عریض ترین رودهای جهان را بشناسید

رودهای منحصربه‌فرد زیادی در جهان وجود دارد. برخی رودها آن‌قدر عریض هستند که با چشم غیرمسلح نمی‌توان کران دیگرشان را دید و از این لحاظ، مانند دریایی بدون موج هستند که جریان دارد. اگر این شانس را داشته باشید که یکی از عریض‌ ترین رودهای جهان را ببینید، از دیدنشان شگفت‌زده خواهید شد.

عریض‌ ترین رودهای جهان با بستر عظیمی که دارند، آب آشامیدنی تعداد زیادی از انسان‌ها را تامین می‌کنند، منبع غذایی هستند و اغلب برای تولید برق نیز از آن‌ها استفاده می‌شود؛ از‌این‌رو، این رودها را می‌توان شاهرگ‌های حیاتی زمین نامید. در این مقاله، ۱۱ مورد از عریض‌ ترین رودهای جهان را با هم مرور می‌کنیم.

عریض ترین رودهای جهان:

• لنا (Lena)
• اب (Ob)
• دارلینگ (Darling)
• رود زرد (Yellow)
• مکونگ (Mekong)
• سند (Indus)
• براهماپوترا (Brahmaputra)
• گنگ (Ganges)
• میزوری (Missouri)
• کنگو (Congo)
• آمازون (Amazon)

۱۱. لنا (Lena)

• موقعیت مکانی: شرق روسیه
• سرچشمه: کوه‌های «بایکال» (Baikal)، جنوب فلات سیبری مرکزی
• دهانه رود: اقیانوس منجمد شمالی
• طول: حدود ۴,۳۰۰ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۱۰ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۲۸ متر
• حوضه آبریز: حداکثر ۲,۴۹۰,۰۰۰ کیلومتر مربع

«لنا» شرقی‌ترین رود بزرگ روسیه به حساب می‌آید که به اقیانوس منجمد شمالی می‌ریزد. این رود، با حدود ۴,۳۰۰ کیلومتر طول، طولانی‌ترین رود روسیه و یازدهمین رود طولانی جهان برشمرده می‌شود. عرض رودخانه لنا بین دو تا ۱۰ کیلومتر متغیر است و به همین دلیل، یازدهمین رود عریض جهان به حساب می‌آید.

لنا از کوه‌های «بایکال» در جنوب فلات سیبری مرکزی سرچشمه می‌گیرد. این رود از آن ارتفاع ۱,۶۴۰ متری به‌سمت شمال شرق در طول فلات «لنا-آنگارا» (Lena-Angara) جاری می‌شود. حوضه آبریز رود لنا ۲,۴۹۰,۰۰۰ کیلومتر مربع گستردگی دارد که ۷۷ درصد آن یخ‌زده است.

_{منبع عکس: meteorologiaenred}

در جریان حرکت رود لنا به‌سمت شمال، حداقل سه رود دیگر به آن می‌پیوندند و به همین خاطر، رود گسترده می‌شود. در نهایت، لنا به دریای «لاپتف» (Laptev)، بخشی از اقیانوس منجمد شمالی، می‌ریزد. لنا سالانه به‌طور میانگین ۴۹۰ کیلومتر مکعب آب تخلیه می‌کند.

رود لنا در مسیر خود طلاهای موجود در بستر رودخانه را می‌شورد و گاه به رنگ طلایی درمی‌آید. دلتای لنا آن‌قدر عریض است که تاریخی طولانی را در خود پنهان کرده باشد؛ از دلتای آن عاج ماموت نیز کشف شده است.

«ولادیمیر اولیانوف» (Vladimir Ulyanov) معروف به «ولادیمیر لنین»، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، نام مستعار خود یعنی «لنین» را وقتی در فلات مرکزی سیبری در تبعید بود، از روی رود لنا برداشت.

۱۰. اب (Ob)

• موقعیت مکانی: روسیه، سیبری غربی
• سرچشمه: کوه‌های «آلتای» (Altai)
• دهانه رود: اقیانوس منجمد شمالی
• طول: ۵,۴۱۰ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۱۲ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۴۰ متر
• حوضه آبریز: ۲,۹۹۴,۲۳۸ کیلومتر مربع

«اب» یک رودخانه عظیم در کشور روسیه است. این رودخانه در سیبری غربی جریان دارد و با ۵,۴۱۰ کیلومتر طول، به‌همراه رود «ایرتیش» (Irtysh)، هفتمین رود بلند دنیا به حساب می‌آید. عرض رودخانه در دهانه آن به ۱۲ کیلومتر می‌رسد؛ به همین دلیل، رودخانه اب دهمین رود عریض جهان محسوب می‌شود.

رودخانه اب از کوه‌های «آلتای» سرچشمه می‌گیرد و در جهت شمال غرب حرکت می‌کند. اب غربی‌ترین رود بزرگ سیبری است که به اقیانوس منجمد شمالی می‌ریزد. «نووسیبیرسک» (Novosibirsk)، سومین شهر بزرگ روسیه، بر کران این رود شکل گرفته است. راه‌آهن سراسری سیبری نیز از دل همین شهر از روی رود اب می‌گذرد.

خلیج اب طولانی‌ترین مصب را در جهان دارد. خود رود اب در روسیه در جریان است؛ اما زیرشاخه‌های آن در قزاقستان، گوشه غربی چین و غرب مغولستان گسترده شده‌اند. رودخانه اب با بیش از ۵۰ گونه ماهی و نیروگاه‌هایی برق آبی‌ که بر آن ساخته شده است، آب و غذا و انرژی بخش قابل‌توجهی از مردم روسیه را تامین می‌کند.

_{منبع عکس: worldatlas}

۹. دارلینگ (Darling)

• موقعیت مکانی: ایالت «نیو ساوت ولز» (New South Wales)، شرق استرالیا
• سرچشمه: تلاقی دو رود «بارون» (Barwon) و «کولگوا» (Culgoa)
• دهانه رود: رودخانه «مورای» (Murray)
• طول: ۱,۴۷۲ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۲۰ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۲,۵ متر
• حوضه آبریز: ۶۰۹,۲۸۳ کیلومتر مربع

رودخانه «دارلینگ»، با ۱,۴۷۲ کیلومتر طول، سومین رود طولانی استرالیا است. عرض این رود به ۲۰ کیلومتر می‌رسد و ازاین‌رو، نهمین رود عریض جهان به حساب می‌آید. رودخانه دارلینگ معروف‌ترین رود صحرای استرالیا هم است که در شرق استرالیا جریان دارد.

رود دارلینگ دوره‌های بی‌آبی و پرآبی فراوان داشته و دارد؛ مثلا فقط در سال‌های ۱۸۸۵ تا ۱۹۶۰ میلادی، ۴۵ بار خشک شد یا در سال ۲۰۱۹ برای مقطعی تقریبا اصلا آب نداشت؛ با این حال، این رود بستر عریض خود را حفظ کرده و زنده نگاه داشتن آن نیازمند مدیریت بلندمدت است.

قفس‌های ماهیگیری در بستر رودخانه دارلینگ کشف شده است که قدمت آن‌ها به ۴۰,۰۰۰ سال می‌رسد. ازاین‌لحاظ، قدیمی‌ترین سازه دست بشر در این رودخانه پیدا شده است.

_{منبع عکس: canberratimes، عکاس: John Hanscombe}

۸. رود زرد (Yellow)

• موقعیت مکانی: چین
• سرچشمه: کوه‌های «بایان هار» (Bayan Har)
• دهانه رود: دریای «بوهای» (Bohai)
• طول: ۵,۴۶۴ کیلومتر
• عرض: ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۲٫۷ متر
• حوضه آبریز: ۷۵۲,۵۴۶ کیلومتر مربع

شبکه رودخانه‌ای «رود زرد»، با طول ۵,۴۶۴ کیلومتر، دومین رود بلند چین و ششمین رود بلند جهان به حساب می‌آید. این رود، با ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر عرض، هشتمین رود عریض جهان محسوب می‌شود. رود زرد از ارتفاع ۴,۶۰۰ متری کوه‌های «بیان هار» در غرب چین سرچشمه می‌گیرد، از ۹ استان می‌گذرد و به دریای «بوهای» در شرق چین می‌ریزد.

حوضه رودخانه زرد زادگاه تمدن چینی و حتی تمدن شرق آسیا بود؛ بنابراین، از این لحاظ یکی از مهدهای تمدن بشری به شمار می‌رود. کران این رود در طول تاریخ اولیه چین سرسبزترین و حاصلخیزترین مکان چین به حساب می‌آمد.

بخش پایین‌دست رودخانه به‌خاطر آب گل‌آلودش همیشه به رنگ زرد است؛ برای همین هم به رودخانه این نام را داده‌اند. رود زرد با آنکه یکی از گهواره‌های تمدن است، یکی از ویرانگرترین رودهای جهان هم به حساب می‌آید؛ طغیان‌های متعدد رود زرد در طول تاریخ جان‌ میلیون‌ها نفر را گرفته است و با همین طغیان‌ها مدام بر گستره خود می‌افزاید.

_{منبع عکس: pexels، عکاس: Denis Nguyen}

۷. مکونگ (Mekong)

• موقعیت مکانی: کشورهای چین، میانمار، لائوس، تایلند، کامبوج، ویتنام
• سرچشمه: چشمه «لاساگونگما» (Lasagongma)، فلات تبت
• دهانه رود: دلتای مکونگ، ویتنام
• طول: ۴,۹۰۹ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۲۶ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۹۰ متر
• حوضه آبریز: ۷۹۵,۰۰۰ کیلومتر مربع

رود «مکونگ» در شرق و جنوب شرق آسیا از چند کشور می‌گذرد و عرضش در برخی نقاط به ۲۶ کیلومتر می‌رسد؛ برای همین، هفتمین رود عریض جهان محسوب می‌شود. مکونگ، با ۴,۹۰۹ کیلومتر طول، دوازدهمین رود طولانی جهان و سومین رود بلند آسیا به حساب می‌آید.

رودخانه مکونگ از فلات تبت سرچشمه می‌گیرد و از کشورهای چین، میانمار، لائوس، تایلند، کامبوج و ویتنام می‌گذرد. پهنای گسترده رود مکونگ باعث شده است تا از آن به‌عنوان مسیر تجاری اصلی میان غرب چین و جنوب شرق آسیا استفاده شود.

سدهای برق‌آبی متعددی که در دهه‌های اخیر بر رود مکونگ ساخته شده، باعث شده است که زیست‌بوم رودخانه با مشکلات جدی روبه‌رو شود و در خطر کم‌آبی قرار بگیرد؛ با این حال، این رودخانه همچنان یکی از عریض ترین رودهای جهان به حساب می‌آید.

_{منبع عکس: rainforestcruises}

۶. سند (Indus)

• موقعیت مکانی: چین، هند، پاکستان
• سرچشمه: کوه‌های «کایلاش» (Kailash)، غرب تبت
• دهانه رود: دریای عرب
• طول: ۳,۱۲۰ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۳۰ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۱۱۵ متر
• حوضه آبریز: ۱,۱۲۰,۰۰۰ کیلومتر مربع

رودخانه «سند»، «ایندوس» یا «مهران» در مرکز و جنوب آسیا قرار دارد. این رودخانه ۳,۱۲۰ کیلومتری از کوه‌های «کایلاش» در غرب تبت سرچشمه می‌گیرد، از منطقه کشمیر می‌گذرد و پس از عبور از پاکستان، به دریای عرب نزدیک بندر شهر کراچی می‌ریزد.

عرض رودخانه سند در برخی بخش‌ها به بیش از ۳۰ کیلومتر می‌رسد؛ به همین دلیل، رود سند ششمین رود عریض جهان است. جریان سالانه رود سند حدود ۲۴۳ کیلومتر مکعب است؛ ازاین‌رو، این رود، از لحاظ میانگین جریان سالانه، جزو ۵۰ رود برتر دنیا محسوب می‌شود.

رود سند خود محل شکل‌گیری «تمدن دره سند» در هزاره سوم قبل از میلاد مسیح است؛ بدین‌ترتیب سند نیز یکی از زادگاه‌های تمدن بشری به حساب می‌آید. رود عریض سند امروزه منبع اصلی آب و اقتصاد و انرژی کشور پاکستان محسوب می‌شود.

_{منبع عکس: timesofindia}

۵. براهماپوترا (Brahmaputra)

• موقعیت مکانی: چین، هند، بنگلادش
• سرچشمه: دریاچه «ماناساروار» (Manasarovar)، شمال هیمالیا
• دهانه رود: خلیج بنگال
• طول: ۳,۹۶۹ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۳۷ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۱۳۵ متر
• حوضه آبریز: ۶۵۱,۳۳۴ کیلومتر مربع

رودخانه «براهماپوترا» رود عظیمی در آسیا است که از تبت (چین)، شمال شرق هند و بنگلادش می‌گذرد. این رود، از لحاظ میزان تخلیه آب، نهمین رود بزرگ و از نظر طول، پانزدهمین رود بلند دنیا است. عرض رود براهماپوترا در مقاطعی به ۳۷ کیلومتر می‌رسد. به همین خاطر، پنجمین رود عریض جهان به شمار می‌رود.

رود براهماپوترا از دریاچه «ماناساروار»، در شمال هیمالیا، شروع می‌شود، پس از گذر از جنوب تبت و بخش‌هایی از هند و بنگلادش، به رود گنگ می‌پیوندد و در نهایت به خلیج بنگال می‌ریزد. براهماپوترا، با حدود ۳,۹۶۹ کیلومتر طول، رودخانه مهمی برای آبیاری و حمل‌و‌نقل منطقه است.

براهماپوترا به‌طور میانگین ۳۰ متر عمق دارد و بیشترین عمق آن به ۱۳۵ متر می‌رسد. در فصل بهار، که برف‌های هیمالیا آب می‌شود، این رود بیشترین آب را دارد و احتمال طغیان رود افزایش می‌یابد.

راهماپوترا از معدود رودخانه‌هایی در جهان است که پدیده «بلند آبخیز» در آن رخ می‌دهد؛ یعنی موج‌های بزرگی از دریا به داخل مصب رود نفوذ پیدا می‌کند.

_{منبع عکس: worldatlas}

۴. گنگ (Ganges)

• موقعیت مکانی: هند، بنگلادش
• سرچشمه: تلاقی رودهای «الکنندا» (Alaknanda) و «باگیراثی» (Bhagirathi)، غرب هیمالیا
• دهانه رود: خلیج بنگال
• طول: ۲,۵۲۵ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۳۸ کیلومتر
• عمق: میانگین ۶۰ متر
• حوضه آبریز: ۱,۹۹۹,۰۰۰ کیلومتر مربع

رود «گنگ» مقدس‌ترین رود میان هندوها است که از دو کشور هند و بنگلادش می‌گذرد. این رود ۲,۵۲۵ کیلومتری از غرب هیمالیا سرچشمه می‌گیرد، از شمال هند می‌گذرد و پس از ورود به بنگلادش، به خلیج بنگال می‌ریزد. در برخی نقاط عرض آن به ۳۸ کیلومتر می‌رسد و بدین‌ترتیب، چهارمین رود عریض جهان محسوب می‌شود.

زندگی میلیون‌ها نفری که در حوضه گنگ زیست می‌کنند وابسته به این رودخانه عریض است. حدود ۱۴۰ گونه ماهی، ۹۰ گونه دوزیست و همچنین خزندگان و پستانداران و گونه‌های در خطر انقراضی مثل تمساح پوزه‌باریک و دلفین رودخانه‌ای در این رودخانه زیست می‌کنند.

وجب‌به‌وجب رود گنگ برای هندوها مقدس است. هندوها در جریان آن خود را می‌شورند، با پر کردن مشت‌هایشان از آب گنگ، به اجداد و خدایانشان ادای احترام می‌کنند و گل و گلبرگ و کاسه‌های سفالی کم‌عمقی که درونش روغن و فتیله‌ای روشن است را به گنگ پیشکش می‌کنند. رود گنگ آن‌قدر عریض است که پذیرای جمعیت یک میلیارد نفری هندوها باشد.

_{منبع عکس: britannica}

۳. میزوری (Missouri)

• موقعیت مکانی: آمریکا، کانادا
• سرچشمه: کوه‌های «راکی» (Rocky)، جنوب غرب ایالت «مونتانا» (Montana)
• دهانه رود: رودخانه «می‌سی‌سی‌پی» (Mississippi)
• طول: ۳,۷۶۷ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۳۹ کیلومتر
• عمق: ۲٫۷ متر
• حوضه آبریز: ۵۲۹,۳۵۰ کیلومتر مربع

رودخانه «میزوری» طولانی‌ترین و مشهورترین رود آمریکا است. این رود از کوه‌های «راکی» در جنوب غرب ایالت «مونتانا» سرچشمه می‌گیرد. پس از حرکت در جهت شرق و جنوب، این رود به رودخانه «می‌سی‌سی‌پی» می‌پیوندد.

عرض رود میزوری در بعضی بخش‌ها به ۳۹ کیلومتر می‌رسد که آن را به سومین رود عریض جهان تبدیل کرده است. رود میزوری از ۱۰ ایالت آمریکا و دو استان کانادا می‌گذرد. وقتی میزوری به بخش پایین‌دست رود می‌سی‌سی‌پی می‌پیوندد، چهارمین شبکه‌ رودخانه‌ای بلند دنیا را شکل می‌دهند.

پس از اجرای برنامه توسعه امکانات بازدیدکنندگان در سال ۱۹۶۵ میلادی، ساعات بازدید از رودخانه میزوری از دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ میلادی از ۱۰ میلیون ساعت به بیش از ۶۰ میلیون ساعت افزایش یافته است. استفاده تفریحی از رودخانه میزوری سالانه بین ۸۵ تا ۱۰۰ میلیون دلار برای اقتصاد منطقه سودآوری دارد.

_{منبع عکس: usd.edu}

۲. کنگو (Congo)

• موقعیت مکانی: آفریقای مرکزی
• سرچشمه: رود «لوالابا» (Lualaba)، آبشار «بویوما» (Boyoma)، جمهوری دموکراتیک کنگو
• دهانه رود: اقیانوس اطلس
• طول: ۴,۷۰۰ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۴۰ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۲۲۰ متر
• حوضه آبریز: ۴,۰۱۴,۵۰۰ کیلومتر مربع

رودخانه «کنگو» دومین رود بلند آفریقا و کمی از رود نیل کوتاه‌تر است. همچنین این رود، از لحاظ میزان تخلیه آب، سومین رود بزرگ جهان محسوب می‌شود. عرض رودخانه کنگو در برخی نقاط به ۴۰ کیلومتر می‌رسد که باعث شده دومین رود عریض جهان نام بگیرد.

عمق اندازه‌گیری‌شده رود کنگو حدود ۲۲۰ متر است؛ به همین دلیل، این رود عمیق‌ترین رود جهان هم محسوب می‌شود. کنگو در مسیر خود دو بار خط استوا را رد می‌کند. حوضه آبگیر رود کنگو مساحتی بالغ بر حدود چهار میلیون کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد یا به عبارتی ۱۳ درصد خاک آفریقا را حوضه آبگیر کنگو در بر گرفته است.

حوضه آبگیر رود کنگو در ۱۰ کشور آفریقایی گسترده شده است: آنگولا، بوروندی، کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، گابن، جمهوری کنگو، رواندا، تانزانیا و زامبیا. بیشتر تجارت آفریقای مرکزی از طریق این رود انجام می‌گیرد. اقلام تجاری‌ که از رود عریض کنگو می‌گذرند شامل مس، روغن نخل، شکر، قهوه و پنبه می‌شوند.

_{منبع عکس: visapourlimage، عکاس: Pascal Maitre}

۱. آمازون (Amazon)

• موقعیت مکانی: پرو، کلمبیا، برزیل
• سرچشمه: رود «آمپوریماک» (Apurimac)، قله «میسمی» (Mismi)، پرو
• دهانه رود: اقیانوس اطلس
• طول: ۶,۴۰۰ کیلومتر
• عرض: حداکثر ۵۰ کیلومتر
• عمق: حداکثر ۱۵۰ متر
• حوضه آبریز: ۷,۰۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع

رودخانه «آمازون» در آمریکای جنوبی از جهات مختلف عظیم‌ترین رودخانه جهان است. این رود، از لحاظ میزان تخلیه آب، بزرگ‌ترین رود جهان به شمار می‌رود. شبکه رودخانه‌ای آمازون از لحاظ طول در رتبه دوم پس از رود نیل قرار می‌گیرد.

حداقل عرض رود آمازون در ناحیه بالادست از حدود یک کیلومتر شروع می‌شود. به‌طور میانگین، عرض این رود در طول مسیر بین سه تا پنج کیلومتر است؛ اما در بخش پایین‌دست و دهانه رودخانه، عرض رود آمازون از ۱۰ کیلومتر آغاز می‌شود و در بعضی بخش‌ها در فصل‌های بارندگی به ۴۸ کیلومتر می‌رسد و از این نظر هم عریض ترین رود جهان است. این رود از کشور پرو، کلمبیا و برزیل می‌گذرد و به اقیانوس اطلس می‌ریزد.

یک حقیقت جالب درباره رود آمازون این است که در حدود ۶۵ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش جریان رودخانه برعکس شد و به‌جای آنکه به اقیانوس اطلس بریزد، از اقیانوس به‌سمت غرب حرکت کرد. برآمدن کوه‌های آند در غرب قاره آمریکای جنوبی، باعث شد تا مسیرش به‌سمت شرق برگردد. رودخانه آمازون آن‌قدر آب تخلیه می‌کند که به‌تنهایی سه سانتی‌متر بر سطح آب منطقه کارائیب می‌افزاید.

با وجود آنکه رودخانه آمازون عریض ترین رود جهان به حساب می‌آید، هیچ پلی بر آن ساخته نشده است؛ زیرا رود در بیشتر مسیرش از میان جنگل‌های آمازون می‌گذرد و در آن نقاط تعداد اندکی جاده و شهر وجود دارد. برای همین هنوز هم برای گذر از این رود عریض از قایق و کشتی استفاده می‌شود.

_{منبع عکس: cntraveler}

اگر تجربه بازدید از عریض ترین رودهای جهان را دارید، نظر خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: smapse}