روایت دسرهای یخی در جهان؛ از نبوغ ایرانیان باستان تا یخدربهشت سیسیلی
اگر وسط گرمای کلافهکننده هند باشید، هیچچیز مثل یک «کولفی» (kulfi) پرتقالی حالتان را جا نمیآورد. نام کولفی از واژه فارسی «قلفی» گرفته شده که به قالبهای مخروطی سنتی آن اشاره دارد. قدمت این دسر به قرن شانزدهم و دوران امپراتوری مغول برمیگردد که آن را با پختن آرام شیر و استفاده از یخهای کوهستان درست میکردند. اگرچه تاریخ دقیق اولین دسر یخی مشخص نیست، ایرانیها و چینیها هزاران سال پیش از برف و یخ استفاده میکردند. یخی که زمانی فقط در جام پادشاهان و ثروتمندان پیدا میشد، حالا با پیشرفت فناوری به لذتی همگانی تبدیل شده است. (Smithsonian Mag)
کاکیگوری، ژاپن
«کاکیگوری» (Kakigori)، دسر سنتی ژاپن، تپهای از یخ تراشیده شده محسوب میشود و آنقدر نرم است که انگار دارید برف تازه میخورید. قدمت این خوراکی به بیش از هزار سال پیش برمیگردد و حتی در کتابهای باستانی دربار ژاپن هم از آن به عنوان نوعی خوراکی اشرافی یاد شده است.
ژاپنیها معمولا از آب چشمههای طبیعی استفاده میکنند تا یخ شفافتر باشد و بعد آن را با شربتهای میوهای مثل آلو و خربزه یا لوبیا قرمز و شیرعسلی شیرین میکنند. جالب است بدانید در ابتدا یخ را با دست میتراشیدند؛ اما حالا دستگاههای برقی جایگزین شدهاند.
شیو آیس، هاوایی
«شیو آیس» (Shave Ice) هاوایی در واقع نوه همان دسر ژاپنی است. در قرن نوزدهم، مهاجران ژاپنی که برای کار در مزارع نیشکر و آناناس به جزایر هاوایی رفته بودند، رسم یخ تراشیدن را هم با خود بردند.
آنها زیر آفتاب داغ مزارع، یخ را میتراشیدند و با آبمیوههای استوایی مثل انبه و پشنفروت مخلوط میکردند. این دسر که حالا نماد هاوایی شده، معمولا در قیفهای کاغذی بزرگ سرو میشود و طرفداران زیادی دارد.
گرانیتا، سیسیل
«گرانیتا» (Granita) نوعی یخدربهشت با بافت تردتر و کریستالی است که یادگار دوران حضور اعراب در ایتالیا محسوب میشود. قرنها پیش، فاتحان عرب نوشیدنی «شربت» (ترکیب برف و آبمیوه) را به جزیره سیسیل بردند و ایتالیاییها با الهام از آن، گرانیتا را ساختند.
مردم محلی مخلوط آب، شکر و میوه را مدام هم میزنند تا دانههای یخ جدا شود و دسر با طعمهایی مثل لیمو و بادام تلخ شکل بگیرد. سیسیلیها آنقدر این دسر را دوست دارند که حتی برای صبحانه، آن را با نان شیرین میخورند.
دوندورما، ترکیه
«دوندورما» یا بستنی سنتی ترکیه (dondurma) که احتمالا در جنوب این کشور متولد شده، به خاطر بافت سفت و کشساناش معروف است. راز این کش آمدن و دیر آب شدن، در استفاده از سه ماده بومی، شامل آرد ثعلب، صمغ گیاهی (سقز) و شیر بز است.
ترکیبات گیاهی دوندورما باعث میشود بستنی آنقدر کش بیاید که فروشندگان خیابانی بتوانند با آن تردستی کنند و سربهسر مشتری بگذارند! این بستنی که مثل تافی جویده میشود، در طعمهای ساده، پستهای و توتفرنگی، بسیار محبوب است.
فالوده، ایران
فالوده ایرانی را بهعنوان یکی از نخستین دسرهای یخی تاریخ میدانند. رشتههایی نشاستهای که زیر دندان میآیند، لطف فالوده ایرانی را چند برابر میکنند. این رشتهها در شربتی نیمهمنجمد از شکر، عطر گلاب و چاشنی آبلیمو غوطهورند و حسابی خنک میشوند. اغلب هم با آلبالو یا شربت آلبالو سرو میشود تا آن تضاد رنگی زیبا و طعم ملس بینظیر را بسازد.
داستان فالوده به هوش ایرانیان باستان برمیگردد؛ کسانی که حتی قبل از فالوده، برف را از کوه میآوردند و با شیره انگور نوشجان میکردند. اجداد ایرانیان حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد، با ساخت شاهکارهای مهندسی به نام «یخچال» (گنبدهای عظیم خشتی)، یخ را در دل کویر و در تمام طول سال نگه میداشتند و همین نبوغ بود که راه را برای خلق فالوده باز کرد. اگرچه این دسر در وجببهوجب خاک ایران پیدا میشود، فالوده در شیراز، پایتخت فرهنگی کشور، شهرت و محبوبیت دیگری دارد.
پنیر یخزده، پرو
با اینکه نام دسر مشهور پرویی «کِسو اِلادو» یا «پنیر یخزده» (queso helado) است، هیچ خبری از پنیر در آن نیست! داستان از این قرار است که وقتی اسپانیاییها گاو را به پرو بردند، راهبههای محلی با ترکیب سه نوع شیر (کامل، تغلیظ شده و عسلی) و ادویههایی مثل دارچین و نارگیل این دسر را اختراع کردند. آنها دسر را منجمد میکردند و چون بافت سفید و فشردهاش شبیه پنیر بود، این اسم رویش ماند. امروزه این بستنی مکعبیشکل، پای ثابت خیابانها و رستورانهای پرو است.
به نظر شما دسرهای یادشده در این مقاله، به پای فالوده شیرازی میرسند؟ اگر تجربه خوردن هر کدام از این دسرها را دارید، حتما نظر خود را با ما و دیگر خوانندگان کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: The Spruce Eats | عکاس: Bahareh Niati
