گردشگران کهکشان راه شیری را از بالای بنای مدور کویر نظاره کنند

کاروانسرای مدور زین‌الدین از شاهکارهای معماری دوره صفویه است که در ۶۰ کیلومتری جاده یزد به طرف کرمان قرار دارد. این بنا، تنها بنای مدور ایرانی است که توسط «زین‌الدین گنجعلی‌خان ریگ» حاکم کرمان به دستور شاه عباس صفوی در قرن ۱۰ هـ.ق ساخته شد. مهم‌ترین کاربرد این کاروان‌سرا در گذشته، مقری برای تفنگچیان و نگهبانان بوده است. این بنا اکنون با کاربری اقامتی مورد استفاده گردشگران است.

در بخش شمالی رباط اتاق‌های شاه‌نشین عمارت قرار دارند. این اتاق‌ها سقفی بلند با کاربندی گچی دارند. در دو طرف کاروان‌سرا، پله‌هایی وجود دارد که به پشت بام کاروان‌سرا می‌روند و می‌توان برای تماشای آسمان زیبای کویر از طریق این پله‌ها به پشت بام رفت. این رباط از کاروان‌سراهای بین شهری است که پلان آن، مدور بوده و پنج برج نیم دایره دارد. ساختمان آن آجری است و بعد از در وسیع ضلع جنوبی آن، هشتی و صحن دوازده ضلعی بنا قرار دارد. در اطراف صحن، رواق‌های سکوداری وجود دارد که در انتهای آن‌ها، اتاق‌های مشابه دیده می‌شود.

از بارزترین مشخصه کاروان‌سرا، می‌توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره کرد که کنگره‌ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب برج و دیوارها و نمای تمام آجری آن، چهره خاصی به این کاروان‌سرا داده است. کاروانسرای زین الدین به شماره ۹۲۶ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. این کاروان‌سرا در سال ۲۰۰۶ دیپلم افتخار یونسکو را به‌دلیل «احیا و ساماندهی با بهره‌گیری از مصالح سنتی» دریافت کرد.

کاروانسرای زین‌الدین در شهرستان مهریز استان یزد قرار گرفته و هر ساله میزبان توریست‌های بسیاری از خارج و داخل کشور است. این کاروانسرای ۴۰۰ ساله به‌همراه معماری و مصالح بوم‌آورد با شباهت بسیار به قلعه نظامی، سبب توجه بسیاری از گردشگران به این منطقه شده است، چراکه یکی از زیباترین کاروان‌سراها در دل کویر است و می‌توان با تاریک شدن هوا، از پشت بام این کاروان‌سرا به تماشای وسعت آسمان کویر شب نشست. در سال‌های گذشته، بیش از ۴۰۰۰ مسافر خارجی از این کاروان‌سرا بازدید کرده‌اند.

در دو طرف کاروان‌سرا پله‌هایی است که به پشت بام کاروان‌سرا راه دارد و می‌توان برای تماشای آسمان کویر از آن‌ها به پشت بام رفت. کاروانسرای زین‌الدین مهریز، تنها کاروانسرای مدور ایرانی است که پنج برج پیوسته آن را حفاظت می‌کند. از درب چوبی و اصلی کاروان‌سرا که وارد هشتی شویم، در دو سمت چپ و راست، درب‌های چوبی وجود دارد که در صورت گشوده شدن، سالنی بزرگ در مقابل چشمان پدیدار می‌شود که از دو سو تا انتها به پرده‌های ترمه منقش شده است.

این کاروان‌سرا به شیوه‌ای کاملا متفاوت و به سبک و سیاق سنتی خود درآمده و اکنون قابلیت پذیرش ۱۰۰ میهمان و گردشگر را دارد. برخلاف بسیاری از بناهای قدیمی که در آمیزش با تکنولوژی، معلق میان سنت و مدرن هستند، این ساختمان اصالت خود را حفظ کرده است. در دو سوی حیاط رباط زین‌‌الدین پله‌هایی است که گردشگران دوستدار آسمان را به میهمانی آسمان و سکوت کویر می‌برد تا در بلندی کاروان‌سرا در نور ماه و ستاره‌ها غرق شود و در پایین نیز تا چشم کار می‌کند کویر و شن‌زارها را مشاهده کند.

منبع عکس کارو: کارناوال