آیا رفتار گردشگران بدتر شده است؟ (قسمت دوم)

این روزها ظاهراً تعداد خبرهایی که از رفتارهای نامناسب و هنجارشکنانه‌ی گردشگران منتشر می‌شود، رو به افزایش است. اما آیا واقعاً رفتار گردشگران با گذشت زمان بدتر شده یا این موضوع پیامد اجتناب‌ناپذیر سفرهای بیشتر و بیشتر ما در دنیای امروز است؟ در واقع، خطوط هوایی ارزان، اتاق‌های ارزان ایربی‌ان‌بی و اشتراک‌گذاری تصاویر و ویدئوها در شبکه‌های اجتماعی از جمله عواملی هستند که باعث سرازیرشدن پول گردشگران و متعاقب آن افزایش جمعیت زیادی به مقاصد گردشگری شده‌ و حتی شرایط خطرناکی برای مناطقی که روزگاری ناشناخته بودند یا سکوتی خارق‌العاده داشتند، به‌وجود آورده‌اند. در ادامه به گوشه‌ای از ناهنجاری‌های رفتاری گردشگران اشاره می‌کنیم که به معضلی برای مقاصد گردشگری تبدیل شده است.

سوء‌تفاهم‌های فرهنگی

اینا رودین، مدیر آمریکای شمالی در اداره‌ی ملی گردشگری کرواسی می‌گوید:

به‌طور کلی، منشورهای اخلاقی ابزاری برای اطلاع‌رسانی هستند که رفتارهای قابل‌قبول مقاصد گردشگری را به اطلاع گردشگران می‌رسانند. این دستورالعمل‌ها معمولاً به‌راحتی پذیرفته می‌شوند و موارد عدم‌ رعایت آن محدود هستند. با اینکه کشور کرواسی، با مشکلات ناشی از گردشگران ناهنجار دست‌وپنجه نرم کرده است؛ اما رفتار گردشگران را مشکل اصلی حال حاضر خود نمی‌داند. این دست اتفاقات معمولاً ناشی از مصرف بیش از حد برخی نوشیدنی‌ها می‌شود که قانون‌شکنی و رفتارهای نامناسب را به همراه دارد. در حالی که برخی از معروف‌ترین مقاصد گردشگری دنیا اقدام به انتشار منشورهای اخلاقی کرده‌اند، کرواسی چنین تصمیمی ندارد. از نظر ما بهترین راهکار برای مقابله با این مسئله، کار روی آگاهی عمومی و آموزش درباره‌ی احترام به مقصد گردشگری است.

میشل اوریگان، سخنران ارشد دانشگاه بورنموث و استادیار سابق مؤسسه‌ی مطالعات گردشگری در ماکائو معتقد است که برقراری رابطه با گردشگران و آموزش فرهنگ محلی به آن‌ها، بهترین اقدام عملی به حساب می‌آید. او ادامه می‌دهد:

هیچ مدرکی از موفقیت‌آمیز بودن منشورهای اخلاقی وجود ندارد و همین موضوع نشان می‌دهد که گردشگران در وهله‌ی اول حتی از آن‌ها آگاهی ندارند. به نظر من، ما در مسیر اشتباه حرکت می‌کنیم؛ نمی‌توانیم از تک‌تک گردشگران انتظار داشته باشیم تا از روش‌های فرهنگی شهر یا کشور مقصدشان مطلع باشند. گردشگری قرار بود وسیله‌ای برای آموزش باشد، به‌طوری که وقتی گردشگران به جاهای مختلف سفر می‌کنند، با فرهنگ‌های گوناگون سازگار شوند و هنگام بازگشت به سرزمین خود به‌نوعی تغییر کرده باشند.

میشل اوریگان خاطر نشان می‌کند که حتی گذاشتن علائم در تاکسی‌ها یا فرودگاه‌ها یا انتشار راهنمای آداب‌ورسوم می‌تواند تأثیرگذار باشد.

به‌عنوان مثال، شهر کیوتو ژاپن برای کنترل گردشگران بی‌ادب اخیراً یک به‌روزرسانی تلفن‌ هوشمند معرفی کرده است؛ علت این موضوع هم به گزارش‌هایی از رفتار نامناسب گردشگران مانند درازکشیدن در کف خیابان برای عکس‌گرفتن مربوط می‌شود. این برنامه به‌صورت آزمایشی در منطقه‌ی خاصی از کیوتو اجرایی می‌شود و آداب‌ورسوم مردم محلی را از طریق تلفن هوشمند به گردشگران یادآوری می‌کند. در واقع گردشگران با نصب اپلیکیشن اطلاعات گردشگری یا استفاده از دستگاه‌های موبایل که در هتل‌ها اجاره داده می‌شود، اطلاعات مربوط به رفتارهای محلی را به دو زبان انگلیسی و چینی دریافت می‌کنند. این برنامه‌ی آزمایشی از اواخر سپتامبر در خیابان هانامی‌کوجی آغاز شد و تا انتهای سال ادامه می‌یابد. پروفسور پزولو، متخصص گردشگری و نویسنده‌ی کتاب «گردشگری سمی»، ضمن تأکید بر اینکه صنعت گردشگری باید مسئولیت بیشتری در قبال رفتار گردشگران بپذیرد، می‌گوید:

همه‌ی گردشگران هنگام ورود به واتیکان اطلاع دارند که باید شانه‌های خود را بپوشانند.

با اینکه بسیاری از طرح‌ها از جمله پروژه‌ی تلفن همراه کیوتو، دستورالعمل‌های رفتاری را هنگام ورود گردشگران در اختیارشان قرار می‌دهد؛ اما پزولو معتقد است که این اتفاق باید حتی پیش از آغاز سفر گردشگران شروع شود. او اضافه می‌کند:

در صورتی که آموزش انتظارات مقاصد گردشگری از گردشگران، از پیش از ورود آن‌ها به مقصد شروع شود، می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک شایانی کند. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که گردشگرانی کاملاً آگاه و فهمیده در همان لحظه‌ی ورود به مقصد داشته باشیم. اطلاع‌رسانی آداب‌ورسوم محلی، یک فرایند یادگیری است.

زدن برچسب‌هایی مثل گردشگر غیرمسئول فقط اوضاع را بدتر می‌کند. به‌عنوان مثال در قضیه‌ی سابینا دولزالوا و ژنک اسلوکا که رفتار نامناسبی در معبد بجی در اوبود بالی داشتند، برای اینکه عذرخواهی خود را نشان دهند، در یک مراسم آیینی تطهیر شرکت کردند. برخی کشورها برای اینکه چنین برچسب‌ها و بی‌احترامی‌هایی به شهروندان‌شان صورت نگیرد، اقدامات زیادی انجام داده‌اند؛ به‌طوری که دولت چین پس از انتشار داستان‌های منفی درباره‌ی گردشگران چینی، تا آنجا پیش رفت که یک کتابچه‌ی راهنما موسوم به «راهنمای گردشگری و مسافرت متمدن» را در سال ۲۰۱۳ منتشر کرد. این کتابچه‌ی ۶۴ صفحه‌ای به مسافران چینی توصیه می‌کند که از انداختن آب دهان، عدم‌رعایت حق تقدم در صف، درازکشیدن در مکان‌های عمومی و درآوردن کفش و جوراب بپرهیزند. با اینکه برخی بدرفتاری‌های گردشگران به عدم‌درک صحیح فرهنگ مقصد مربوط می‌شود؛ اما نمی‌توان این موضوع را به همه‌ی اتفاقات ناهنجار تعمیم داد.

پایبندی کمتر به اصول اخلاقی

دکتر پیتر تارلو، کارشناس گردشگری، معتقد است، برخی گردشگران هنگام سفر به جاهای جدید احتمالاً به‌دلیل هیجان و حضور در جایی که ظاهراً هیچ ارتباطی با زندگی روزمره‌ی آن‌ها ندارد، رفتارهای نامناسب از خود نشان می‌دهند. او در کتاب خود به نام «خدمات حمایتی و نظارتی با محوریت گردشگری» نوشته است:

مسافران هنگامی که از محل زندگی خود دور می‌شوند، توجه کمتری به قیدوبندها و استانداردهایشان نشان می‌دهند؛ زیرا بسیاری از گردشگران از این حس ناشناس‌بودن لذت می‌برند و بیشتر مایل هستند که دست به کارهای بی‌ادبانه و حتی غیرقانونی بزنند، اتفاقی که انجام آن در محل زندگی‌شان امکان‌پذیر نیست. پایبندی کمتر به اصول اخلاقی، از مشکلات کوچکی مانند به‌زبان‌آوردن کلمات رکیک تا استفاده از مواد مخدر غیرقانونی را در بر می‌گیرد.

پایندی کمتر مسافران به اصول اخلاقی ظاهراً معضلی است که آمستردام با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند و نمونه‌هایی نظیر مهمانی‌های مجردی و گردشگران مست نشان می‌دهد که گردشگران از آزادی این شهر به نفع خود استفاده می‌کنند. پس از شکایت‌های زیاد مردم محلی، مقامات این شهر هلند تصمیم گرفتند تا برای مستی یا ایجاد سروصدای زیاد، جریمه وضع کنند و با ممنوعیت دوچرخه‌های معروف فروش نوشیدنی، تعداد گردشگران بی‌نزاکت را کاهش دهند. سخنگوی سازمان غیردولتی «amsterdam&partners» که تلاش خود را روی اعتبار و شهرت شهر آمستردام متمرکز کرده است، می‌گوید:

آمستردام شهر جذابی است که تعداد بازدیدکنندگان آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود. با این حال شاهد افزایش زباله در شهر هستیم که در برخی مناطق به معضلی ناراحت‌کننده تبدیل شده است. این موضوع روی کیفیت زندگی برخی مناطق خاص تأثیر می‌گذارد.

در ماه آوریل، کارزار «لذت ببر و احترام بگذار» برای کاهش رفتار توهین‌آمیز گردشگران در آمستردام به راه افتاد و ظاهراً پیام این کارزار در حال اثرگذاری است. در این کارزار به گردشگران گفته می‌شود که چه رفتارهایی غیرقابل‌قبول است و چه پیامدهایی دارد. بنابراین، گردشگران این ذهنیت را پیدا می‌کنند که آمستردام هر رفتاری را نمی‌پذیرد و همین موضوع می‌تواند باعث تغییرات رفتاری در بلندمدت شود.

واکنش مردم محلی

آمستردام در حال حاضر شهرت زیادی بین گردشگران داد و به همین دلیل مقامات این شهر تصمیم گرفته‌اند که از تبلیغ آن به‌عنوان یک مقصد گردشگری دست بردارند. علاوه بر این، مقامات شهر مالیات گردشگری را برای گردشگرانی که قصد یک شب اقامت در هتل را دارند، سه دلار بیشتر کرده و برای مقابله با این معضل، قوانین سختگیرانه‌تری نیز برای ایر‌بی‌ان‌بی وضع کرده است. سخنگوی سازمان غیردولتی «amsterdam&partners» می‌گوید:

ازدحام بیش از حد جمعیت می‌تواند روی زندگی ساکنان محلی اثرات منفی بگذارد و مشکلات متعددی به وجود آورد، به‌خصوص اگر تعداد زیادی عابرپیاده، دوچرخه‌سوار و راننده در یک زمان معین در مکانی معین حضور داشته باشند.

در هر صورت آمستردام تنها مقصدی نیست که اورتوریسم، اثرات مخربی بر کیفیت زندگی اهالی آن داشته است. هر سال حدود ۱۰۰۰ ونیزی، شهر خود را ترک می‌کنند؛ زیرا به‌خاطر افزایش تعداد گردشگر شاهد سیر صعودی هزینه‌های زندگی هستند.

در سال ۲۰۱۷، جمعیتی بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر در شهر بارسلونا دست به تظاهرات زدند تا اعتراض خود را به افزایش تعداد گردشگر و رواج ایربی‌ان‌ابی نشان دهند که باعث کمبود مسکن در شهر شده بود. میشل اوریگان معتقد است از آنجا که حضور گردشگران بیشترین تأثیر را روی مردم محلی می‌گذارد، پس این مردم باید بتوانند درباره‌ی نحوه‌ی مدیریت گردشگری در مقصدهای مختلف نظر بدهند. او ادامه می‌دهد:

سیاست‌مداران و مشاوران باید به‌غیر از فکرکردن به تعداد گردشگر، از مردم محلی بپرسند که واقعاً چه اتفاقی در شرف وقوع است. در واقع آن‌ها قبل از اینکه به منشورهای اخلاقی، مبلغ ورودی یا حتی ممنوعیت حضور اتوبوس‌ها در مرکز شهر بپردازند، باید اثرات اورتوریسم بر جامعه را به‌طور کامل ارزیابی کنند. به‌عنوان مثال، آیا بندرهای کشتی کروز در جاهایی مثل ونیز و دوبرونیک می‌تواند باعث افزایش کیفیت زندگی مردم شود؟

مطمئناً اینکه مقاصد مختلف گردشگری، مسافران را به‌عنوان یک مشکل تلقی کنند، برای گردشگران آینده جذاب به نظر نمی‌رسد. جودی راندال، مدیرعامل شرکت تخصصی پژوهش گردشگری و سفر موسوم به «بازاریابی سفر راندال» (Randall Travel Marketing) اعتقاد دارد اکنون که گردشگری در سراسر دنیا در حال افزایش است، برخی از رفتارهای نامناسب گردشگران صرفاً در واکنش به تغییر رفتار جامعه با آن‌ها صورت می‌گیرد. او می‌گوید:

من واقعاً معتقدم که ارائه‌ی راهنمایی و اطلاع‌رسانی مؤثر به گردشگران و داشتن رفتار خوب با آن‌ها، بهترین راه مقابله با این مشکل است و باعث می‌شود که آن‌ها نیز لطف شما را جبران کنند. اما اگر گردشگران را به حال خود رها کنید، آزاردهنده می‌شود و رفتارهای نامناسب از خود نشان می‌دهند. درست همان اتفاقی که در سفرهای هوایی شاهد آن هستیم. اکثر مردم تأیید می‌کنند که مسافران هوایی فرست کلاس، رفتار بسیار بهتری نسبت به بخش اکونومی دارند. آیا چنین اتفاقی به این دلیل است که مسافران فرست کلاس، افراد متفاوتی هستند یا اینکه از ابتدا تا انتهای مسیر با آن‌ها رفتار بهتری می‌شود؟ به نظر من، مسافران جای خالی این برخورد خوب را حس می‌کنند.

در هر صورت هیچ مدرکی مبنی بر بدترشدن رفتار گردشگران وجود ندارد. با رونق بیش‌ازپیش گردشگری به نظر می‌رسد که نارضایتی بین شهروندان برخی مقاصد و مسافران رو به افزایش است. با این اوصاف اگر منشورهای اخلاقی لزوماً راهکار این مشکل نیستند، پس مقاصد گردشگری چطور می‌توانند ارتباط مؤثری با مسافران برقرار کنند؟ پروفسور پزولو می‌گوید:

به نظر من، شوخ‌طبعی، داشتن گوشی شنوا و تمایل به تغییر، مهم‌ترین عوامل هستند. همه‌ی ما می‌توانیم در فرهنگ خودمان باعث آزار دیگران شویم، چه برسد به فرهنگی که آشنایی زیادی با آن نداریم. برای بهبود صنعت گردشگری باید جایگاه ویژه‌ای برای جوامع محلی قائل شویم و فقط به شرکت‌های چندملیتی اکتفا نکنیم. گردشگری حوزه‌ی بسیار گسترده‌ای است و بد جلوه‌دادن آن، به هیچ‌کس کمکی نخواهد کرد.