رودخانه‌های مرزی ایران کدامند؟

ایران دارای اقلیمی گرم و خشک است؛ هر چند، تنوع زیست محیطی خوبی دارد و رودخانه‌های زیادی در آن جاری هستند. برخی از این رودها در مرز بین ایران و کشورهای همسایه قرار گرفته و به‌عنوان مرزی طبیعی عمل می‌کنند. رودخانه‌های مرزی ایران، منبعی برای تامین آب استان‌های مرزی به شمار می‌روند و از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. عراق، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان و افغانستان، از جمله کشورهایی محسوب می‌شوند که با ایران هم‌مرز هستند و در بخش‌هایی از مرزهای خود، رودخانه‌های مرزی مشترکی دارند.

مهم‌ترین رودخانه‌های مرزی ایران

• رودخانه اروندرود
• رودخانه ارس
• رودخانه اترک
• رودخانه هریرود
• رودخانه تجن
• رودخانه آستاراچای

رودخانه اروندرود

• طول رودخانه: ۱۹۰ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: عراق
• موقعیت جغرافیایی: استان خوزستان

_{عکاس: ناشناس}

اروندرود را با نام شط العرب نیز می‌شناسند و به‌دلیل پهنای زیادش، بین ۵۰۰ تا ۱,۰۰۰ متر، به این صورت نام‌گذاری شده است. اروندرور مرز بین ایران و عراق و در استان خوزستان به شمار می‌رود. پدیده جزر و مد روی این رود تاثیر قابل‌توجهی دارد و باعث تغییر عمق آن از ۹ تا ۱۵ متر می‌شود.

اروندرود متشکل از رودهای دجله، فرات و رود کارون است که در شهر قرنه به یکدیگر می‌پیوندد. در این محل، چندین جزیره کوچک شکل گرفته‌اند که با نام‌های صالحیه، بلجانیه، ام الرصاص، ام‌الطویل و ام‌ البابی شناخته می‌شوند. طول اروندرود از قرنه تا محل ورود آن به خلیج فارس، یعنی میان شهر ایرانی اروندکنار و شهر عراقی فاو، ۱۹۰ کیلومتر است.

امکان کشتی‌رانی باعث شده است تا اروندرود اهمیت بسیار بالایی از لحاظ بازرگانی برای هر دو کشور داشته باشد و به شهرهای بندری بصره، خرمشهر، آبادان، فاو و خسرو‌آباد رونق داده است. اروندرود از دیرباز سرچشمه اختلاف میان ایران و عراق (قبلا امپراتوری عثمانی) بوده و قرارداد الجزایر در سال ۱۹۷۵، مرز ایران و عراق را عمیق‌ترین بخش رود مشخص کرده است. در ساحل اروندرود، پوشش گیاهی متشکل از نی‌زار و چولان با ارتفاعی حدود سه تا پنج متر وجود دارد. البته در فاصله دورتر از ساحل، می‌توان نخلستان‌ها را مشاهده کرد که از این رودخانه آبیاری می‌شوند.

جاهای دیدنی و تفریحات اروند

لنج‌سواری و قایق‌سواری از جمله فعالیت‌های دلنشینی هستند که می‌توانید در رودخانه اروند انجام بدهید. بازدید از مسجد رنگونی‌ها، مقام خضر نبی در میان رودخانه بهمنشیر و اروند‌، روستای نقشه حیر، بازارهای شهرهای بندری همچون آبادان و خرمشهر از جمله جاذبه‌های گردشگری اطراف اروندرود محسوب می‌شوند.

رودخانه ارس

• طول رودخانه: ۱۰۷۲ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: ارمنستان و آذربایجان
• موقعیت جغرافیایی: آذربایجان شرقی

_{عکاس: اکبر نصیری}

رودخانه ارس از غرب در ارتفاعات هزار برکه در کشور ترکیه سرچشمه گرفته است و با عبور از ایران، آذربایجان و ارمنستان، به دریای خزر می‌ریزد. این رودخانه که به‌عنوان طولانی‌ترین رود ایران شهرت دارد، پس از عهدنامه گلستان، به‌عنوان مرز ایران و روسیه انتخاب شد و پس از فروپاشی روسیه، اکنون به‌عنوان مرز ایران با کشورهای ارمنستان و آذربایجان مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این لحاظ، اهمیت بسیار بالایی دارد.

مردمان این خطه بیشتر این رودخانه را با نام آراس (آراز) می‌شناسند. عرض این رودخانه به حدود ۲۰۰ متر می‌رسد و عمق آن بین دو تا سه متر است که در فصول پرآب تا چهار متر نیز می‌رسد و از همین رو، از جمله رودخانه‌های بزرگ ایران محسوب می‌شود. پل راه‌آهن جلفا، پل مواصلاتی پلدشت، پل موردوز، پل اصلاندوز و پل بیله سوار مغان، از جمله پل‌هایی هستند که روی این رودخانه احداث شده‌اند و تردد روی آن را میسر کرده‌اند.

ارس، رودی خروشان و پرجنب‌وجوش است که بیش از ۱۰ گونه ماهی شامل کپور معمولی، آمور، زرد پر، اسبله و کاراس در آن زندگی می‌کنند و از همین رو، شهرهای پلدشت، سیه‌رود و جلفا، مکان‌های بسیار خوبی برای ماهیگیری و علاقه‌مندان به این فعالیت به شمار می‌رود.

جاهای دیدنی و تفریحات ارس

از جمله جاذبه‌های پیرامون رودخانه ارس می‌توان سد ارس در ۴۰ کیلومتری شهر جلفا، آبشار ماهاران در منطقه حفاظت‌شده کیامکی، کلیسای تاریخی چوپان، روستای پلکانی اشتبین و روستای زیبای دوزال را نام برد.

رودخانه اترک

• طول رودخانه: ۶۶۹ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: ترکمنستان
• موقعیت جغرافیایی: خراسان رضوی، شمالی و گلستان

_{منبع: خبر گذاری تسنیم، عکاس: ناشناس}

اترک از جمله رودخانه‌های مرزی ایران است که در شمال شرق واقع شده و بخشی از آن به‌عنوان مرز بین ایران و ترکمنستان انتخاب شده است. اترک از ارتفاعات هزارمسجد سرچشمه می‌گیرد و در خلیج حسنقلی در کشور ترکمنستان به درون دریای خزر می‌ریزد. این رود در مسیر خود از دشت‌های قوچان، قوی میدان، مانه، شیروان و بجنورد عبور می‌کند و استان‌های خراسان رضوی، شمالی و گلستان را در بر می‌گیرد. با طول ۶۶۹ کیلومتر، اترک یکی از بزرگ‌ترین رودهای ایران به شمار می‌رود.

بخشی از این رود در سال ۱۸۸۱ میلادی و بر اساس قرارداد آخال، به‌عنوان مرز رسمی ایران و ترکمنستان انتخاب شده و بر اساس قرارداد دیگری در سال ۱۹۲۶ میلادی، حداقل نیمی از آب این رودخانه متعلق به کشور همسایه ایران است. شاخه‌های متعددی از این رود سرچشمه می‌گیرند که از جمله آن‌ها می‌توان رودخانه‌های اینچه، کال قره قچان، قره یتیم، آجی سو، چندیر، خرتوت، کال ایمانی و گرماب را نام برد.

جاهای دیدنی و تفریحات رود اترک

در همان سرچمشه این رودخانه در شهرستان قوچان،‌ روستای یدک قرار گرفته که نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت. از دیگر جاذبه‌های پیرامون رودخانه اترک نیز می‌توان به دریاچه آلاگل مزارع گندم مراوه تپه و تالاب‌های قرار گرفته در مسیر آن اشاره کرد. به‌دلیل بارندگی در فصل زمستان، بهترین زمان برای دیدن این جاذبه‌ها و رودخانه‌ اترک،‌ فصل بهار و تابستان است.

رودخانه هریرود

• طول رودخانه: ۱۱۰۰ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: افغانستان
• موقعیت جغرافیایی: خراسان

_{منبع: خبر آنلاین}

سه کشور ایران، ترکمنستان و افغانستان از رودخانه هریرود بهره می‌گیرند. سرچشمه این رودخانه، از ارتفاعات هندوکش در افغانستان است. هریرود در نزدیکی شهر تایباد به مرز ایران و افغانستان می‌رسد و چندین رودخانه فصلی ایران به آن سرازیر می‌شوند و از آنجا تا تنگه ذوالفقار به طول ۱۰۷ کیلومتر، به‌عنوان بخشی از مرز ایران و افغانستان انتخاب شده است. تنگه ذوالفقار، محل تلاقی مرزهای ایران، افغانستان و ترکمنستان است.

هریرود در پل خاتون با رودخانه کشف‌رود یکی می‌شود که به آن‌ها نام رودخانه تجن داده شده است. هریرود به‌عنوان یکی از منابع تامین‌کننده آب شمال شرق کشور شناخته می‌شود و از اهمیت خاصی برای تامین نیاز آب شرب و همچنین کشاورزی این منطقه از جمله شهر مشهد و سرخس دارا است. علاوه بر این، کشور ترکمنستان نیز به‌دلیل وابستگی به کشاورزی و دامپروری، نیاز مبرمی به این رودخانه دارد. از همین رو، نگرانی‌های بسیاری پیرامون این رودخانه و حقابه آن میان این سه کشور شکل گرفته است.

جاهای دیدنی و تفریحات هریرود

در اطراف رودخانه هریرود و در نزدیکی شهرستان سرخس، جاذبه‌های گردشگری همچون غار بزنگان، دریاچه بزنگان، سد دوستی و پل خاتون وجود دارند.

رودخانه تجن

• طول رودخانه: ۱۱۷ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: ترکمنستان
• موقعیت جغرافیایی: خراسان رضوی

_{منبع: همشری آنلاین، عکاس: ناشناس}

رودخانه تجن، یکی از رودخانه‌های مرزی فصلی به شمار می‌رود که با توجه به میزان بارش باران، آبدهی آن تغییر می‌کند. این رود که از پیوستن دو رودخانه کشف‌رود و هریرود در پل خاتون تشکیل شده، حدود ۱۱۷ کیلومتر از مرز ایران و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد. این رودخانه پس از ورود به شهرستان سرخس، از شمال این شهرستان وارد کشور ترکمنستان می‌شود و سپس در درون ریگزارهای قره‌قوم در نزدیکی شهر تجن فرو می‌رود.

رودخانه آستاراچای

• طول رودخانه: ۳۸٫۵ کیلومتر
• کشورهای هم‌مرز: آذربايجان
• موقعیت جغرافیایی: گیلان

_{عکاس: ناشناس}

رودخانه آستاراچای، رودخانه مرزی کوچکی محسوب می‌شود که میان کشور ایران و آذربایجان قرار گرفته است.این رودخانه از ارتفاعات گردنه حیران و آق مسجد سرچشمه می‌گیرد و به دریای خزر می‌ریزد. رودخانه آستاراچای باعث جدایی شهر آستارا در ایران و شهر آستارا در کشور همسایه شده و اخیرا، پلی مواصلاتی برای ارتباط این دو شهر به یکدیگر روی این رود احداث شده است. انواع ماهیان همچون ماهی سفید و ماهی آزاد در این رودخانه زندگی می‌کنند.

جاهای دیدنی و تفریحات آستاراچای

گردنه حیران، تله کابین حیران، روستای کوته کومه، آبشار لاتون و ارتفاعات آق چای از جمله جاذبه‌های پیرامون رودخانه آستاراچای به شمار می‌روند.

_{عکاس تصویر کاور: ناشناس}