بهترین سایت و مقاصد پرنده نگری در ایران
ایران به‌دلیل برخورداری از دریاچه‌ها و تالاب‌های متعدد، سالانه میزبان پرندگان مهاجر بسیاری است؛ پهنه‌های آبی که به‌عنوان مقاصد پرنده نگری شناخته می‌شوند.
تالاب‌ها و دریاچه‌های دائمی و فصلی زیستگاه امن جانوران متنوعی هستند. ایران هرساله در فصول مختلف میزبان پنج تا هفت میلیون قطعه پرنده از میان ۵۰ میلیارد قطعه پرنده جهان است. بیشتر این مهاجران، تالاب‌ها را برای اقامت موقت، استراحت و جوجه‌آوری برمی‌گزینند. بسیاری از علاقه‌مندان به اکوتوریسم و شاخه پرنده‌نگری از نقاط مختلف ایران و جهان، در فصل مهاجرت به این زیستگاه‌های موقت و دائمی سفر می‌کنند تا در آرامش و سکوت به تماشای شکوه و زیبایی پرندگان بنشینند.
بهترین مقاصد پرنده‌نگری ایران:
- دریاچه کوه گل سی سخت؛ استان کهگیلویه و بویراحمد
- تالاب امیرکلایه؛ استان گیلان
- خلیج گواتر؛ استان سیستان و بلوچستان
- پارک ملی بوجاق؛ استان گیلان
- تالاب هشیلان؛ استان کرمانشاه
- تالاب لیپار؛ استان سیستان و بلوچستان
- دریاچه زریوار؛ استان کردستان
- دریاچه شورابیل؛ استان اردبیل
- تالاب میانکاله؛ استان مازندران
- تالاب فریدون کنار؛ استان مازندران
- تالاب میقان؛ استان مرکزی
- تالاب انزلی؛ استان گیلان
- هورالعظیم؛ استان خوزستان
- تالاب شادگان؛ استان خوزستان
- تالاب استیل؛ استان گیلان
- تالاب گندمان؛ استان چهار محال و بختیاری
- تالاب قوری گل؛ استان آذربایجان شرقی
- تالاب قره قشلاق؛ استان آذربایجان شرقی
- تالاب هامون؛ استان سیستان و بلوچستان
- تالاب آلاگل؛ استان گلستان
- تالاب گاوخونی؛ استان اصفهان
- تالاب کانی برزان؛ آذربایجان غربی
- برج پرنده‌نگری شناور؛ استان هرمزگان
- سایت پرنده‌نگری بوستان شهر؛ استان تهران
- دریاچه خلیج فارس (چیتگر)؛ استان تهران
- تالاب عشق آباد؛ استان تهران
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر بسیاری است. مشهورترین تالاب های ایران در مناطق ساحلی، کویری و کوهستانی ایران، در مسیر کوچ پرندگان قرار دارند و به‌عنوان سایت‌های پرنده‌نگری شناخته می‌شوند.
دریاچه کوه گل سی سخت؛ استان کهگیلویه و بویراحمد
- آدرس: ۱۰ کیلومتری جنوب غرب شهر سی سخت، دهانه انبری، گردنه بیژن (مشاهده روی نقشه)
- وسعت دریاچه: حدود ۰٫۵ هکتار
- عمق دریاچه: حدود ۱۵ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل تابستان
منبع عکس: پول نیوز
کوه گل یکی از قلل منطقه کوهستانی دنا است و نزدیک به شهر سی سخت قراردارد. دریاچه کوه گل سی سخت به‌عنوان یک جاذبه طبیعی بکر و کمیاب در دل رشته‌کوه‌های زاگرس، ارتفاعات دامنه و نزدیک به قله کوه‌گل واقع شده است. این دریاچه اوایل زمستان تا اواخر بهار در اثر بارش باران و ذوب شدن برف‌های بالادست، پرآب‌تر از سایر فصل‌ها می‌شود. مساحت و عمق دریاچه سی سخت با توجه به بارش سالانه و در فصول مختلف متفاوت است.
اردیبهشت ماه دریاچه سی سخت در نهایت زیبایی است و در میان دشتی سرسبز و پرگل خودنمایی می‌کند. تشکیل دریاچه کوه گل شرایط مناسبی برای رشد و زندگی انواع گونه‌های گیاهی و جانوری فراهم آورده است. گیاهانی همچون قارچ کوهی، چویل، بابونه، نعنا کوهی، ریواس، جاشیر و پونه کوهی اطراف دریاچه رشد می‌کنند. دریاچه کوه گل در فصل تابستان میزبان پرندگان مهاجر متعددی همچون مرغابی، اردک کله سبز، درنا، لکلک، حواصیل، چنگر، خروس کولی و... است. اطراف دریاچه کوه گل منطقه‌ای عالی برای توقف، پرنده‌نگری و کمپ زدن محسوب می‌شود و به‌دلیل حضور محیط‌بان‌ها منطقه امنیت خوبی دارد.
برای دسترسی به دریاچه کوه گل باید ابتدا به شهر یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد سفر کنید؛ سپس خود را به سی سخت برسانید. شهر سی سخت در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال غربی یاسوج واقع شده است. جاذبه زیبا و طبیعی دریاچه کوه گل در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر سی سخت قرار دارد. دسترسی به این جاذبه از طریق جاده چشمه میشی و سپس کوه گل امکان‌پذیر است. از آخرین محلی که می‌توان ماشین را پارک کرد تا دریاچه نیاز به حدود ۳۰ دقیقه پیاده‌روی و کوهپیمایی است. بخشی از مسیر شیب تندی دارد؛ ولی بسیار زیبا و چشم‌نواز است.
منبع عکس: وب‌سایت نشاط آوران
در اطراف دریاچه بکر سی سخت خبری از امکانات گردشگری نیست. آب دریاچه معمولا خنک است؛ اما در روزهای آفتابی می‌توان در آن شنا کرد. به‌همراه داشتن آب آشامیدنی، لباس اضافه، لباس گرم و کلاه آفتابگیر ضروری است. امکان کمپ در طبیعت زیبای منطقه کوه گل و اطراف دریاچه وجود دارد؛ همچنین گردشگران می‌توانند هتل تفریحی دال دنا، اقامتگاه بومگردی یاس و سوئیت‌های شهرداری در سی سخت را برای اقامت انتخاب کنند.
تالاب امیرکلایه؛ استان گیلان
- منطقه حفاظت‌شده، ثبت شده در لیست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر
- آدرس: شهرستان لاهیجان، ۲۷ کیلومتری شرق کیاشهر، روستای امیرکلایه (مشاهده روی نقشه)
- وسعت: ۱,۲۳۰ هکتار
- عمق: ۱٫۸۵ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت نشاط آوران
تالاب امیرکلایه در استان گیلان از تالاب‌های ساحلی دریای خزر و یکی از تالاب‌های بین‌المللی کشور است. این تالاب که در گذشته با نام «شاله کل» شناخته می‌شد در بخش شیرجوپشت، نزدیک به روستای امیرکلایه و ۳۶ کیلومتری شمال شرقی شهر لاهیجان قرار دارد. تالاب امیرکلایه در سال ۱۳۵۴ در لیست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر قرار گرفت. این تالاب زیستگاه گونه‌های جانوری وحشی و آبزی متعددی است و تحت نظارت و محافظت سازمان محیط زیست کشور قرار دارد.
تالاب امیرکلایه در تمام طول سال میزبان گردشگران است. قایق‌سواری، پیاده‌روی، ماهی‌گیری، پیک‌نیک و پرنده‌نگری از تفریحات این تالاب هستند. گردشگران به‌طور معمول اوایل اردیبهشت تا اواسط مرداد را برای سفر به تالاب امیر کلایه انتخاب می‌کنند. گونه‌های جانوری متعدد و پرندگان بومی در تمام طول سال در تالاب حضور دارند؛ اما اگر قصد تماشای پرندگان مهاجر را دارید باید در نیمه دوم سال به منطقه سفر کنید و با قایق از میان آن بگذرید.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
تالاب امیرکلایه با وجود فاصله کم از دریا، دارای آب شیرین است و همین ویژگی اکولوژیکی یکی از دلایل تنوع بالای گونه گیاهی و جانوری در آن محسوب می‌شود. حضور بیش از ۱۳۰ نوع پرنده این تالاب را به یکی از مقاصد پرنده‌نگری ایران تبدیل کرده است.
پرندگانی چون کشیم کوچک و گردن سیاه، باکلان بزرگ و کوچک، حواصیل خاکستری، اگرت بزرگ، غاز خاکستری، انواع اردک از جمله گیلار، ارده‌ای، خوتکا، سرسبز، فیلوش، نوک پهن، تاجدار، سرحنایی، بلوطی و سیاه کاکل، یلوه آبی، چنگر، چنگر نوک سرخ، طاووسک، خروس کولی، خروس کولی دم سفید، پاشلک معمولی و کوچک، کاکایی دریای خزر و سرسیاه، سنقر تالابی، عقاب دریایی دم سفید و انواع عقاب خالدار بزرگ در تالاب امیرکلایه زندگی می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت سلام نو
نیلوفر آبی سفید و صورتی، پسته دریایی و لاله تالابی، مریم آبی و عدسک روی آب‌های تالاب میانکاله رشد می‌کنند. این پهنه تالابی و اطراف آن زیستگاه اردک ماهی، ماهی کپور، لای ماهی، ماهی سیم پرک، ماهی حوض وحشی، ماهی سرخ باله، ماهی ریز نقره‌ای، رفتگر ماهی خاردار، سوزن ماهی، گاو ماهی مرمری، انواع لاک‌پشت، مار، سوسمار، شغال، شنگ یا سمور آبی و گربه جنگلی است.
جاده ساحلی از شمال تالاب امیرکلایه می‌گذرد و گردشگران می‌توانند از سمت شرق یا غرب و از طریق این جاده خود را به تالاب برسانند. سواحل امن نزدیک به تالاب امیرکلایه همچون پارک ساحلی چاف محل مناسبی برای کمپ و شب‌مانی محسوب می‌شوند؛ همچنین گردشگران می‌توانند هتل‌های «ستاره دریا» و «رویایی راستی» را برای اقامت انتخاب کنند.
خلیج گواتر؛ استان سیستان و بلوچستان
- ثبت شده در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر، منطقه حفاظت‌شده، ذخیره‌گاه بیوسفر، ثبت شده در نظام جهانی تالاب‌ها
- آدرس: انتهای شرقی جاده چابهار به گواتر، نزدیکی مرز پاکستان (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۲۹,۵۰۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: سینا پرس
تالاب بین‌المللی خلیج گواتر در جنوب شرقی‌ترین نقطه استان سیستان و بلوچستان، ۱۰۰ کیلمتری شهر چابهار و شمال بندر گواتر (خلیج گواتر) قرار دارد. تالاب خورباهو و خلیج گواتر در سال ۱۳۷۸ در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر ثبت شده است و از مقاصد پرنده‌نگری کشور محسوب می‌شود. تالاب دریایی - ساحلی گواتر در کنار دریای عمان و نزدیک به مرز ایران با کشور پاکستان قرار دارد و رویشگاه جنگل حرا است.
تالاب خلیج گواتر در فصل پاییز و زمستان میزبان حدود ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی همچون باکلان، پلیکان، کاکایی، پرستوی دریایی، حواصیل و... است. برای مشاهده بهتر پرندگان در این منطقه باید با قایق به قلب تالاب و میان جنگل بروید. به پا داشتن چکمه به شما کمک می‌کند تا بیشتر به محل تجمع پرندگان نزدیک شوید و تصاویر بی‌نظیری ثبت کنید.
دسترسی به این خلیج گواتر و تالاب آن از طریق جاده ساحلی ۹۸ (جاده گواتر) امکان‌پذیر است. این جاده به خلیج گواتر خم می‌شود و بن‌بست است. جاده گواتر از کنار کوه های مریخی چابهار (مینیاتوری)، تالاب صورتی یا لیپار و روستای زیبا و گردشگری بریس می‌گذرد. طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری در خلیج گواتر از نظر درجه سختی سفر آسان تا متوسط است و نیاز به پیاده‌روی در مسیرهای هموار دارد.
منبع عکس: وب‌سایت شما و اقتصاد
یک مرکز بازدیدکنندگان و پرنده‌نگری در تالاب خلیج گواتر وجود دارد که خدمات آموزشی و رفاهی به گردشگران ارائه می‌دهد. این مرکز دارای تجهیزات پرنده‌نگری، کافی‌شاپ و واحدهای اقامتی است. در سفر به تالاب گواتر امکان کمپ و چادر زدن نزدیک به ساحل بندر گواتر وجود دارد؛ همچنین اقامتگاههای بومگردی «آژ» و «حیات» فاصله کمی با تالاب خلیج گواتر دارند و گزینه مناسبی برای اقامت هستند.
پارک ملی بوجاق؛ استان گیلان
- منطقه حفاظت‌شده، نخستین پارک ملی خشکی - دریایی
- آدرس: پنج کیلومتری شمال غرب کیاشهر (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۳,۲۶۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: نقشه و مسیریاب بلد
پارک ملی بوجاق (تالاب بوجاق) در استان گیلان، شهرستان آستانه اشرفیه و یک کیلومتری سواحل جنوب غربی دریای خزر قرار دارد. این تالاب به‌دلیل شرایط اکولوژیکی خاص و گونه‌های گیاهی و جانوری متعدد از مناطق حفاظت‌شده کشور محسوب می‌شود و به‌عنوان نخستین پارک ملی خشکی- دریایی در فهرست ملی به ثبت رسیده است.
پارک ملی بوجاق ۱۶۰ هکتار محوطه تالابی آب شیرین دارد. پل چوبی کیاشهر از میان تالاب و نیزارهای آن می‌گذرد و به ساحل دریای خزر می‌رسد. حدود ۲۳۰ گونه پرنده همچون شناگر بلوطی، عروس غاز، فالاروپ، غاز پا زرد، غاز پیشانی سفید کوچک، طرقه کوهی، مرغابی، فلامینگو، آنقوت، ماهی خورک، انواع عقاب، کورکور، سارگپه، سنقر، عقاب دریایی، هما، قرقی و چکچک ابلق در پارک بوجاق مشاهده شده‌اند؛ برخی از این پرندگان از گونه‌های کمیاب و در حال انقراض هستند.
تالاب بوجاق در فصل پاییز و زمستان میزبان پرندگان مهاجر شمال روسیه و سیبری است. در این پارک دوربین‌های مخصوصی برای تماشای پرندگان وجود دارد.
منبع عکس: همشهری آنلاین
بیش از ۵۰ گونه ماهی و فک خزری (تنها پستاندار دریای خزر) از دیگر ساکنان تالاب بوجاق هستند. گردشگران می‌توانند با قایق به میان تالاب بروند و از فاصله کم به تماشای آبزیان و پرندگان بنشینند. رشد پسته دریایی و نیلوفر آبی سفید روی تالاب بر زیبایی آن افزوده است.
جاده‌های «حسن رود به زیبا کنار» و «لشت نشا به زیباکنار» بهترین مسیرها برای دسترسی به پارک ملی بوجاق هستند. گرشگران باید خودروی خود را در پارکینک بگذارند و تا تالاب ییاده‌روی کنند. پارک ملی بوجاق (برای حفظ محیط بکر و امن) امکانات رفاهی چندانی ندارد. گردشگران می‌توانند برای اقامت از ویلا و سوئیت‌های اجاره‌ای شهرهای زیباکنار و کیاشهر استفاده کنند.
تالاب هشیلان؛ استان کرمانشاه
- منطقه حفاظت‌شده
- آدرس: ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه، روستای هشیلان (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۴۵۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت کرد پرس
هشیلان در لغت به معنی «خانه مارها» است. تالاب هشیلان در ۲۶ کیلومتری شمال غربی کرمانشاه و دهستان الهیار خانی قرار گرفته است. این تالاب در اراضی پست و دشت‌های گسترده دامنه کوه‌های خورین و ویس جای دارد. تالاب هشیلان دارای ۱۱۰ جزیره بزرگ و کوچک است که در فصل‌های پرباران به زیر آب می‌روند.
تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری، تالاب هشیلان را به یکی از مقاصد پرطرف‌دار در میان طبیعت‌گردان تبدیل کرده است. حواصیل و لکلک ساکنان دائمی این تالاب هستند؛ علاوه بر این، همه ساله در فصل‌های پاییز و زمستان پرندگان متعددی همچون اردک کله‌سبز، غاز خاکستری، خوتکا، فلامینگو و پلیکان برای زمستان‌گذرانی روی تالاب هشیلان فرود می‌آیند.
جاده کرمانشاه به سنندج و سپس محور سه راه قزانچی به پاوه (جاده روانسر) بهترین مسیر دسترسی به تالاب هشیلان است. این مسیر به جاده امیرآباد و تالاب هشیلان می‌رسد. گردشگران باید خودرو خود را در روستای «خوشینان علی» پارک و باقی مسیر را تا تالاب پیاده‌روی کنند. به‌دلیل حضور حیوانات شب‌گرد، کمپ و شب‌مانی در اطراف تالاب هیشلان خطرناک است. گردشگران می‌توانند از اقامتگاههای مسیر همچون خانه مسافر رستمی در ابتدای جاده روانسر استفاده کنند.
تالاب لیپار؛ استان سیستان و بلوچستان
- آدرس: ۱۵ کیلومتری شرق شهر چابهار، روستای رمین (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۱۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت دهگردی
تالاب لیپار چابهار از جاذبه‌های منحصربهفرد ایران است که در جنوب سیستان و بلوچستان و ۲۰ کیلومتری شرق شهر چابهار قرار دارد. این تالاب در تنگه و دره‌‌ای صخره‌ای مشرف به کوه جا خوش کرده است و فاصله کمی با ساحل دریای عمان (سواحل مکران چابهار) دارد. آب تالاب لیپار به‌دلیل حضور باکتری‌ها و پلانگتون‌های گیاهی به رنگ صورتی درآمده است و یکی از شورترین آبگیرهای ایران به شمار می‌رود.
درختچه‌های گز، حرا و چش در میان و اطراف تالاب صورتی روییده‌‌اند. این پهنه آبی چشم‌نواز در طول سال میزبان پرندگانی بومی و مهاجر چون چنگر، فلامینگو، کشیم، انواع حواصیل، طاووسک، لکلک، باقرقره، تیهو و عقاب دشتی است. نیمه دوم سال بهترین زمان برای پرنده‌نگری در تالاب لیپار محسوب می‌شود.
منبع عکس: وب‌سایت منطقه آزاد چابهار
جاده ساحلی و آسفالته ۹۸ (چابهار به گواتر) از میان تالاب لیپار می‌گذرد و دسترسی به آن را بسیار آسان کرده است. روستای رمین در نزدیکی تالاب لیپار قرار دارد. اقامتگاههای «باغ یوسف» و «ماهکان» در این روستا گزینه‌های مناسبی برای اقامت محسوب می‌شوند؛ همچنین سواحل تالاب لیپار و سواحل امن دریای عمان (نزدیک به تالاب) برای کمپ و شب‌مانی مناسب هستند.
دریاچه زریوار؛ استان کردستان
- پناهگاه حیات‌وحش، ثبت شده در فهرست میراث طبیعی کشور و کنوانسیون بین‌المللی رامسر
- آدرس: حاشیه غربی شهر مریوان (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۹۰۰ هکتار
- عمق: حدود سه متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: اواخر تابستان تا اوایل زمستان
منبع عکس: وب‌سایت ایرانگرد
دریاچه زریوار یا زریبار (در زبان کردی) یکی از بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین غرب ایران و از جاهای دیدنی مریوان است. این دریاچه تماشایی با مساحتی در حدود ۹۰۰ هکتار و عمق تقریبی سه متر در میان رویشگاه جنگلی زاگرس (جنگل‌های بلوط) قرار دارد و به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش شناخته می‌شود. چشمه‌های کف دریاچه زریوار و بارش‌های فصلی منبع آب آن هستند. وسعت و عمق دریاچه سبب شده است تا تفریحاتی همچون ماهی‌گیری، قایق‌سواری و اسکی روی آب در آن رواج داشته باشند. این دریاچه در فهرست میراث طبیعی کشور و کنوانسیون بین‌المللی رامسر به‌ثبت رسیده است.
دریاچه زریوار واحد اکولوژیکی و اکوسیستم آبی غنی و منحصر‌به‌فردی است که گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری در آن یافت می‌شود. همه ساله از اواخر تابستان تا اوایل زمستان، این تالاب میزبان پرندگان مهاجر آبزی، کنارآبزی و غیرآبزی بسیاری همچون پرستوی دریایی سفید، اردک بلوطی و سرحنایی، لکلک، حواصیل خاکستری، چنگر، کوکوی خالدار و سسک شکیل می‌شود. سایت پرنده‌نگری دریاچه زریوار محل امنی برای زمستان‌گذرانی و جوجه‌آوری پرندگان مهاجر است. دایره ترس پرندگان در این تالاب بسیار کوچک است و گردشگران می‌توانند از نزدیک رفتارهای آن‌ها را رصد کنند.
منابع عکس‌ها: عکس اول از سمت چپ از وب‌سایت مریوان آرا و عکس‌های دو، سه و چهار از باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان / عکاس: کاوه نادری
جاده سندج به مریوان بهترین مسیر دسترسی به تالاب آب شیرین زیوار است. گردشگران باید از مریوان سه کیلومتر به‌سمت غرب (مرز باشماق) حرکت کنند تا به ورودی تالاب زریوار برسند. این دریاچه امکانات گردشگری رفاهی و تفریحی مطلوبی دارد. ویلاهای توریستی بهزیستی، هتل جهانگردی مریوان و هتل زریبار از گزینه‌های اقامت در اطراف دریاچه زریبار هستند.
دریاچه شورابیل؛ استان اردبیل
- بزرگ‌ترین دریاچه داخل شهری ایران
- آدرس: شهر اردبیل، خیابان دانشگاه (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۱۸۰ هکتار
- عمق: حدود ۱۰ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت یابکس
دریاچه شورابیل از جاذبه‌های طبیعی شمال غرب ایران و استان اردبیل است. این دریاچه به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخل شهری و یکی از قدیمی‌ترین عرصه‌های آبی ایران شناخته می‌شود. دسترسی مناسب و امکانات متنوع رفاهی و تفریحی دریاچه شورابیل را به یکی پرطرفدارترین تفرجگاه‌های اردبیل تبدیل کرده است. آب این تالاب در گذشته بسیار شور بود؛ اما امروزه از میزان شوری آن کاسته شده است.
همه‌ساله در فصل پاییز و زمستان هزاران قطعه پرنده مهاجر در مسیر کوچ خود از مناطق سردسیر سیبری به سوی مناطق گرم جنوب در تالاب شورابیل فرود می‌آیند. گروهی از این پرندگان تا بهار در استان اردبیل باقی می‌مانند و گروهی پس از استراحت و تغذیه مسیر خود را به‌سمت مناطق گرم حاشیه دریای خزر ادامه می‌دهند.
حواصیل، مرغابی، قرقاول و خوتکا از پرندگان بومی دریاچه شورابیل هستند. انواع قو، غاز، چنگر، باکلان، درنا، آبچلیک، اردک سیاه کاکل، فلامینگو، کاکایی نقره‌ای و سرسیاه، بالابان، طرلان، اردک سرسبز و سرحنایی، درنای سیبری و غاز پیشانی سفید کوچک در نیمه دوم سال در دریاچه شورابیل دیده می‌شوند.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
دریاچه شورابیل در جنوب غربی شهر اردبیل قرار دارد. گردشگران می‌توانند از بزرگراه‌های کوثر، دانشگاه، میلاد و برزگر خود را به دریاچه برسانند. مسیر پیاده‌روی اطراف دریاچه شورابیل یکی از طولانی‌ترین جاده‌های سلامتی کشور است. در پارک‌ها و بوستان‌های اطراف دریاچه محل‌های مناسبی برای کمپ و چادرزدن وجود دارد. هتل‌های شورابیل، سارای و دریا نزدیک‌ترین واحد اقامتی به دریاچه شورابیل هستند.
تالاب میانکاله؛ استان مازندران
- پناهگاه حیات‌وحش، ذخیره‌گاه زیست‌کره، ثبت شده در فهرست کنوانسیون رامسر
- آدرس: شهرستان بهشهر، جنوب شرقی دریای خزر (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۷۰,۰۰۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: اوایل شهریور تا اوایل دی ماه
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان
تالاب میانکاله یا «میان قلعه» در حاشیه سواحل جنوب شرقی دریای خزر، شمال شهرستان بهشهر و درون شبه‌جزیره‌ای باریک به نام میانکاله قرار گرفته است. این تالاب از شمال به دریای خزر، از جنوب به خلیج گرگان، از غرب به زاغمرز و از شرق به جزیره آشوراده می‌رسد. فاصله تالاب میانکاله تا مرکز شهر ساری حدود ۵۸ کیلومتر و تا مرکز شهر بهشهر حدود ۱۳ کیلومتر است. جاده «دریا چهار فصل» به تالاب میانکاله می‌رسد و دسترسی به این تالاب را راحت‌تر کرده است؛ البته گردشگران برای رسیدن به بخش‌های مرکزی تالاب از قایق استفاده می‌کنند.
پناهگاه حیات وحش میانکاله به انضمام تالاب‌های لپوی زاغمرز، شیرخان لپو و تالاب پلنگان مجموعا به مساحت ۱۰۰,۰۰۰ هکتار به جهت دارا بودن معیارهای لازم در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند. اکوسیستم ویژه، طبیعت بی‌نظیر، مناظر بکر، پوشش گیاهی منحصربهفرد و حضور گونه‌های متعدد جانوری از دلایل توجه ویژه گردشگران و علاقه‌مندان به محیط زیست، حیات‌وحش و پرنده‌نگری به این منطقه هستند. پرندگان مختلفی ساکنان دائمی تالاب میانکاله محسوب می‌شوند؛ ولی در فصل مهاجرت (اوایل شهریور تا اوایل دی ماه) به‌دلیل داشتن هوای معتدل، تراکم پرندگان به اوج خود می‌رسد. در این زمان از سال تالاب میانکاله میزبان بیش از ۶۰ درصد پرندگان روسیه و شمال سیبری است.
برای بازدید از تالاب میانکاله گردشگران باید از سازمان حفاظت محیط زیست بهشهر مجوز دریافت کنند. پرندگان مختلف شکاری، خشکی‌زی و آبزی در این تالاب سکونت دارند؛ میانکاله همچنین به‌عنوان زیستگاه امن گونه‌های مختلف ماهی‌های دریای خزر همچون کپور، کفال، سفید، سوف و ماهی‌های خاویاری برای زادآوری و تخم‌گذاری شناخته می‌شود.
منبع عکس: وب‌سایت عصر ایران
با توجه به وسعت تالاب میانکاله کیفیت و ویژگی‌های آب در بخش‌های مختلف آن تغییر می‌کند. آب در این تالاب از غرب به شرق شورتر می‌شود. پرندگان مختلف، نقاط مختلفی از تالاب را (بسته به میزان شوری آب) برای اقامت خود انتخاب می‌کنند. پرندگانی چون حواصیل سفید بزرگ، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری و اردک‌ها ساکنان غربی‌ترین قسمت تالاب (آب شیرین) هستند و انواع کشیم، باکلان بزرگ، پرستوهای دریایی و انواع کاکایی‌ها شرقی‌ترین بخش تالاب را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند.
منابع عکس‌ها: بهار نیوز، همشهری آنلاین، ایران را بگردیم، marinepress
اطراف تالاب میانکاله و در ساحل زاغمرز محل‌های مناسبی برای کمپ و چادرزدن وجود دارد؛ همچنین گاهی ماهی‌گیران کومه‌های خود را به گردشگران کرایه می‌دهند. اقامتگاههای بومی و محلی همچون «بهشهر شاکلیه» و «کلبه کومه» کمترین فاصله را از تالاب دارند و آماده ارائه خدمات به گردشگران هستند. مراکز اقامتی بهشهر همچون «هتل اشرف» و «هتل رستوران عباس‌آباد» از دیگر گزینه‌های اقامت در اطراف تالاب میانکاله محسوب می‌شوند.
تالاب فریدون کنار؛ استان مازندران
- ثبت شده در کنوانسیون بین‌المللی رامسر
- آدرس: شهرستان فریدونکنار، جنوب کنار گذر فریدونکنار (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۵,۴۲۷ هکتار
- عمق: حدود دو متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم
آبندان‌های فریدونکنار، ازباران و سرخرود با نام کلی تالاب فریدون کنار شناخته می‌شوند. این مناطق در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان تالاب مصنوعی و بااهمیت در کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسیده‌اند. این مجموعه تالاب‌ها در محدوده جنوب غربی، جنوب و جنوب شرقی فریدونکنار قرار دارند و از غرب به جاده سرخرود به آمل، از شرق به جاده اجاکسر و از جنوب به جاده اختصاصی گاز ختم می‌شوند.
بخش وسیعی از تالاب فریدونکنار در فصل بهار تا اواسط فصل تابستان زیر کشت برنج می‌رود. بعد از برداشت برنج مردم محلی زمین‌ها را غرقاب می‌کنند تا به منطقه تالابی تبدیل شود. به این‌گونه تالاب‌ها دامگاه نیز گفته می‌شود. میانگین عمق آب در این اراضی یک متر است.
هر ساله در فصل پاییز و زمستان هزاران قطعه پرنده مهاجر در تالاب فریدونکنار فرود می‌آیند. با توجه به خصوصی بودن زمین‌ها، نظارت و حفاظت از حریم پرندگان در این تالاب چندان میسر نیست. متاسفانه داشتن بازار فروش و سود سرشار حاصل از شکار پرندگان مهاجر، حیات این‌گونه‌های ارزشمند و کمیاب را به‌شدت تهدید می‌کنند.
منبع عکس: خبرگزاری برنا
کاکایی سر سیاه، بوتیمار بزرگ، طاووسک، قرقی، توکای گلو سرخ، سبز قبا، خوتکا ابرو سفید، غاز، اردک، اردک بلوطی و نوک پهن، قو، قوی فریادکش، حواصل، باکلان، چنگر، درنای سیبری از جمله ساکنان دائمی و مهاجر تالاب فریدونکنار هستند. دسترسی به محدوده تالاب فریدونکنار از طریق جاده‌های گاز، آمل به فریدونکنار، اجاکسر و سرخرود و جاده‌های خاکی محلی امکان‌پذیر است. گردشگران برای تماشای پرندگان مهاجر لازم است از لباس ضد آب و چکمه استفاده کنند.
شهرهای فریدونکنار، سرخ رود، دریاکنار، اجاکسر و روستای ازباران در حوالی تالاب فریدون کنار هستند و گردشگران می‌توانند برای اقامت از سوئیت‌ها و اتاق‌های اجاره‌ای این مناطق استفاده کنند. در شهر گردشگرپذیر فریدونکنار نیز اقامتگاههای متعددی همچون هتل «میلاد» و هتل «کیش مهر» وجود دارند.
تالاب میقان؛ استان مرکزی
- منطقه شکار ممنوع
- آدرس: ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک، مجاورت روستاهای راهزان، ده نمک و طرمزد (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۲۵,۰۰۰ هکتار
- عمق: حدود یک متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و بهار
منبع عکس: وب‌سایت پرسون
تالاب میقان در استان مرکزی، ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک، پنج کیلومتری جنوب شرقی داوودآباد و بین رشته کوه زاگرس و کوه‌های ایران مرکزی قرار گرفته است. تالاب میقان حدود ۱,۶۵۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در فصول خشک با نام کویر میقان شناخته می‌شود.
تالاب میقان در واقع یک دریاچه فصلی آب شور در منطقه‌ای فرورفته و کویری است. در اراضی اطراف تالاب گیاهان بوته‌ای و درختچه‌های شورپسند به چشم می‌خورند. زمستان‌های معتدل، تالاب میقان را به زیستگاه مناسبی برای زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر مناطق سردسیر (بیش از ۱۲ هزار قطعه) تبدیل کرده است. این پرندگان در مسیر رفت و برگشت خود از شمال مناطق سردسیر روسیه و سیبری به مناطق گرمسیر جنوبی و آفریقا، در فصل‌های پاییز و بهار به‌طور موقت در تالاب میقان ساکن می‌شوند.
منابع عکس‌ها: tehransuite، ایرنا، wetlandsproject
درنا، مرغابی‌سانان، ، خروس کولی از جمله پرندگان مهاجر تالاب میقان هستند. این تالاب در لیست مناطق شکار ممنوع استان مرکزی قرار دارد. با احداث برج مراقبت کویری در دل تالاب امنیت منطقه تامین و شرایط بهتری برای بازدید گردشگران فراهم شده است. فرودگاه اراک در جنوب تالاب و دریاچه نمک میقان قرار دارد. آزادراه کنارگذر شمالی اراک و جاده تالاب میقان بهترین مسیر دسترسی به این جاذبه طبیعی و ارزشمند است. اکوکمپ کویری در روستای طرمزد (غرب تالاب) و کمپ در حاشیه تالاب از گزینه‌های اقامت در منطقه هستند.
تالاب انزلی؛ استان گیلان
- ثبت شده در فهرست کنوانسیون بین‌المللی رامسر، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت‌شده
- آدرس: شهر بندرانزلی (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۱۹,۴۸۵ هکتار
- عمق: حدود ۱٫۵ متر
- بهترین زمان بازدید: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت گیلاندور
تالاب انزلی در محدوده غرب تا جنوب جنوب شهر بندر انزلی گسترده شده است. این تالاب ساحلی وسیع و اکوسیستم ارزشمند یکی از تالاب‌های ثبت شده در کنوانسیون رامسر محسوب می‌شود. تالاب بندر انزلی از چهار بخش مرکزی، غربی (تالاب بزرگ)، شرقی و سیاه کشیم تشکیل شده است. آب این تالاب از طریق کانال غازیان به دریای خزر می‌ریزد.
تالاب انزلی از نظر شوری آب در دسته لب شور و شیرین قرار می‌گیرد. این تالاب به‌دلیل ارزش بالای زیست محیطی و برای حفاظت بیشتر به‌عنوان پناهگاه حیات وحش و منطقه حافظت شده انتخاب شده است. متاسفانه مخاطراتی چون افزایش رسوبات، آتش‌سوزی و خشکسالی‌های پی‌در‌پی حیات تالاب انزلی را تهدید می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت ایران کجاست
تالاب انزلی زیستگاه گونه‌های جانوری بومی متعدد، محل تخم‌ریزی آبزیان، زیستگاه امن پرندگان مهاجر منطقه سیبری است. گیاهانی چون توسکا، بید، نی، لاله تالابی، سراتوفیلوم، تیر و کمان آبی، سنبل آبی و آزولا در این تالاب رشد می‌کنند.
نیلوفرهای آبی سطح تالاب انزلی از جمله جذابیت‌های بصری این گنجینه طبیعی هستند. عقاب شاهی، چنگر، خوتکا، پرستوی دریایی، باکلان کوچک، پلیکان خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب دریایی دم سفید و خروس کولی از جمله پرندگان بومی و مهاجر تالاب انزلی هستند. تورهای پرنده‌نگری بسیاری در فصل‌های پاییز و زمستان برای تماشای پرندگان مهاجر به تالاب انزلی سفر می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت گردشگری و میراث فرهنگی بندر انزلی
جاده رشت انزلی یکی از بهترین مسیرها برای دسترسی به تالاب انزلی است. گردش با قایق در تالاب بسیار خاطره‌انگیز خواهد بود. اسکلت چوبی آبکنار در جنوب تالاب محل مناسبی برای تماشای طبیعت منطقه است. پارک جنگلی اشپلا در نزدیکی تالاب، محل مناسب و زیبایی برای کمپ و شب‌مانی است. سوئیت‌های اقامتی متعدد و هتل‌های مختلفی همچون «سفید کنار انزل»، «پرنیان» و «سپید کنار متین» در فاصله کمی از تالاب قرار دارند و گزینه‌های مناسبی برای اقامت در سفر به تالاب انزلی محسوب می‌شوند.
هورالعظیم؛ استان خوزستان
- آدرس: شهرستان دشت آزادگان، ۱۰۰ کیلومتری غرب شهر اهواز، منطقه مرزی ایران و عراق (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۱۲۰ هزار هکتار
- عمق: حدود پنج متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: وب‌سایت ایران هتل آنلاین
تالاب هورالعظیم یا تالاب هویزه بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران است. این تالاب بین ایران و عراق مشترک است و تنها حدود یک سوم آن در ایران قرار دارد. هورالعظیم در انتهای رود کرخه و منطقه مرزی دشت آزادگان تشکیل شده است. رود کرخه و انشعابات آن منابع تامین آب این تالاب هستند.
میکرواقلیم هورالعظیم در تامین معیشت و اقتصاد مردم منطقه (ماهی‌گیری، دامداری و کشاورزی) و کاهش و کنترل گردوغبار بسیار موثر است. متاسفانه در سال‌های اخیر مسائلی چون خشکسالی و کمبود بارش، سوء‌مدیریت، صید بیش از حد ماهیان و عدم رعایت حقابه، حیات این پهنه آبی وسیع و پراهمیت را به‌شدت تهدید می‌کنند.
گیاهان متعددی چون لوئی، جگن، نی و گل میمونی در تالاب هورالعظیم می‌رویند. این تالاب زیستگاه گونه‌های جانوری همچون لاک‌پشت، شنگ، گراز، سگ آبی، خفاش و ماهی‌های کپور نقره‌ای، عنزه، گتان، حمری و آمور است. پرندگان مهاجری چون غاز خاکستری، چنگر و عروس غاز تالاب هورالعظیم را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند. تورهای پرنده‌نگری متعددی در فصل‌های پاییز و زمستان برای تماشای پرندگان مهاجر هورالعظیم برگزار می‌شوند.
منبع عکس: وب‌سایت بهین خبر
دسترسی به تالاب هورالعظیم از طریق جاده طبر به شط علی و جاده شركت نفت امکان‌پذیر است. هوالعظیم در گذشته یکی از مناطق مهم جنگی بود و هنوز مهمات عمل نکرده در محدوده آن وجود دارند؛ به همین دلیل لازم است گردشگران با راهنما راهی منطقه شوند. امکان کمپ در طبیعت اطراف تالاب هورالعظیم وجود دارد؛ همچنین گردشگران می‌توانند از اقامتگاههای شهر سوسنگرد همچون «مضیف حسین الجاسم» و «هتل قصر» استفاده کنند.
تالاب شادگان؛ استان خوزستان
- ثبت شده در فهرست کنوانسیون بین‌المللی رامسر و یونسکو، پناهگاه حیات‌وحش،
- آدرس:۵۰ کیلومتری شمال شرق آبادان، شهر شادگان (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۴۰۰ هزار هکتار
- بهترین زمان بازدید: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: مجله اینترنتی دوستان
تالاب بین‌المللی شادگان در استان خوزستان و ۴۰ کیلومتری شهرستان اهواز قرار دارد. تالاب‌های شادگان، خورموسی و خورالامیه با‌عنوان تالاب شادگان شناخته می‌شوند. این تالاب رابط رودخانه جراحی و خلیج فارس است. بخش شمالی تالاب دارای آب شیرین و بخش‌های میانی و جنوبی دارای نواحی آب لب شور و شور هستند. همین گستردگی و تنوع اکوسیستم تالاب شادگان را به زیستگاهی ایدئال برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری تبدیل کرده است.
تالاب شادگان بستر مناسبی برای جذب پرندگان مهاجر شمال اروپا، کانادا و سیبری است. این پرندگان در پاییز به شادگان روی می‌آورند و آن را به یکی از سایت‌های پرنده‌نگری جنوب غرب کشور تبدیل می‌کنند. اردک سرسبز و سیاه کاکل، حاجی لکلک، بوتیمار، حواصیل خاکستری، پرستوی دریایی، پلیکان، عقاب دریایی دم سفید و عقاب شاهی از جمله پرندگان دائمی و مهاجر تالاب شادگان هستند. فصل‌های پاییز و زمستان بهترین زمان پرنده‌نگری در شادگان است.
منبع عکس: وب‌سایت نیپنا
متاسفانه رفتارهای غیرمسئولانه و بی‌توجهی به حیات پهنه‌های آبی تالاب منحصربهفرد شادگان را وارد لیست مونترو (لیست تالاب‌های درخطر نابودی) کرده است. برای دسترسی به تالاب شادگان می‌توان از مسیر بزرگراه اهواز به آبادان در غرب و جاده آبادان به ماهشهر درجنوب تالاب استفاده کرد؛ همچنین جاده شادگان به دارخوین از میان تالاب می‌گذرد. گردشگران برای اقامت می‌توانند در حاشیه امن تالاب چادر بزنند یا از مراکز اقامتی شهر شادگان همچون مسافرخانه «ابو ولید» و اقامتگاه «صلاح ربیحاوی» استفاده کنند.
تالاب استیل؛ استان گیلان
- منطقه نمونه گردشگری
- آدرس: شهر آستارا، حاشیه جاده رشت به آستارا (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۱۳۸ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: نقشه و مسیریاب بلد
تالاب استیل که در زبان محلی به آن هتسل (به‌معنای آبگیر) می‌گویند در جنوب غربی دریای خزر و شمال غربی استان گیلان قرار دارد. این تالاب در سال ۱۳۸۴ به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی شد. تالاب آب شیرین استیل ۱۳ متر پایین‌تر از سطح دریا قرار گرفته است؛ البته مساحت تالاب در طول سال تغییر می‌کند. بارش‌های فصلی و چشمه‌های کف تالاب منابع تامین آب آن هستند.
تالاب استیل منطقه شکار ممنوع است. گونه‌های گیاهی و جانوری متنوع ساکنان دائمی یا موقت دریاچه استیل آستارا هستند. درختان توسکا در شرق تالاب، ریشه در آب دارند و همواره جابه‌جا می‌شوند. این موضوع یکی از شگفتی‌های تالاب استیل (تالاب درختان شناور) است.
پهنه آبی زیبای استیل در فصل پاییز میزبان هزاران قطعه پرنده مهاجر از اروپای مرکزی و مناطق سردسیر شمالی همچون سیبری است. پرندگانی چون چنگر نوک سرخ، باکلان، اگرت، ابیا، خوتکای سفید، گاوچرانک و مرغابی سنایی در طول مهاجرت زمستانی خود تالاب استیل را به‌عنوان ایستگاه، محل استراحت و گاه تخم‌گذاری انتخاب می‌کنند. پرندگانی که در تالاب زاد و ولد کنند تمام زمستان را در آن می‌مانند. پاییز و زمستان بهترین زمان برای پرنده‌نگری در تالاب استیل است.
منبع عکس: وب‌سایت بر خط نیوز
برای دسترسی به تالاب استیل باید مسیر جاده رشت به آستارا (خیابان شهید رجایی) را در پیش گرفت. چندین خروجی و دوربرگردان برای دسترسی به کمربندی تالاب استیل قبل و بعد از پلیس راه آستارا - تالش وجود دارد. این کمربندی دورتادور تالاب کشیده شده است. امکانات رفاهی و گردشگری مناسبی همچون آلاچیق، فروشگاه، اقامتگاه و تجهیزات تفریحی در اطراف تالاب فراهم است.
هتل اسپیناس، اقامتگاه استیل آستارا و هتل نگین مراکز اقامتی اطراف تالاب استیل هستند. پارک تالاب استیل (عباس‌آباد) در سواحل شرقی تالاب محل مناسبی برای کمپ و شب‌مانی است؛ همچنین اسکله چوبی این پارک چشم‌اندازی عالی از طبیعت تالاب پیش چشمان گردشگران به نمایش می‌گذارد.
تالاب گندمان؛ استان چهار محال و بختیاری
- ثبت شده در فهرست کنوانسیون بین‌المللی رامسر
- آدرس: شهرستان بروجن، شهر گندمان (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۹۸۰ هکتار
- عمق: حدود ۰٫۲ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: باگاه پرنده نگری ایرانیان
تالاب گندمان دریاچه‌ای فصلی در چهار کیلومتری جنوب غربی شهر تاریخی گندمان است. حسین آباد و کتک سفلی دو روستای نزدیک این تالاب هستند. این پهنه آبی ارزشمند در لیست سایت‌های برتر پرنده‌نگری ایران قرار دارد و در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. تالاب بین المللی گندمان ۲,۲۱۴ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد.
تالاب گندمان در منطقه‌ای سردسیر واقع شده است. پرندگانی چون لکلک، چنگر، سنقر گندم زار و سسک تالابی پرسروصدا از ساکنان دائمی این پهنه آبی ارزشمند هستند؛ همچنین همه ساله در پاییز و زمستان هزاران قطعه پرنده مهاجر از آسیای میانه و نواحی سردسیر شمالی همچون سیبری به تالاب گندمان کوچ می‌کنند. این پرندگان در صورت مساعد بودن هوا و یخ نزدن سطح تالاب تا پایان زمستان در منطقه می‌مانند.
منبع عکس: خبرکزاری ایرنا
خیابان شهید مطهری (جاده حسین آباد) در غرب و یک جاده در جنوب شهر گندمان به تالاب گندمان می‌رسند. دسترسی به این تالاب نیاز به پیاده‌روی ندارد. اقامتگاههای بومگردی «آوای تالاب» و «کومه کلار» در شمال تالاب آماده ارائه خدمات به گردشگران هستند.
تالاب قوری گل؛ استان آذربایجان شرقی
- ثبت شده در لیست تالاب‌های کنوانسیون رامسر، منطقه حفاظت‌شده، منطقه شکار ممنوع
- آدرس: شهرستان بستان‌آباد، حاشیه آزادراه زنجان به تبریز، قبل از یوسف آباد (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۲۰۰ هکتار
- عمق: حدود دو متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: اواخر بهار و فصل تابستان
منبع عکس: وب‌سایت نشاط آوران
تالاب قوری گل در شمال غرب کشور در ارتفاع ۱,۸۹۰ متری از سطح آب‌های آزاد و ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد. آب‌های سطحی ناشی از ذوب شدن برف‌ها، بارش‌های فصلی و چشمه‌های کف تالاب منابع تامین آب تالاب قوری گل هستند.
تالاب قوریگل در منطقه سردسیر واقع شده است و معمولا در فصل زمستان یخ می‌بندد؛ به همین دلیل پرنده‌ها آن را ترک می‌کنند. در طول سال حدود ۹۰ گونه از پرندگان بومی و مهاجر در تالاب قوری گل زندگی می‌کنند. پرندگان بسیاری همچون اردک بلوطی و سر سفید و کشیم گردن سیاه برای جوجه‌آوری و تابستان‌گذرانی در تالاب قوریگل ساکن می‌شوند. خرداد ماه بهترین زمان برای تماشای پرندگان زادآور این تالاب است.
کشیم بزرگ و کوچک، پلیکان سفید، بوتیمار، اگرت کوچک، اگرت سفید بزرگ، حواصیل زرد، شب، خاکستری و ارغوانی، تنجه، آنقوت، لکلک سفید، خوتکا، اردک ارده‌ای، تاج طلایی، سرحنایی، چشم طلایی، سرسبز و سر سفید، خوتکای ابروسفید، فیلوش، کوکور سیاه، سنقر تالابی و گندمزار، قرقی، پیغو، عقاب طلایی، دوبرادر و مارخور، لیل، چنگر نوک سرخ، چوب پا، کاکایی سرسیاه، پرستو دریایی تیره، چکاوک پنجه کوتاه، پرستو و دمجنبانک زرد از پرندگان بومی و مهاجر تالاب قوری گل هستند.
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم
دسترسی مناسب به تالاب قوری گل آن را به یکی از سایت‌های شناخته‌شده پرنده‌نگری در کشور تبدیل کرده است. تالاب در حاشیه آزادراه زنجان به تبریز (قبل از خروجی یوسف آباد) قرار دارد و گردشگران می‌توانند با خودروی خود تا نزدیک دریاچه بروند. پارک قوری گل در حاشیه تالاب محل مناسبی برای کمپ و شب‌مانی محسوب می‌شود. هتل‌های شهر تبریز همچون «پارس» و «صدرا» نزدیک‌ترین گزینه‌های اقامتی به تالاب قوریگل هستند.
تالاب قره قشلاق؛ استان آذربایجان شرقی
- منطقه شکار ممنوع، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت‌شده
- آدرس: ۱۳ کیلومتری جنوب غربی شهر بناب، روستای قره قشلاق (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۴۰ هزار هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: ماه‌های مهر و اسفند
منبع عکس: wetlandsproject
تالاب قره قشلاق در ساحل جنوبی دریاچه ارومیه، حومه شهرستان بناب و مرز دو استان آذربایجان قرار دارد و به عروس تالاب‌های شمال غرب کشور معروف است. این تالاب در ارتفاع ۱,۲۷۰ متری از سطح دریا قرار دارد. اقلیم این منطقه از کشور نیمه خشک و سرد است؛ به همین دلیل، تالاب قره قشلاق زمستان‌های طولانی و تابستان‌های معتدل دارد.
حدود ۱۵۳ گونه پرنده مختلف به‌صورت دائمی یا فصلی در تالاب قره قشلاق زندگی می‌کنند. این تالاب نیمه دوم سال میزبان پرندگان مهاجر شمالی سیبری است؛ پرندگانی که در مسیر مهاجرت خود به مناطق گرم جنوبی چند روزی در تالاب قره قشلاق ساکن می‌شوند. معمولا اواخر مهرماه (حدود دو هفته) اوج حضور پرندگان مهاجر در این تالاب زیبا است. این روال در اسفند ماه ( هنگام بازگشت پرندگان مهاجر به زیستگاه اصلی خود) تکرار می‌شود.
در فصل بهار و تابستان بسیاری از پرندگان در تالاب قره قشلاق زادآوری می‌کنند. اردک بلوطی، غاز پیشانی سفید، خروس کولی دشتی، میش مرغ، عروس غاز، مرگوس، اکراس سیاه، سنقر تالابی، انواع پرستوی دریایی و اردک سانان از ساکنان دائمی و مهاجر این تالاب هستند.
منبع عکس: wetlandsproject
دسترسی به روستای قره قشلاق از طریق جاده بناب به ملکان امکان‌پذیر است. جاده چپقلو (بناب به نقده) سمت چپ این مسیر قرار دارد. خروجی حاج مسیب به روستای قره قشلاق می‌رسد. تالاب در فاصله چهار کیلومتری جنوب غربی روستا قرار دارد و مسیر دسترسی به آن خاکی است. به‌دلیل وسعت منطقه و باتلاقی بودن بخشی از آن، لازم است یک راهنمای آشنا به محدوده تالاب در گروه حضور داشته باشد. برای تماشای بهتر و دقیق‌تر پرندگان باید با تجهیزات حرفه‌ای به عمق تالاب رفت.
امکان کمپ در حاشیه امن تالاب قره قشلاق وجود دارد. برخی روستائیان اتاق‌های خود را به گردشگران اجاره می‌دهند. هتل‌های شهر بناب مانند هتل لاله از دیگر گزینه‌های اقامت در نزدیک تالاب قره قشلاق هستند.
تالاب هامون؛ استان سیستان و بلوچستان
- ثبت شده در فهرست کنوانسیون بین‌المللی رامسر، پناهگاه حیات وحش
- آدرس: ۱۵ کیلومتری جنوب غرب زابل (مشاهده روی نقشه)
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل بهار
منبع عکس: وب‌سایت ایران را بگردیم/ عکاس: محمدگائینی
دریاچه هامون در جنوب غربی شهر زابل قرار دارد. دریاچه هامون صابری و هیرمند در سال ۱۳۵۴ تحت یک عنوان در لیست کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسیده‌اند. تالاب یا دریاچه هامون از نوع داخل خشکی است و روزگاری یکی از بزرگ‌ترین و پر‌آب‌ترین دریاچه‌های ایران بود.
امروزه مسائل مختلف از جمله احداث «سد کجکی» و «سد کمان‌خان» روی هیرمند و عدم تامین حقابه دریاچه از طرف دولت افغانستان (طبق توافق سال ۱۳۵۱ بین دو کشور) سبب خشک شدن تالاب هامون شده است. تنها در فصل‌های پربارش و بهار بخش محدودی از تالاب آبگیری می‌شود و می‌توان شاهد حضور پرندگان مهاجر همچون پلیکان و فلامینگو بود.
منبع عکس: وب‌سایت ایران را بگردیم/ عکاس: محمدگائینی
جاده زاهدان - نهبندان - بیرجند در شرق، جاده زابل - نهبندان در شمال و جاده ۹۹ در شرق دریاچه هامون مسیرهای دسترسی به آن هستند. با توجه به خشک شدن بخش وسیعی از دریاچه باید مسافت زیادی را با خودرو، در دشت و مسیری خاکی طی کنید. استفاده از جی‌پی‌اس و حضور افراد آشنا به منطقه در این سفر بسیار مهم است. با رعایت اصول ایمنی امکان کمپ در اطراف دریاچه وجود دارد. اجاره اتاق در روستاهای اطراف دریاچه و هتل‌های شهر زابل همچون هتل لاله از گزینه‌های دیگر اقامت در این سفر هستند.
تالاب آلاگل؛ استان گلستان
- منطقه شکار ممنوع، ثبت شده در لیست کنوانسیون بین‌المللی رامسر، منطقه حفاظت‌شده
- آدرس: ۳۰ کیلومتری شمال شهر آق قلا (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۲,۵۰۰ هکتار
- عمق: حدود دو متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و زمستان
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم
تالاب‌های آلاگل، آلماگل و آجی گل در شمال استان گلستان و جنوب شرقی دریای خزر تحت یک عنوان در لیست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند. تالاب آلاگل بزرگ‌ترین پهنه آبی استان گلستان و از نوع داخل خشکی است. این تالاب در زمین‌های هموار ترکمن صحرا و ۶۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان گنبدکاووس قرار دارد.
اترک، از رودخانه های مرزی ایران، و زهکش طبیعی نهرها، منبع تامین آب تالاب آلاگل هستند. وسعت این تالاب در سال‌های مختلف با توجه به میزان بارش تغییر می‌کند؛ اما تاکنون خشک نشده است. گیاهانی چون نی، جگن و درختچه‌های گز اطراف تالاب می‌رویند و روی تالاب معمولا با جلبک‌های سبز رنگ پوشیده شده است. تالاب آلاگل در فصل مهاجرت از گونه‌های مختلف پرندگان همچون انواع قو، فلامینگو، اردک، پرستوی دریایی، چنگر، غاز، سلیم، کاکایی، بالکان و آبچلیک میزبانی می‌کند.
بزرگراه هفت آسیا (جاده آق قلا به اینچه برون) از غرب تالاب آلاگل می‌گذرد و دسترسی به آن را آسان کرده است. «پارک توقلی خوران» و «دماغه آبی نامجو» در غرب و جنوب غربی تالاب مکان‌ها مناسبی برای کمپ و شب‌مانی هستند. اتاق‌های اجاره‌ای در روستاهای اطراف تالاب آلاگل و هتل‌های شهر گنبد کاووس گزینه‌های دیگر برای اقامت در این سفر محسوب می‌شوند.
تالاب گاوخونی؛ استان اصفهان
- آدرس: ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی ورزنه (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۵,۰۰۰ هکتار
- عمق: حدود ۰٫۵ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: اواخر زمستان و فصل بهار
منبع عکس: همشهری آنلاین
تالاب گاوخونی در فاصله ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق مرکز شهر اصفهان قرار دارد؛ تالابی که زاینده رود در نهایت به آن می‌ریزد. عدم تامین حقابه در سال‌های اخیر حیات این تالاب را به خطر انداخته و آن را به مرز نابودی کشانده است. بخشی وسیعی از تالاب گاوخونی در استان اصفهان و بخش کوچک‌تری در استان یزد قرار دارد. این تالاب ۱,۴۷۷ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
پرندگانی چون آنقوت، عقاب شاهی، سنقر تالابی، کشیم کوچک، اردک کله سبز، اردک نوک پهن، چک سیبری، فلامینگو و زردپره تالابی ساکنان بومی و مهاجر تالاب گاوخونی هستند. جاده هرند به ورزنه و سپس جاده گاوخونی یکی از بهترین مسیرهای دسترسی به این تالاب یا باتلاق ارزشمند است. امکان کمپ در اطراف تالاب وجود دارد؛ همچنین واحدهای اقامتی سنتی نگار، سپنتا، مادربزرگ و... در شهر ورزنه از گزینه‌های دیگر برای اقامت در سفر به تالاب گاوخونی به شمار می‌روند.
تالاب کانی برزان؛ آذربایجان غربی
- ثبت شده در لیست کنوانسیون رامسر، منطقه حفاظت‌شده، پناهگاه حیات وحش
- آدرس: شهرستان میاندوآب، ۳۰ کیلومتری شمال مهاباد (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: حدود ۹۰۷ هکتار
- عمق: حدود ۰٫۵ متر
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و بهار
منبع عکس: وب‌سایت مهاجریست
تالاب کانی برزان در شرق شهر میاندوآب از طرف کمیته ملی طبیعت‌گردی کشور (به‌دلیل کوناگونی و فراوانی گونه‌های زیستی) به‌عنوان اولین سایت پرنده‌نگری ایران معرفی شده است. این تالاب با ۱,۲۷۵ متر ارتفاع از سطح دریا در شمال حوزه آبریز رودخانه‌های مهاباد چای و سيمينه رود و شمال شرق روستای قره داغ قرار دارد. سایت پرنده‌نگری در شرق تالاب مستقر است. برج پرنده‌نگری و دوربین‌های ویژه برای رصد پرندگان از امکانات این بخش تخصصی تالاب هستند.
تالاب کانی برزان یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی همچون خوتکا، فلامینگو، غاز خاکستری، پلیکان، انواع مرغابی سرسبز و حنایی، تاجدار، فیلوکس، فلامینگو، کشیم بزرگ، گردن سرخ و کوچک، تنجه، آنقوت، خروس کولی، انواع آبچلیک، کاکایی ارمنی و سرسیاه، پرستوی دریایی، اردک سرسفید و خروس کولی دم سفید و مرمری است. سالانه بیش از ۲,۰۰۰ قطعه پرنده مهاجر در این تالاب حضور پیدا می‌کنند. برخی از گونه‌های مهاجر تنها چند روز در تالاب توقف می‌کنند.
کانی برزان از زیستگاه‌های مهم شمال غرب کشور برای زادآوری و زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر است. بسیاری از این پرندگان در فصل بهار و در مسیر بازگشت خود از مناطق جنوبی در تالاب کانی برزان استراحت، تغذیه و جوجه‌آوری می‌کنند. صدای جوجه‌های تازه سر از تخم درآورده از میان نیزارهای تالاب در فصل بهار از جذابیت‌های این منطقه به حساب می‌آیند.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
برای دسترسی به تالاب کانی برزان می‌توان از جاده میاندوآب به مهاباد استفاده کرد. در این جاده قبل از شهرک صنعتی مهاباد از خروجی سمت راست (جاده دارلک - میاندوآب - ارومیه) خارج شوید. در ادامه مسیر روستاهای حاجی خوش، گیچ آباد و قره داغ را در پیش بگیرید. مسیر دسترسی به تالاب در شمال روستای قره داغ قرار دارد. کمپ در محدوده امن اطراف تالاب کانی برزان و اجاره اتاق در روستاهای مسیر از گزینه‌های اقامت در این سفر هستند.
برج پرنده‌نگری شناور؛ استان هرمزگان
- منطقه حفاظت‌شده
- آدرس: بخش مرکزی شهرستان قشم، روستای گوزین (مشاهده روی نقشه)
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز، زمستان و بهار
منبع عکس: news.qeshm
نخستین برج پرنده نگری شناور و دهکده شناور کشور در محدوده ذخیره‌گاه زیست‌کره حرا در روستای گوزین افتتاح شده است. این طرح گردشگری خلاقانه سبب جذب گردشگران و طبیعت‌دوستان داخلی و خارجی و حضور محققان پرنده‌شناس شده است. دو واحد سوئیت شناور، یک شناور پشتیبانی، یک قایق همیار و کافه از جمله بخش‌های تخصصی و رفاهی این برج پرنده‌نگری هستند.
گرت ساحلی در دو رنگ، حواصیل‌های سفید و خاکستری، سلیم خرچنگ خوار، کاکایی، مرغ شنی، سنقر تالابی، آبچلیک، عقاب ماهی‌خوار، گیلانشاه دم سیاه و ابرو سفید و چاق لق هندی از جمله پرندگانی هستند که می‌توان در برج پرنده‌نگری شناور روستای گوزین رصد کرد. این پرندگان یا ساکن جنگل‌های حرا هستند یا در مسیر مهاجرت خود از آفریقای جنوبی و شرقی به سوی اوراسیا و سیبری (برای تجدید قوا و تغذیه) در منطقه می‌نشینند. برخی از گونه‌ها نیز جزیره قشم را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند.
روستای گوزین در فاصله حدود هفت کیلومتری فرودگاه بین‌المللی دیرستان قشم (۱۱ دقیقه رانندگی) قرار دارد. سایت پرنده‌نگری شناور در خورهای بین جزایر جنگل‌های حرا در حوالی اسکله تفریحی روستای گوزین واقع شده است. ۱۶۴ فروند شناور در این اسکله گردشگری آماده ارائه خدمت به گردشگران هستند. اقامتگاههای بومگردی کلودنک، میرزا، موزه باغ گورزین، مغ و صفا آباد از گزینه‌های اقامت در اطراف برج پرنده نگری شناور قشم به شمار می‌روند.
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان
سایت پرنده‌نگری بوستان شهر؛ استان تهران
- آدرس: منطقه ۱۲، خیابان خیام، پارک شهر تهران (مشاهده روی نقشه)
- ساعات فعالیت: همه‌روزه از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۶
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و بهار
زیستگاه‌های متنوع و مناسبی در شهر تهران و اطراف آن برای پرندگان وجود دارند و علاقه‌مندان می‌توانند طی سفرهای یک‌روزه و کوتاه به رصد و تماشای این مخلوقات زیبا بنشینند. بوستان نیاوران در منطقه یک، تالاب قنبرآباد از توابع شهرستان ری، مناطق کوهستانی شمال و تپه‌ها و مراتع شرق، شمال و شمال غرب تهران از سایت‌های پرنده‌نگری پایتخت هستند.
منبع عکس: وب‌سایت بانی بوم / عکاس: مسعود مولایی
پارک شهر در بخش مرکزی شهر تهران قرار دارد. سایت پرنده‌نگری بوستان شهر در بخش شمال شرقی پارک شهر و میان شلوغی‌های شهر تهران، محلی مناسب برای پرندگان است. این سایت زیستگاه دائمی و موقت گونه‌های متنوعی از پرندگان محسوب می‌شود. گروهی از پرندگان مهاجر سالی دوبار در مسیر سفر خود (هنگام عبور از شهر تهران) در این پارک می‌نشینند.
سایت پرنده‌نگری بوستان شهر به دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ مجهز است و کارشناسان برای راهنمایی علاقه‌مندان در مجموعه حضور دارند. دلیجه، دارکوب سوری (باغی)، توکای سیاه، توکای باغی، سسک چیف چاف، چرخ ریسک بزرگ، سار و مینا از ساکنان دائمی سایت پرنده‌نگری بوستان شهر هستند. ایستگاه‌های مترو امام خمینی (تقاطع خط یک و دو مترو تهران) و حسن آباد (خط دو مترو تهران) در کمترین فاصله با پارک شهر قرار دارند.
دریاچه خلیج فارس (چیتگر)؛ استان تهران
- آدرس: اتوبان شهید خرازی، خروجی دریاچه شهدای خلیج فارس (مشاهده روی نقشه)
- مساحت: ۲۵۰ هکتار
- بهترین زمان پرنده‌نگری: فصل‌های پاییز و بهار
منبع عکس: ایرنا
دریاچه چیتگر در منطقه ۲۲ شهرداری تهران، بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی ایران است. امکان رصد و تماشای پرندگان مختلف در این پهنه آبی وجود دارد. حدود ۸۴ گونه از پرندگان مهاجر در مسیر کوچ خود برای مدت کوتاهی در دریاچه چیتگر اتراق و استراحت می‌کنند. ساعات اولیه صبح بهترین زمان برای پرنده‌نگری در این دریاچه است.
کشیم کوچک، کشیم بزرگ، کشیم گردن سیاه، باکلان، بوتیمار، بوتیمار کوچک، کوکوی معمولی، مرغ حق، بادخورک، ماهی‌خورک، زنبورخوار، سبزقبا، هدهد، دارکوب باغی، چکاوک کاکلی، چلچله کوهی، پرستو، حواصیل شب، گاوچرانک و اگرت کوچک تنها تعدادی از پرندگان رصد شده در دریاچه خلیج فارس هستند. دسترسی به این دریاچه از طریق ایستگاه مترو چیتگر، بزرگراه شهید خرازی و اتوبان شهید همدانی امکان‌پذیر است.
تالاب عشق آباد؛ استان تهران
- آدرس: بزرگراه تهران-ورامین، بعد از قلعه نو، روستای عشق آباد (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: وب‌سایت ارسباران
تالاب مصنوعی و فصلی عشق آباد در مجاورت روستایی به همین نام در جنوب شرقی شهر تهران قرار دارد. این تالاب در مسیر مهاجرت پرندگان واقع شده و زیستگاه مناسبی برای اقامت موقت آن‌ها محسوب می‌شود. همه‌ساله در فصل مهاجرت گروه‌های پرنده‌نگری به این تالاب سفر می‌کنند. بزرگراه تهران ورامین از شرق تالاب عشق آباد می‌گذرد و بهترین مسیر برای دسترسی به آن محسوب می‌شود. دو کیلومتر انتهایی مسیر خاکی است.
مناطق دیگری در کشور به‌عنوان سایت پرنده‌نگری شناخته می‌شوند. دریاچه ارژن و تالاب پریشان در استان فارس از زیستگاه‌های مهم پرندگان بومی و مهاجر در جنوب غرب کشور بودند. این پهنه‌های آبی ارزشمند در سال‌های اخیر به‌دلایل مختلف طبیعی و انسانی به‌طور کامل خشک شده‌اند. نابودی دریاچه‌های دشت ارژن و پریشان آن‌ها را به کانون گردوغبار و خطری جدی برای منطقه تبدیل کرده است.
تالاب‌های سولدوز و نوروزلو در جنوب دریاچه ارومیه، حرای میناب در هرمزگان، حله در بوشهر، جازموریان در مرز سیستان و بلوچستان و کرمان، آلماگل و آجی گل در گلستان، چغاخور در چهارمحال و بختیاری، تالاب مره در استان قم، تالاب‌های شهرستان نقده، تالاب صالحیه در استان البرز و دریاچه بختگان در استان فارس نیز از مقاصد پرنده‌نگری کشور به شمار می‌روند.
دیدگاه