ملایر در یک نگاه

ملایر شهری بزرگ و تاریخی در غرب ایران و دومین شهر بزرگ استان همدان از نظر جمعیت است. ملایر از دو واژه «مال» یعنی خانه و «آگر» یعنی آتش شکل گرفته است. در نتیجه معنی ملایر سرزمین آتش می‌شود. البته این‌موضوعات نظرات چندان قطعی ایی نیست اما امروزه با گذشت هزاران سال در شب‌های نوروز روی کوه‌های شهر آتش روشن می‌کنند.

تاریخچه ملایر

سکونت در محل کنونی ملایر از زمان ایلامیان وجود داشته است. پس از ایلامی‌ها، مادها در این منطقه زندگی می‌کردند. با بررسی‌های باستان‌شناسان روی تپه نوشیجان که در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر قرار دارد، سه گروه شناسایی شد که گروه اول مادها، گروه دوم هخامنشیان و گروه سوم ساسانیان هستند.

سکه‌های مربوط به دوره ساسانی که نام Malayir روی آن حک شده است، قدیمی‌ترین سند برای اثبات وجود ملایر در زمان ساسانیان است.

شهر امروزی ملایر در ۱۲۲۴ هجری قمری به فرمان فتحعلی‌شاه قاجار، ساخته شده است، محمدعلی میرزا دولتشاه، والی کرمانشاه و فرزند فتحعلی‌شاه قاجار بانی ساخت آن بوده است. شیخ‌علی میرزا فرزند نهم فتحعلی‌شاه قاجار به‌منظور تقدیر از زحمات برادرش این شهر را «دولت‌آباد» نام‌گذاری کرد. در تقسیم‌بندی‌های کشوری دوره ناصرالدین‌شاه قاجار اصطلاح ولایت ثلاث به وجود آمد و متشکل از دولت‌آباد (ملایر)، نهاوند و تویسرکان بود. ملایر شهری حاکم نشین بود و همه دفاتر دولتی و اداری ولایت در این شهر مستقر بودند.

در دوره قاجار ملایر متاثر از معماری اصفهانی شد و با ساخت بلوار و خیابان‌ها سبکی نوین در شهرسازی خلق شد که تا اواخر دوره قاجار همراه ملایر بود.

 دراین شهر مدرسه، حمام و کاروان‌سرا به دستور شیخ‌علی میرزا ساخته شد. به‌دنبال آن مردم شهرهای پیرامون در ملایر ساکن شدند.

جغرافیا

این شهر در ۳۸۶ کیلومتر غرب تهران و در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان قرار دارد.

همسایگان این شهر از طرف شمال، همدان، از شرق اراک، از جنوب بروجرد و از غرب شهرهای تویسرکان و نهاوند است.

این شهر از سطح دریا ۱۷۲۵ متر ارتفاع دارد. ملایر شهری کوهستانی بوده و در میان رشته کوه زاگرس واقع شده است.

اقلیم

شهر ملایر دارای آب وهوای معتدل کوهستانی است. این شهر از زمستان‌های سرد و پربرف و تابستان‌های معتدل بهره‌مند است.

همچنین میانگین بارش سالانه آن ۳۰۰ میلی‌متر است.

مردم‌شناسی

جمعیت شهر ملایر بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۹۰، ۱۵۹۸۴۸ نفر است.

بیشتر مردم ملایر فارس هستند. اقلیت‌های ترک نیز در مناطق شمالی ملایر ساکن هستند. گویش لری به‌دلایل گوناگون کمتر شده و اکثرا به زبان فارسی با لهجه ملایری صحبت می‌کنند. مردمان لک نیز در این شهر زندگی می‌کنند.

بیشتر ملایری‌ها مسلمان و دارای مذهب شیعه هستند. اقلیت‌های مذهبی نیز در این شهر موجود است. در زمان‌های گذشته تعداد زیادی یهودی در این شهر سکونت داشتند، اما پس از انقلاب اسلامی اکثرشان مهاجرت کردند.

کلیسای ارامنه ملایر نیز در گذشته در این شهر وجود داشته است.

نوع پوشش محلی مردم ملایر طبیعتا تحت‌تاثیر فرهنگ لری و لکی قرار می‌گیرد.

مردان لک شال به کمر بسته می‌بندند، کلاه یا سر بند به سر گذاشته و از شلوارهای بلند و گشاد و پیراهن‌های بلند استفاده می‌کنند. زنان لک نیز لباس‌های بلند و گشاد مانند «کرمه چین» و «لچک» می‌پوشند. کرمه چین تن پوشی بلند و گشاد است و لچک هم دستاری بلند و زیبا است و آن را بر سر می‌بندند.

مردان لر از پوشش‌های ساده استفاده می‌کنند که تزیین چندانی نداشته و در عرف معمول این دیار به «شال و ستره» معروف است. زنان جوان لر از پارچه‌های الوان در رنگ‌ها و طرح‌های شاد با سربندهای زیبا و رنگی استفاده می‌کنند. زنان مسن‌تر نیز از پارچه‌های تیره رنگ با طرحی ساده و سربندی سیاه و سفید استفاده می‌کنند.

صنایع‌دستی ملایر

ملایر نیز همچون دیگر شهرها دارای صنایع‌دستی‌های گوناگون است که خبر از ذوق و هنر مردمانش می‌دهد. فرش دستباف، گیوه‌بافی، مرواربافی یا همان سبد بافی و مبل از صنایع‌دستی این شهر زیبا است.

لازم به توضیح است که این شهر بزرگ‌ترین تولیدکننده مبل در ایران و بزرگ‌ترین صادرکننده مبل و منسوجات چوبی به سلیمانیه عراق است.

سوغات ملایر

انگور، شیره انگور، باسلق و کشمش و سایه‌خشک ازسوغاتی‌های این شهر است. این شهر در لیست شهرهای صنایع‌دستی کشور و شهر جهانی انگور به ثبت رسیده است.

دیدنی‌های ملایر

آتشکده نوشیجان، پارک سیفیه‌ ملایر،قلعه انوج، مسجد شیخ الملوک ملایر، موزه ملایر، تالاب کرد خورد ملایر، یخچال میرفتاح ملایر، خانه و موزه لطفعلیان ملایر، قلعه پری ملایر و منطقه حفاظت شده لشگر، شهر زیرزمینی دوره اشکانیان، مینی ورد ملایر، بام ملایر، دریاچه کوثر ملایر از دیدنی‌های این شهر تاریخی است که ارزش دیدن دارد.