فردوس شهری در استان خراسان جنوبی است که با مشهد، ۴۳۵ کیلومتر و با بیرجند، ۱۹۵ کیلومتر فاصله دارد. فردوس مساحتی برابر با ۱۴/۵ کیلومتر مربع دارد و ارتفاع آن از سطح دریا برابر با ۱۲۹۳ متر است. بر اساس آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵، شهر فردوس جمعیتی برابر با ۲۸ هزار نفر دارد.
فردوس را بیشتر بشناسید:
درباره فردوس
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: مصطفی معراجی)
فردوس در شمال غربی استان خراسان جنوبی، واقع‌شده است. این شهر از شمال به گناباد، از غرب به بشرویه، از جنوب به طبس، از شرق به سرایان محدود می‌شود.
سیاه کوه یکی از رشته‌کوه‌های اصلی فردوس است که ابتدا وانت‌های آن از شهرستان بجستان تا شهرستان نهبندان کشیده می‌شود. محدوده فردوس پر از پناهگاه‌ها و مناطق حفاظت‌شده است و طبیعت این منطقه در فصل بهار و تابستان دیدنی است.
در سال ۱۳۴۷، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷/۳ ریشتر فردوس را لرزاند که خرابی‌های عظیمی به بار آورد.
مردم فردوس به گویش «تونی» صحبت می‌کنند. این گویش در بین گویش‌های فارسی در خراسان، یکی از قدیمی‌ترین گویش‌ها است که تا حد بسیار زیادی ویژگی‌های قدیمی‌تر زبان فارسی را حفظ کرده است. آهنگ و وزن ادای کلمات در این گویش، به شکلی است که درک آن برای شنونده ناآشنا بسیار دشوار است، به‌اندازه‌ای که اغلب آن را یک‌زبان و نه گویش می‌پندارند.
وجه تسمیه فردوس
بنا بر باورهای باستانی، این منطقه در آن دوران، «تابان» نام داشته است و بعد از حمله اعراب تون نام‌گرفته. برخی هم بر این باورند که نام طبس و فردوس از گذشته در کنار هم ذکرشده و دو شهر کهن ایرانی بوده‌اند.
کلمه تون در اوستا به معنی شایسته و توانا است.
تاریخچه فردوس
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: daniyal bam)
تون، یا همان فردوس، ابتدا تحت نفوذ مادها بوده است. هردوت، مردم این منطقه را از پارسی‌ها می‌داند و گفته که مردم این منطقه به زبان پارسی سخن می‌گفتند و با شکار گورخر و آهو زندگی خود را می‌گذراندند. محوطه تاریخی فردوس امروزی، قدمتی برابر با عصر اشکانیان دارد. قدیمی‌ترین آثار یافت شده از تپه‌های باستانی فردوس متعلق به هزاره اول است. از دوران ساسانیان و عصر اسلامی آثار زیادی از این ناحیه به دست آمده است.
بسیاری از مورخان و جهانگردان از جمله مارکوپولو در سفرنامه‌هایشان از تون یا فردوس امروزی یادکرده‌اند. مردم شهر تون در حمله مغول قتل‌عام شدند و چهل هزار نفر از اسماعیلیه در تون کشته شدند. عمرو لیث صفاری در تون ارگ بزرگی ساخت و در دوره حکومت شاه‌تهماسب اول این ارگ مرمت شد.
تون در عصر صفوی دوباره رشد کرد ولی قحطی قرن ۱۱ بخش عمده‌ای از جمعیت تون را کم کرد.
آداب و رسوم مردم فردوس
عکس از وب‌سایت ferdowsashoora.blog.ir (عکاس: نامشخص)
مردم فردوس پوشش خاصی ندارند و پوشش خراسان جنوبی در این ناحیه دیده می‌شود. از جمله لباس‌های مردانه خراسانی می‌توان به کلاه نمدی، کلاه شب‌کلاه دوره دار، کلاه پهلوی و قرص اشاره کرد. از دیگر تن‌پوش‌ها می‌توان به عرقچین، گردن پیچ یا لکنته، جلیغه، پیراهن، قمیس، لباده، نیم‌تنه، شلوار، قبا و مچ پیچ اشاره کرد. پوشاک محلی زنان شامل سرپوش، روبند، دستمال، کلوته، عرقچین، دالاق، شلیته، چادر و پاپوش می‌شود.
یکی از آیین محلی فردوس، نخل برداری است. نخل در لغت به معنی تابوت است و در میان مردم فردوس به تابوت شهدای کربلا اطلاق می‌شود. در ماه محرم، عزاداران از روزهای اول نخل‌ها را سیاه‌پوش می‌کنند و در هر محله نخل‌ها تزیینات خاص خودشان رادارند.
صنایع دستی و سوغات فردوس
عکس از وب‌سایت aznahal.ir (عکاس: نامشخص)
قالی فردوس یکی از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر است. از دیگر صنایع دستی این شهر باید به تون بافی، سفال‌گری، برک بافی، گلیم، نمدمالی، معرق کالی و مشبک‌کاری اشاره‌کنیم. از سوغاتی‌های خوشمزه فردوس می‌توانیم از انار، زعفران، پسته، بادام، پنبه، گردو، کشک، زیره، انار یاد کنیم.
غذای محلی فردوس
عکس از وب‌سایت aaligard.ir (عکاس: نامشخص)
غذاهای سنتی فردوس عبارت‌اند از: او گوشت، آش جوش تره، اشکنه اوجز، اشکنه شیری، برعنی، توگی، حسن لگی، کشک، کعچی و بلغور شیر.
جاهای دیدنی فردوس
جاذبه‌های تاریخی و جاهای دیدنی فردوس شهر تاریخی تون، مدرسه علمیه علیا، مسجد جامع تون، مسجد و آب‌انبار و حمام کوشک، موزه مردم‌شناسی، مدرسه علمیه حبیبیه، کوه قلعه و قلعه حسن‌آباد بوده و جاذبه‌های طبیعی فردوس کویر پلوند، روستای ییلاقی باغستان، آبگرم فردوس، روستای تاریخی و گردشگری بیدسکان، روستای خانیک، روستای مهوید و کوشک حاجی‌آباد است.
عکس‌های گالری از ویکی‌مدیا (عکاس: مصطفی معراجی) و گوگل‌مپ (عکاسان: زهرا رجایی، نیما مجدآرا و سید مصطفی جوادی)
نویسنده: فاطمه محمدی
