شان وابستگی دارند و چقدر از آن جدا شده‌اند. همچنین می‌توان به سلیقه شخصی افراد از طریق دیدن ظاهر آن‌ها پی برد.

روش‌های مراقبت از مو و آرایش موها، در طول تاریخ برای جنسیت‌های مختلف، متفاوت بوده است. از زنان و مردان در آرایش موهایشان توقعات متفاوتی می‌رود. همچنین، هنجارها و ملاک‌های زیبایی در طول تاریخ تغییر کرده است. به همین دلیل سخت است که بفهمیم یک مد یا هنجار زیبایی، چه زمانی شکل گرفته و چه زمانی از بین رفته است.

ولی دنیا پر از فرهنگ‌ ها و الهامات متفاوت است.

در ادامه نگاهی می‌اندازیم به عادات اصلاح، پیرایش، نظافت و سنت‌های آرایش و تزیین مو که در گوشه و کنار دنیا رایج است. همچنین، تاریخچه پشت آن و ویژگی‌های فرهنگی هر کدام را عنوان می‌کنیم.

۱. رنگ کردن مو و قدمتی به اندازه قدمت تمدن بشری

بشر از زمان‌های بسیار دور تا به حال، موهای خود را به رنگ‌های مختلف رنگ‌آمیزی کرده است. قبلا برای رنگ کردن موهای خود از گیاهان و رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کردند؛ مثلا حنا و زردچوبه و حتی گاهی از برخی حشرات بهره می‌بردند؛ مثلا قرمزدانه مکزیکی.

سلت‌ها از لیمو برای سفید کردن موهای بلوند خود استفاده می‌کردند که ظاهری خاص ایجاد می‌کرد. برای یونانیان باستان، رنگ بلوند یکی از استایل‌های جذاب بود؛ ولی رومیان آن را علامت تن‌فروشی می‌دانستند.

در دهه ۱۶۰۰ در اروپا، موادی مثل سرب، گوگرد و آهک، کار رنگ‌های موی امروزی را انجام می‌داد. در نتیجه این کار، بسیاری از کسانی که از این مواد استفاده می‌کردند، به‌خاطر مسمومیت جان خود را از دست می‌دادند.

بانوان قبیله هیمبا در شمال نامیب از زمانی که به خاطر می‌آورند موها و پوست خود را با استفاده از خمیری به اسم otizje با طیفی از رنگ قرمز، رنگ‌آمیزی می‌کنند. این خمیر از ترکیب گل اخرا و چربی تهیه می‌شود.

رنگ‌های تجاری روشن، طبیعی، تیره و پاستلی در طول دهه‌های اخیر بارها مد شده‌اند و دوباره از مد افتاده‌اند.

۲. موهای بلند و معنویت

در بعضی از فرهنگ‌های گوشه و کنار دنیا، مردم به دلایل مذهبی، اصلا موهای خود را کوتاه نمی‌کنند. از جمله بعضی از بومیان آمریکای شمالی که معتقدند کوتاه کردن موها، به معنای قطع کردن ارتباط روحانی با نیروهای قدرتمندتر است.

در بین سایر بومیان آمریکای شمالی، موهای بلند نشانه‌ای از مقاومت است. آمیش یک فرقه مسیحی است که پیروان آن معتقدند که کتاب مقدس، اصلاح کردن را ممنوع کرده است تا پیروان دین با افراد بی‌دین تمایز داشته باشند. پیروان آیین سیک هم اعتقاد مشابهی دارند که زنان و مردان نباید موهای خود را کوتاه کنند و زنان نباید ابروهای خود را اصلاح و حتی مرتب کنند. این عمل مذهبی که کش نام دارد یکی از پنج عمل مذهبی موسوم به پنج کاف است که جزو نمادهای ظاهری دین هستند. دومین مورد از این پنج کاف، کانگا یا شانه چوبی است که دو بار در روز برای مرتب کردن موهای خود از آن استفاده می‌کنند. کسی که این پنج نشانه را داشته باشد، به‌عنوان سیک شناخته می‌شود.

۳. بافت مو به سبک دردلاک (dreadlock)

موهایی که به سبک دردلاک بافته می‌شوند، یکی از نشانه‌هایی است که پیروان جنبش راستافاری را از دیگران متمایز می‌کند. نگه داشتن بدن در حالت طبیعی یکی از عقاید این جنبش است. علاوه بر این، آن‌ها معتقد‌اند که دردلاک از نظر سمبلیک به قدرت شمشون ارتباط دارد؛ کسی که منبع اصلی قدرتش در موهایش بود.

این سبک البته تاریخچه‌ای عمیق‌تر دارد و به ۳۶۰۰ سال پیش و به دوران تمدن مینوسی‌ها برمی‌گردد. برخی از جسدهای مصری مومیایی شده، دردلاک داشتند؛ همان طور که جنگجویان آزتک هم موهای خود را به این سبک می‌بافتند.

این سبک تزیین و بافت مو هنوز هم بحث‌برانگیز است. بسیاری از افرادی که این سبک مو را دارند معولا ژولیده انگاشته می‌شوند و حتی مواردی دادگاهی هم برای بررسی این نکته وجود دارد که آیا برای مردم این امکان وجود دارد که موهای خود را به این سبک ببافند یا نه.

۴. تراشیدن موی سر، یک عادت آرایشی رایج در سراسر دنیا

تراشیدن کامل موی سر به دلایل مختلفی انجام می‌شود. گاهی برای درک زیبایی، گاهی برای تطهیر و گاهی برای سنت‌های مذهبی و فرهنگی و آیین‌های مختلف.

زنان قوم ماسای که در کشورهای تانزانیا و کنیا ساکن هستند، موهای سر خود را می‌تراشند و آن را با زیورآلات مختلف تزیین می‌کنند.

در واقع استاندارد زیبایی زنانه در آن‌ها داشتن سر براق و صیقلی و بدون مو است. در آیین هندو، مراسم تراشیدن سر با نام چوداکاران شناخته می‌شود و برای آیین تطهیر بچه‌ها انجام می‌شود. بزرگ‌ترها نیز در معبد موهای خود را قربانی و تقدیم می‌کنند و در عوض نعمت دریافت می‌کنند. در واقع بسیاری از راهبان از مذاهب مختلف، موهای سر خود را می‌تراشند. راهبان بودایی کره‌ای و راهبه‌ها، هر پانزده روز سر خود را می‌تراشند.

در یک آیین تطهیر دیگر که در بین پیروان یهودیت حسیدی رواج دارد، زنان متاهل قبل از حمام آیینی ماهانه، موهای خود را می‌تراشند.

در سراسر دنیا و در یک بازه زمانی بسیار طولانی، تراشیدن سر برای نیروهای نظامی اجباری است و در واقع نوعی تمرین مطیع بودن است.

۵. اصلاح کردن همه موهای بدن

این سنت از ۸ هزار سال پیش یعنی از قرن ششم میلادی شروع شده است. در آن زمان افرادی که متعلق به طبقات بالای اجتماعی بودند با کمک سنگ‌ها و صدف‌هایی که تیز و برنده شده بودند، همه موهای بدن خود به غیر از ابروها را می‌تراشیدند. طبق برخی مستندات ثبت شده، بعضی از افرادی که ثروتمندتر بودند، یک روز در میان این کار را به‌عنوان سنتی برای تطهیر، انجام می‌دادند.

داشتن ریش نامرتب و اصلاح نشده نشان می‌داد که فرد از طبقات پایین اجتماعی است. اعضای خانواده‌های سلطنتی برای این کار به سلمانی‌هایی مراجعه می‌کردند که با استفاده از ابزارها و تیغ‌های مزین به جواهرات، اصلاح را برای افراد انجام می‌دادند.  

سپس آن‌ها برای این کار شروع به استفاده از موم زنبور عسل کردند که قدیمی‌ترین روش اپیلاسیون با موم است. در واقع با این موم، موها را از ریشه در می‌آورند. این روش در حال حاضر هم رایج است و آن را ایپلاسیون می‌نامند.

در گذشته، با ترکیب موادی چون آب، آبلیمو و یک ماده چسبناک، خمیری درست می‌کردند و آن را روی پوست می‌مالیدند و بعد آن را از روی پوست با سرعت می‌کندند که باعث کنده شدن موها از ریشه می‌شود. در دهه ۱۹۸۰ ابزاری به نام اپیلیدی برای اولین بار ابداع شد. این وسیله از مجموعه‌ای از فنرهای چرخان تشکیل شده بود که موها را از ریشه در می‌آورد.

استفاده از روش وکس برزیلی توسط برزیلیان مهاجر در نیویورک رایج شد. امروزه لیزر به کمک افرادی آمده است که دوست دارند از شر موهای زاید خود خلاص شوند.

۶. انواع بافت، چیزی فراتر از یک مدل موی زیبا

تعدادی از قدیمی‌ترین آثار هنری دنیا نشان می‌دهد که بزرگسالان و کودکان با موهای فر شده چه موی سر و چه ریش، دیده می‌شوند. داشتن موهای بافته شده و مزین، زمانی نشانه‌ای از ثروت بوده است چون درست کردن آن‌ها طول می‌کشیده و گاهی به همراه گل‌ها یا زیورآلات مختلف این بافت‌ها انجام می‌شده است.

بافته‌های ساده ممکن است نشان دهنده شرایط کاری یک نفر باشد. چون بافت مو باعث می‌شود که موها مرتب شوند و از جلوی صورت حین کار، کنار بروند و مزاحم کار افراد نباشند.

در بین قبایل بومی آمریکای شمالی، داشتن موهای بافته شده سه رشته‌ای، نشانه‌ای از قدرت یا یکتایی اندیشه است. در بین برخی از زنان هندو که در نواحی روستایی سکونت دارند، موی بافته نشانه‌ای از بکارت است.

در زمان امپراتوری مانچو در چین، برنج‌کاران موهای خود را می‌بافتند و برای اینکه موهای خود را بعد از برکناری مانچو نگه دارند، مبارزه می‌کردند.

بافت مو در زنان سیاه پوست، یکی از بخش‌های جدانشدنی فرهنگ آن‌ها است. سبک در هم پیچیدن موها، نشانی از قدرت ریشه‌های فرهنگی آن‌ها است. در زمان تجارت برده، برده‌فروشان موهای برده‌ها را می‌تراشیدند تا آن‌ها را از هویت و انسانیت‌شان جدا کنند.  

۷. تزیین مو به‌عنوان کلاه‌های تشریفاتی

انواع کلاه، یکی از لباس‌هایی است که در طول تاریخ و در سراسر دنیا مردم از آن استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که در بعضی از نقاط دنیا برای مراسم و تشریفات خاص، خود موها را به شکل کلاه‌های مختلف در می‌آورند. مثلا در مراسم خاص، زنان قوم میائو در جنوب چین، از یک وسیله بلند و عریض شاخی استفاده می‌کنند و موهای بلند خود را بافته و در طرح‌های خاصی دور آن می‌پیچند.

برای تزیین آن از انواع پارچه‌های کتان و... نیز استفاده می‌کنند. گاهی از موهای اجداد خود برای تزیین موی خود استفاده می‌کنند و یاد و خاطره آن‌ها را از این طریق گرامی می‌دارند.

این تزئییات موی بزرگ، معمولا با نقره مزین می‌شوند و به‌عنوان جهیزیه به عروس تقدیم می‌شوند.

این تغییر شکل موها حداقل دو هزار سال قدمت دارد. در فستیوال تابستانی سالانه شمن در تبت، دختران مهره‌های مرجانی بزرگی در موهای خود قرار می‌دهند و از این طریق به خدایان کوه احترام می‌گذارند و تقاضای سلامتی و برداشت فراوان دارند.

۸. محبوبیت مژه‌های بلند و تیره از زمان مصر باستان

در مصر باستان، مردان و زنان مژه‌های خود را سیاه می‌کردند تا از چشمان خود در برابر تابش بی‌امان آفتاب حفاظت کنند. تا اینکه از سال ۱۹۱۷، برند می‌بیلین در آمریکا ریمل را به بازار معرفی کرد.

توصیه‌های عجیبی در مورد افزایش طول مژه‌ها وجود دارد. در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی، رایج بود که برای بلند کردن مژه‌ها انتهای آن‌ها را کوتاه می‌کردند یا ترکیبی از پماد مخصوص و روغن گردو استفاده می‌کردند. اولین اکستنشن مژه نیز بسیار دردناک بود. در گزارشی از سال ۱۸۸۲ از پاریس آمده است که زنان، موهای سر خود را به پلک‌هایشان می‌دوختند.

امروزه اکستنشن مژه و محصولات مرتبط با آن بسیار رواج دارد. برای اکستنشن می‌توانید بین موهای طبیعی و مصنوعی انتخاب کنید. این مژه‌های اضافه، به جای اینکه به پلک دوخته شوند، به دقت و دانه به دانه، به پلک چسبانده می‌شوند.

۹. شروع بند انداختن ابرو از هزاران سال پیش

دقیقا مشخص نیست که بند انداختن از چه زمانی رایج شد؛ ولی می‌دانیم که حداقل پنج هزار سال پیش، ایرانیان با استفاده از تاباندن دو نخ به هم برای برداشتن موهای صورت، چانه، گونه و حتی اطراف ابروها استفاده می‌کردند. افرادی که در بند انداختن ماهر هستند یا از هر دو دست خود برای این کار کمک می‌گیرند یا از دهان و دست هم‌زمان استفاده می‌کنند. آن‌ها با دقت زیاد، نخ‌های تابیده به هم را روی صورت قرار می‌دهند و به ابروها شکل می‌دهند. البته قسمتی از نخ که با دهان فرد بندانداز در تماس است، هرگز با صورت فرد، تماس پیدا نمی‌کند.

این کار در زبان عربی خیط نام دارد. بند انداختن در برخی فرهنگ‌های شرقی نشانه‌ای از ورود دختران به بزرگسالی بوده است و یکی از مهم‌ترین جنبه‌های فرهنگی در شرق است. این تکنینک دقیق و ظریف به سرعت به هند، پاکستان، عربستان سعودی و چین راه پیدا کرده است و در دهه ۲۰۰۰ میلادی نیز در شهرهای بزرگ آمریکا رواج پیدا کرده است.

این کار معمولا دردناک است؛ ولی افرادی که در بند انداختن مهارت دارند، ابروها را با دقتی در حد لیزر، شکل می‌دهند. این فرایند، پوست را تحریک و ملتهب نمی‌کند و آسیب‌های کمتری نسبت به وکس و کندن موها ایجاد می‌کند. گاهی روش‌های قدیمی، روش‌های بهتری هستند.