ارتفاع زدگی و نکاتی برای پیشگیری از آن (قسمت اول)
ارتفاع‌زدگی یا کوه‌گرفتگی، عارضه‌ای است که بر اثر کاهش اکسیژن در ارتفاع به وجود می‌آید. اگر به کوهنوردی علاقه‌مند هستید، بد نیست در مورد این عارضه و روش‌هایی برای پیشگیری از آن، اطلاعاتی کسب کنید. با کجارو همراه باشید.
مقاله‌های مرتبط:
زمانی که به ارتفاعات بالا سفر می‌کنید، مثلا شهرها و نواحی کوهستانی، تغییرات زیادی در محیط پیرامون شما اتفاق می‌افتد که بر جسم و سلامتی شما می‌توانند تاثیرگذار باشند. این تغییرات شامل سرما، رطوبت پایین، افزایش اشعه‌ی UV از خورشید، کاهش فشار هوا و کاهش غلظت اکسیژن است. هرکدام از این موارد می‌توانند مشکلاتی را برای سلامتی ما ایجاد کنند و مانع ادامه‌ی مسیر شوند.
ارتفاع‌زدگی یا کوه‌گرفتگی، واکنش بدن ما به فشار هوای کم و کاهش اکسیژن است که معمولا در ارتفاعات بیشتر از ۲۴۰۰ متر اتفاق می‌افتد. اگر تصمیم دارید برای یک برنامه‌ی کوهنوردی برنامه‌ریزی کنید یا به مناطقی سفر کنید که ارتفاع زیادی از سطح دریا دارند، باید قبل از شروع سفر در مورد این بیماری، علائم آن و روش‌هایی برای پیشگیری یا درمان آن یاد بگیرید.
این نکته را فراموش نکنید که حتی اگر در شهرهای کوهستانی و مرتفع زندگی می‌کنید، باز هم در ارتفاعات بالا شاهد تغییرات زیادی خواهید بود و ممکن است مبتلا به ارتفاع‌زدگی شوید. به‌خصوص اینکه هنگام فعالیت ورزشی، میزان اکسیژن مورد نیاز بدن هم افزایش پیدا می‌کند. این بیماری بیشتر در ارتفاعات بالای ۲۴۰۰ متر مشاهده می‌شود، ولی ممکن است کسی در ارتفاعات پایین‌تر مثلا ۱۵۰۰ متری از سطح دریا هم دچار مشکل شود.
علائم رایج ارتفاع‌زدگی که می‌تواند هر کسی را با هر سطح از آمادگی بدنی، درگیر کند شامل موارد زیر است:
این بیماری بیشتر در ارتفاعات بالای ۲۴۰۰ متر مشاهده می‌شود، ولی ممکن است کسی در ارتفاعات پایین‌تر مثلا ۱۵۰۰ متری از سطح دریا هم دچار مشکل شود.
- سردرد
- سرگیجه
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی و از دست دادن انرژی
- بی‌خوابی
تشخیص علائم
قبل از هر چیز باید انواع ارتفاع‌زدگی را بشناسید. بیماری ارتفاع، سه نوع مختلف دارد: کوه‌زدگی یا کوه‌گرفتگی (acute mountain sickness)، ادم مغزی (HACE) و ادم ریه در ارتفاعات (HAPE).
این عارضه یک بیماری رایج در برخی از نقاط مرتفع دنیا است. ۲۵ درصد از مسافران ارتفاعات بالای ۲۴۰۰ متر در کلرادو، ۵۰ درصد از مسافران هیمالیا و ۸۵ درصد از کسانی که به نواحی اطراف کوه اورست سفر می‌کنند، با این مشکل مواجه می‌شوند. کوه‌زدگی علائم متعددی دارد.
این علائم شامل سردرد از ۲ تا ۱۲ ساعت حضور در ارتفاع جدید، اختلالات خواب، سرگیجه، خستگی، از دست دادن هوشیاری، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس در هنگام حرکت و حالت تهوع و استفراغ است.
ادم مغزی در ارتفاعات بالا، پیشرفت کوه‌زدگی است و در ابتدا با علائم کوه‌زدگی خود را نشان می‌دهد. با شدت یافتن شرایط، علائم دیگری آشکار می‌شوند؛ علائمی نظیر آتاکسی (ناهماهنگی یا بی نظمی حرکات عضلات)، تلوتلو خوردن یا مورب راه رفتن، خواب‌آلودگی، گیجی، تغییر در گفتار، حافظه و افکار. در صورت شدت یافتن این علائم ممکن است فرد هوشیاری خود را از دست بدهد و به کما برود. برخلاف کوه‌زدگی، ادم مغزی بسیار نادر است و یک تا ۴ درصد افراد را درگیر می‌کند.
ادم ریوی در ارتفاعات بالا، به‌دنبال پیشرفت کوه‌زدگی و ادم مغزی ایجاد می‌شود بنابراین علائم هر دو را دارد. البته ممکن است به‌تنهایی هم اتفاق بیفتد که علائمی نظیر تنگی نفس، احساس فشار و درد در قفسه سینه، خس خس سینه هنگام بازدم، افزایش تنفس و ضربان قلب، ضعف و سرفه دارد.
ممکن است فرد دچار تغییرات فیزیکی از جمله سیانوز شود. سیانوز یا رنج کبود، کبود شدن دهان یا انگشت‌ها است. ادم ریوی هم مانند ادم مغزی، به‌ندرت اتفاق می‌افتد و درصد مبتلایان به آن یک تا ۴ درصد است.
تشخیص و درمان بیماری ارتفاع‌زدگی بر عهده‌ی پزشک است. اما کوهنوردان هم می‌توانند با رعایت چند نکته، تا حدودی از بروز علائم بیماری و مشکلات ناشی از افزایش ارتفاع، پیشگیری کنند.
این نکته را در نظر بگیرید که حتی اگر شما با رعایت نکاتی بخواهید از بروز بیماری ارتفاع‌زدگی پیشگیری کنید، باز هم ممکن است به آن دچار شوید. اگر چنین شرایطی پیش آمد، باید مراقب باشید که آن را تشدید نکنید.
اگر دچار کوه‌زدگی شدید، ۱۲ ساعت صبر کنید تا علائم بهبود پیدا کنند. اگر تا ۱۲ ساعت علائم بهبود پیدا نکردند، ارتفاع خود را ۳۰۰ متر کاهش دهید. اگر علائمتان شدیدتر هستند، در کمتر از ۱۲ ساعت به کاهش ارتفاع اقدام کنید.
اگر امکان پایین رفتن برای شما وجود ندارد، درمان با اکسیژن در صورت در دسترس بودن، می‌تواند در چند ساعت علائم را بهبود ببخشد.
اگر علائم ادم مغزی یا ریوی را مشاهده کردید، سعی کنید با کمترین تقلای ممکن، ارتفاع خود را فورا کاهش دهید. تقلای بیشتر ممکن است علائم شما را تشدید کند. متناوبا علائم را برای اطلاع از بهبود آن‌ها، ارزیابی کنید.
اگر پایین رفتن و کم کردن ارتفاع به‌دلیل شرایط جوی یا موارد دیگر، امکان‌پذیر نیست، از ماسک و کپسول اکسیژن استفاده کنید. همچنین می‌توانید از محفظه‌های پرفشار سیار استفاده کنید. اگر این امکانات را در اختیار دارید و علائم شما شدید نیستند و بدن شما به درمان‌ها پاسخ داد، نیازی به کم کردن ارتفاع نیست.
این تجهیزات سبک‌وزن معمولا در اختیار گروه‌های امداد و نجات و ایستگاه‌های امداد وجود دارند. اگر تلفن در اختیار دارید و امکان برقراری ارتباط برای شما وجود دارد، تیم‌های امداد و نجات را خبر کنید و موقعیت خود را به آن‌ها اطلاع دهید و منتظر رسیدن آن‌ها بمانید.
اگر پایین رفتن و کم کردن ارتفاع به‌دلیل شرایط جوی یا موارد دیگر، امکان‌پذیر نیست، از ماسک و کپسول اکسیژن استفاده کنید.
داروهای اضطراری را مصرف کنید. داروهایی وجود دارند که در شرایط اضطراری توسط پزشک تحویز می‌شوند. برای درمان کوه‌زدگی حاد، ممکن است پزشک داروهایی مانند استازولامید یا دگزامتازون تجویز کند. برای درمان ادم مغزی، دگزامتازون تجویز می‌شود که باید قرص‌ها را فورا مصرف کنید.
تشخیص و درمان بیماری ارتفاع‌زدگی بر عهده‌ی پزشک است. اما کوهنوردان هم می‌توانند با رعایت چند نکته، تا حدودی از بروز علائم بیماری و مشکلات ناشی از افزایش ارتفاع، پیشگیری کنند. در قسمت بعدی مقاله، تعدادی از این نکات را مطرح می‌کنیم.
دیدگاه