مرند و میانه از نگاه سفرنامه‌ نویسان خارجی

از سری مقالات ایران در سفرنامه‌های خارجی، این بار سراغ دو شهر از شهرهای آذربایجان شرقی رفتیم. مرند و میانه دو شهر در دو سوی تبریز هستند که ویژگی‌های خاص خود را داشته‌ و مسافران خارجی اغلب هنگام سفر به آذربایجان از آنها دیدن می‌کردند. گزارش سفرنامه‌نویسان خارجی عصر قاجار نشان می‌دهد که این دو شهر حتی بیشتر از امروز مقصد مسافران بوده‌اند.

مرند

موریس کوتزبوئه‌ی روس در سال ۱۱۹۶ مرند را برترین شهر قفقاز دانست:

«مرند بر تمام شهرها و آبادی‌هایی که تا به حال از ایروان و گرجستان و نخجوان دیده بودم برتری داشت. دیوارهای خارجی عمارت‌ها و خانه‌ها تمیز بود. افزون بر این، چند کوچه و خیابان آن درخت هم داشت و همین مورد وضعیت شهر را از یکنواخت بودن با سایر شهرها درآورده بود».

_{مرکز شهر مرند در سال ۱۳۲۴}

ژان دیولافوای فرانسوی در سال ۱۲۶۰ با استناد به تورات، مرند را مدفن حضرت نوح معرفی کرد:

«به نوشته‌ی تورات، نوح پس از یک عمر طولانی در مرند به خاک سپرده شد؛ از این روی، این شهر تا حدود ایروان دارای نوعی افتخار تاریخی است. شهر در کنار رودخانه واقع شده و خانه‌ها همه با خشت و گل‌‌اند. بر روی بام‌ها، دیوارهای کوتاه کنگره‌داری قرار دارد. هر خانه یک در ورودی دارد و روزنه‌ای به کوچه ندارد».

_{عکس هوایی از مرند سال ۱۳۵۱}

مسجد جامع مرند، قلعه مانداگارانا، مسجد بازار و کاروانسرای شاه عباسی امروزه از جمله جاذبه‌های این شهر محسوب می‌شوند.

میانه

بارون فیودورکوف روس در سال ۱۲۱۳ میانه را دیدنی‌ترین شهر میان تبریز و تهران دانست:

«در میان آبادی‌های آذربایجان، تنها میانه شایان توجه است. برخی از جهانگردانان و جغرافی‌دانان آن را در میان شهرهای بین تبریز و تهران شهری فوق‌العاده دیدنی می‌دانند. این شهر قالی‌های خوب و ساس‌های مخصوصی دارد که به ساس میانه معروف است. این ساس‌ها سمی هستند و تنها از مردم تازه‌وارد خوششان نمی‌آید زیرا به مردم بومی آسیبی نمی‌رسانند».

_{نقشه میانه در قرن شانزدهم}

لیوت استوارت انگلیسی در سال ۱۲۲۹ درباره میانه نوشت: «شهر میانه جایی کثیف است. اینجا زورخانه‌های متعددی دارد که در آنها به ورزش‌های باستانی می‌پردازند».

_{نقاشی اوژن فلاندن از پل دختر میانه، قرن نوزدهم}

کنت دو گوبینوی فرانسوی در سال ۱۲۳۳-۱۲۳۴ نیز به حشرات میانه اشاره کرد:

«میانه شهری کوچک است که یکی از شاهزادگان قاجار حاکم آن شده. می‌گویند حشره‌ای در این شهر وجود دارد که از نوع ساس یا خود ساس است و همین که انسان را گزید موجب مرگ شخص می‌شود. ولی من در سه سفر خود، که در این شهر شب مانده و خوابیده‌ام، از آسیب این حشره در امان بوده‌ام».

_{بقعه امامزاده اسماعیل در ۱۲۰ سال پیش}

قلعه دختر، پل شهر چای، بقعه امامزاده اسماعیل و شهر سوخته‌ کاغذکنان نمونه‌هایی از دیدنی‌های امروز میانه هستند.