با جنجالی ترین مسابقات المپیک تابستانی تاریخ آشنا شوید (قسمت دوم)

المپیک سال ۱۹۴۸ در لندن برگزار شد. این دوره از مسابقات، اولین دوره بعد از المپیک ۱۹۳۶ برلین بود که بعد از پایان دو جنگ جهانی برگزار می‌شد. درست مثل گذشته، بازندگان اصلی جنگ جهانی دوم، یعنی ژاپن و آلمان از شرکت در این دوره از مسابقات المپیک محروم شدند. اگرچه از اتحاد جماهیر شوروی برای شرکت در المپیک ۱۹۴۸ دعوت به‌عمل آمد، اما این کشور تصمیم به کناره‌گیری از مسابقات گرفت.

گفته می‌شود، دلیل تحریم مسابقات المپیک سال ۱۹۸۴ توسط اتحاد جماهیر شوروی و چهارده کشور هم‌پیمانش که در لس‌آنجلسآمریکا در حال برگزاری بود، تحریم المپیک سال ۱۹۸۰ مسکو توسط آمریکا است. البته اتحاد جماهیر شوروی به‌طور رسمی اعلام کرد دلیل عدم شرکت کشورش در این دوره از مسابقات، نبود امنیت کافی برای ورزشکارانش بوده است. در رویدادی همزمان با این المپیک، «بازی‌های دوستانه» توسط کشورهای بلوک شرقی در حال برگزاری بود. بنا بر دلایلی خاص، ایران و لیبی این مسابقات را تحریم کردند. طی حادثه‌ای ناگوار در مسابقه دو ۳۰۰۰ متر، یک ورزشکار آمریکایی به «نام ماری دکر» با ورزشکار اهل آفریقای جنوبی یعنی «زولا باد» برخورد کردند. آسیب این برخورد برای دکر بسیار بالا بود و او را مجبور به ترک ادامه مسابقه کرد. اگرچه «باد» پیشتاز این مسابقه بود، اما صدای «هو» کردن تماشاگران روحیه او را تضعیف کرد که در نهایت به هفتم شدن وی منجر شد. البته اتحادیه بین‌المللی فدراسیون‌های دو و میدانی (IAAF)، اذعان داشت «باد» در این برخورد مقصر نبوده است. حادثه‌ی دیگری در یک مسابقه بوکس وزن نیمه‌سنگین رخ داد که طی آن، داور بازی، «یوگوسلاوین گلیگوریج نونوچیچ»، ورزشکار نامدار آمریکایی یعنی «ایواندر هالیفیلد» را به‌ خاطر وارد آوردن ضربات متعدد به حریف خود، پس از اعلام داور مبنی بر جدا شدن از یکدیگر، از ادامه مسابقه بر کنار کرد. هالیفیلد با مدال برنز از این دوره از مسابقات بیرون رفت، ولی حریف نیوزلندی‌اش، «کوین بری» توانست مدال نقره را از آن خود کند.

اعتراض تماشاگران و ورزشکاران علیه دولت‌هایشان در مسابقات المپیک ۱۹۶۸ مکزیکو سیتی کاملا آشکار بود. دو ورزشکار آفریقایی-آمریکایی به نام‌های تامی اسمیت و جان کارلوس که به ترتیب موفق به کسب مدال طلا و برنز در رشته دوی ۲۰۰ متر این دوره از مسابقات المپیک شدند، در حالی روی سکو رفتند که هنگام پخش سرود ملی آمریکا، روی خود را از پرچم این کشور برگردانده و با مشت گره‌کرده‌ای برافراشته در بالای سر سکوت کردند. آن‌ها همچنین طی مراسم، جوراب سیاه بدون کفش بر پا داشتند. اسمیت یک پارچه سیاه نیز در دست داشت که نشان از غرور و افتخارآفرینی سیاه‌پوستان بود. این حرکت نمادین را در اعتراض به نژادپرستی در آمریکا انجام دادند. بعدها اسمیت خاطر نشان کرد این حرکت، «ادای احترام به حقوق بشر» بوده است، نه قدرت سیاه‌پوستان.

متاسفانه، این دوره از مسابقات شاهد «قتل عام تلاتیلوکو» نیز بود که طی آن بین ۳۰ تا ۳۰۰ غیرنظامی از جمله دانشجویان، توسط نیروهای دولتی کشته شدند. این اتفاق زمانی اتفاق افتاد که برخی از دانشجویان در تلاش بودند، از روی سکوی استادیوم المپیک، توجه رسانه‌ها را علیه دولت مکزیک جلب کنند (تلاتیلوکو نام منطقه‌ای در مکزیکو سیتی است).

همچنین در این مسابقات، ورزشکاری به نام «ورا چاسلاوسکا» انزجار خود را از دولت اتحاد جماهیر شوری به دلیل حمله به چک اسلواکی با بی‌اعتنایی به پرچم شوروی طی مراسم اهدای جوایز اعلام کرد. چک اسلواکی از او با عنوان قهرمان یاد کرد، اما دولت شوروی وی را از خود طرد کرد.

مسابقات المپیک ۲۰۱۶ ریو، پیش از آغاز با انتقادات فراوانی همراه بود. بزرگ‌ترین مشکل بر سر راه، شیوع ویروس زیکا در ریو بود که موجب نقصان جنین در رحم مادر می‌شود. شیوع این ویروس از سال ۲۰۱۵ در برزیل آغاز شد و سپس به دیگر کشورهای قاره آمریکا پراکنده شد. سازمان بهداشت جهانی در فوریه ۲۰۱۶، شیوع این بیماری را «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی» اعلام کرد. از آن زمان به بعد، چندین کشور در رابطه با سفر به کشورهایی که ویروس زیکا در آن‌ها انتشار یافته، به مسافران هشدارهای جدی دادند. عفونت این ویروس از مادر به جنین در رحم او منتقل و موجب بروز «میکروسفالی» می‌شود. میکروسفالی نوعی ناهنجاری خاص است که در آن، اندازه‌ی سر نوزاد کوچک‌تر از حد معمول می‌شود. به زنان حامله یا در شرف حاملگی شدیدا توصیه می‌شود از سفر به کشورهای آلوده به ویروس زیکا پرهیز کنند. البته برای ورزشکاران المپیکی، مکان‌های امنی برای عدم ابتلا به این ویروس تدارک دیده شده است. مسئولان برگزاری مسابقات، نهایت تلاش خود را مبنی بر تمیز نگاه داشتن محل برگزاری مسابقات از پشه‌های ناقل ویروس زیکا کرده‌اند.

آلودگی آب، از دیگر مسائل بحث‌برانگیز مسابقات المپیک ریو ۲۰۱۶ است. گفته می‌شود آب تهیه شده برای بازی‌های آبی این دوره از مسابقات به اندازه کافی تمیز نبوده و مناسب ورزشکاران نیست. نگرانی‌هایی در مورد بیماری ورزشکاران هنگام تماس با این آب‌های آلوده نیز وجود دارد. البته آن‌طور که از شواهد پیداست، گویا برزیل برای تمیز نگه‌داشتن این آب‌ها، سیستم فاضلاب جدیدی راه‌اندازی کرده است.

از دیگر نگرانی‌های موجود، می‌توان به کیفیت نامناسب زیربنا و شالوده‌ی ساختار محل برگزاری مسابقات المپیک در ریو اشاره کرد. وضعیت اقتصادی برزیل نیز شرایط چندان مناسبی ندارد که خود ممکن است با کسری بودجه برای تهیه مایحتاج مسابقات مواجه شود. رسوایی سیاسی به‌همراه رکود اقتصادی ممکن است موفقیت مسابقات المپیک ریو را تحت‌الشعاع قرار دهد. با وجود تمامی این مسائل، برزیل امیدوار است بتواند المپیک را با موفقیت میزبانی کند.

تنها ۹۲ کشور در مسابقات المپیک شهر «کبک» ایالت مونترئال کانادا در سال ۱۹۷۶ شرکت کردند. تحریم برخی کشورها موجب وقوع این اتفاق شد. مسابقات المپیک، از سال ۱۹۶۰ رم تا آن زمان، با چنین استقبال اندکی روبرو نشده بود. ۲۲ کشور آفریقایی به تبعیت از تانزانیا، در اعتراض به حضور نیوزلند در المپیک، این دوره از مسابقات را تحریم کردند. این کشورها مدعی بودند، تیم ملی راگبی نیوزلند با نام All Blacks، که در این دوره از المپیک حاضر بودند، تحت حمایت رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی بودند. این تحریم‌ها از رویارویی ورزشکار اهل نیوزلند به نام جان واکر و ورزشکار تانزانیایی فیلبرت بِی جلوگیری کرد. فیلبرت بی پیش از این مسابقات، رکورد دو ۱۵۰۰ متر را در اختیار داشت. در ادامه واکر مدال طلای دو ۱۵۰۰ را از آن خود کرد.

تایوان نیز به درخواست کانادا، جواز حضور در این مسابقات را از دست داد. از طرف دیگر، چین نیز به‌ دلیل عدم محرومیت کامل تایوان از سوی کمیته بین‌المللی المپیک این مسابقات را تحریم کرد. طی این مسابقات، یکی از ورزشکاران رشته پنج‌گانه دو و میدانی اهل شوروی، برخی از قوانین مسابقات را زیر پا گذاشت که موجب برکناری تمامی اعضای رشته‌ی پنج‌گانه‌ی این کشور شد. در نهایت، استان کبک کانادا که با میزبانی مسابقات المپیک سال ۱۹۷۶ زیر بار بدهی سنگین ۱٫۵ میلیارد دلاری رفته بود، تنها در سال ۲۰۰۶ توانست این میزان بدهی را به‌طور تمام و کمال پرداخت کند.

جنگ جهانی اول بار دیگر بر مسابقات المپیک سایه افکند. این‌بار شهر آنتورپِ بلژیک تحت تاثیر جنگ قرار گرفت. روابط لکه‌دار شده‌ی کشورها پس از جنگ و نیز تصمیمات اتخاذ شده در «کنفرانس صلح پاریس» شدیدا مسابقات المپیک ۱۹۲۰ را تحت‌الشعاع قرار دادند. پنج کشور «قدرت‌های مرکز» شامل اتریش، آلمان، بلغارستان، ترکیه و مجارستان از شرکت در مسابقات المپیک این دوره منع شدند. شکست قدرت‌های مرکز در جنگ، موجب جلوگیری از حضور این کشورها در مسابقات شد. در ابتدا قرار بود این دوره از مسابقات در بوداپست مجارستان برگزار شود، اما کمیته بین‌المللی المپیک، در تاریخ ۱۹ آوریل ۱۹۱۹، تصمیم به جایگزینی محل برگزاری مسابقات با آنتورپ بلژیک گرفت. اتحاد بین امپراتوری اتریشی-مجاری و آلمان به مذاق کمیته بین‌المللی المپیک خوش نیامد که عمدتا متشکل از فرانسوی‌ها بود و منجر به اتخاذ چنین تصمیمی شد. ممانعت از حضور آلمان در مسابقات المپیک تا سال ۱۹۲۵ بر سر جای خود باقی ماند. آلمان نیز در پاسخ به این تصمیم، مسابقات خودش را با نام « Deutsche Kampfspiele» یا «مسابقات مبارزه‌ای آلمان» به‌عنوان جایگزینی برای المپیک برگزار کرد. اولین دوره از این مسابقات در سال ۱۹۲۲ برگزار شد.

اتحاد جماهیر شوروی نیز به المپیک ۱۹۲۰ دعوت نشده بود. تحریم سیاسی شوروی توسط غرب، منجر به اتخاذ چنین تصمیمی شده بود. متأسفانه هیچ گزارشی از مسابقات المپیک این دوره به‌دلیل وضعیت اقتصادی نابسامان آنتورپ به ثبت نرسید.

المپیک ملبورن ۱۹۵۶، میزبان کشورهایی بود که روابط سیاسی خوبی با یکدیگر نداشتند. همچنین این دوره از مسابقات از سوی چند کشور دنیا تحریم شده بود. مصر در سال ۱۹۵۶ کانال سوئز را ملی کرد، ولی این حرکت، به مذاق اسرائیل، فرانسه و بریتانیا خوش نیامد که به حمله‌ی این کشورها به مصر منجر شد. مصر، لبنان و عراق در پاسخ به این حمله، تصمیم به تحریم مسابقات المپیک ۱۹۵۶ گرفتند. از سوی دیگر، حضور شوروی در این مسابقات و حمله‌ی این کشور به مجارستان حین وقوع «انقلاب مجارستان» نیز خشم هلند، سوئیس و اسپانیا را برانگیخت که موجب تحریم المپیک ۱۹۵۶ توسط کشورهای مذکور شد. جمهوری خلق چین هم انزجار خود را نسبت به تصمیم کمیته بین‌المللی المپیک، مبنی بر اجازه‌ی حضور تایوان در این مسابقات اعلام و از فرستادن ورزشکاران خود به این دوره از مسابقات امتناع کرد.

چهره‌ی مسابقات المپیک ۱۹۵۶ به‌واسطه‌ی یک دیدار خشونت‌آمیز واتر پولو بین تیم‌های مجارستان و اتحاد جماهیر شوروی بار دیگر خدشه‌دار شد. این دیدار که از آن با عنوان «استخر خونین» نیز یاد می‌شود، توسط تماشاگران سرکش شدت گرفت. تنها با حضور پلیس در محل برگزاری مسابقه بود که تنش‌ها و خشونت بازی فروکش کرد. مسابقات سوارکاری المپیک این دوره هم به‌دلیل مسائل مربوط به قرنطینه و تعویض مکان برگزاری در استکهلم سوئد با مشکلاتی روبرو شد.

وقوع قتل عام مونیخ و نیز برگزاری مسابقات المپیک سال ۱۹۷۲ در این شهر، این دوره از مسابقات را به یکی از جنجالی‌ترین و بحث‌برانگیزترین ادوار المپیک تبدیل کرده است. طی این مسابقات، کشورهای آفریقایی، مشروعیت کشور تازه تأسیس «رودزیا» را که امروز با نام زیمباوه شناخته می‌شود به رسمیت نشناختند که در نتیجه‌ی آن، کمیته بین‌المللی المپیک مجبور به اخراج رودزیا از این مسابقات شد. کشورهای آفریقایی مذکور در صورت عدم برکناری رودزیا، تهدید به تحریم مسابقات المپیک کرده بودند. همچنین چندین واقعه‌ی دیگر مانند اعتراض ورزشکاران و تماشاگران، چهره‌ی المپیک ۱۹۷۲ را خدشه‌دار کردند. زمانی‌ که پاکستان در دیدار نهایی هاکی روی چمن این مسابقات، نتیجه را یک بر صفر به آلمان غربی واگذار کرد، تماشاگران پاکستانی وارد زمین شده و روی یکی از مسئولان المپیک آب ریختند. پیش از این بازی، بازیکنان پاکستانی، داور بازی را به قضاوت ضعیف و ناعادلانه محکوم کرده بودند. همچنین هنگام مراسم اهدای جوایز، بازیکنان پاکستانی مدال‌های خود را با بی‌احترامی به توزیع‌کننده‌ی مدال دریافت کرده و به پرچم آلمان نیز پشت کردند.

تنها ۸۰ کشور در المپیک مسکو در سال ۱۹۸۰ شرکت کردند. گفته می‌شود، ۶۲ کشور واجد شرکت برای المپیک از این دوره از مسابقات کناره‌گیری کردند. آمریکا، در آن زمان، حمله‌ی اتحاد جماهیر شوروی به افعانستان را شدیدا مورد انتقاد قرار داد؛ حمله‌ای که موجب تحریم المپیک توسط کشورهای بسیاری شد. همچنین، نیمی از کشورهایی که المپیک ۱۹۷۶ را بنا به دلایل رژیم آپارتایدی آفریقای جنوبی تحریم کرده بودند، از حضور در المپیک ۱۹۸۰ نیز امتناع کردند. بحران مالی نیز از دیگر دلایل عدم حضور برخی کشورها در این المپیک بود. مسابقات «ناقوس آزادی» که عمدتا با نام «بازی‌های تحریم المپیک» شناخته می‌شد، در ایالت پنسیلوانیای آمریکا به‌عنوان رقیبی برای مسابقات المپیک ۱۹۸۰ برگزار شد. ۲۹ کشور تحریم‌کننده‌ی المپیک در این مسابقات شرکت کردند. ۱۵ کشور از میان کشورهای شرکت‌کننده در المپیک، در اعتراض به حمله‌ی شوروی به افغانستان، پرچم المپیک را به‌ جای پرچم کشور خود، در مراسم افتتاحیه‌ی المپیک در ماه مارس ۱۹۸۰ به اهتزاز درآوردند. تحریم المپیک توسط کشورهای مختلف، بر روند برخی از بازی‌ها مانند سوارکاری و هاکی، شدیدا تأثیر منفی گذاشت. با این‌حال، کشورهای بسیاری مانند ایتالیا، فرانسه، ایرلند و رومانی بیشتر از دوره‌های قبلی المپیک، مدال به‌ دست آوردند. همچنین ورزشکاران کشورهای جهان سوم نیز بیش از پیش توانستند مدال المپیکی کسب کنند. در نهایت، تخطی داوران اهل شوروی، مبنی بر صدور رأی به نفع تیم‌های خودشان نیز از دیگر مسائل این دوره از مسابقات بود.

شاید بحث‌برانگیزترین و جنجالی‌ترین المپیک تاریخ مربوط به مسابقات المپیک ۱۹۳۶ باشد که با مشکلاتی مانند تحریم کشورها، تبعیض‌های نژادی و سیاست‌های ناهنجار دست و پنجه نرم می‌کرد. این دوره از مسابقات در برلین و همزمان با قدرت‌گیری آدولف هیتلر در آلمان بود. منتقدان بر این باورند که هیتلر از المپیک برای گسترش عقاید سیاسی خود استفاده می‌کرد. هیتلر همچنین به‌دلیل نگرش نژادپرستانه‌اش نسبت به ورزشکاران یهودی المپیک، همواره مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. سوءاستفاده‌ی هیتلر از مسابقات المپیک برای دستیابی به اهداف سیاسی خود موجب شد تا تعدادی از سازمان‌ها و سیاستمداران این مسابقات را تحریم کنند.

دولت اسپانیا اولین کشوری بود که این مسابقات را تحریم و در مقابل، مسابقات «المپیاد مردمی» خود را معرفی کرد. البته جنگ داخلی اسپانیا مانع برگزاری این رویداد ورزشی شد. رهبران آمریکا نیز در تحریم مسابقات المپیک ۱۹۳۶ مُصر بودند. نگرانی‌هایی مبنی بر عملی شدن ایدئولوژی «نژاد برتر» هیتلر در المپیک وجود داشت که طی آن ممکن بود ورزشکاران یهودیِ اهل آلمان نیز تحت‌الشعاع تفکرات هیتلر قرار گیرند. ایرلند اولین کشوری بود که مسابقات المپیک ۱۹۳۶ را در اعتراض به نگرش نژادپرستانه‌ی المپیک تحریم کرد. همچنین طی چند مسابقه، برخی از تیم‌ها به‌طور نامعلوم و بحث‌برانگیزی برنده اعلام شدند که موجب شد تا هیئت نمایندگان المپیکی کشورهای پرو و کلمبیا، به نشانه‌ی اعتراض، آلمان را ترک کنند.