۱۰ بازار تاریخی ایران که هنوز زنده‌اند؛ سفر در رنگ و بوی بازارهای قدیمی
اگرچه مراکز خرید مدرنی احداث شده‌اند، خرید از بازارهای سنتی و قدیمی همچنان طرفداران خاص خود را دارد. در این بازارها می‌توانید علاوه بر خرید لوازم محلی مثل صنایع دستی و خوراکی‌های بومی، از تماشای معماری جذاب بنای بازار نیز لذت ببرید. معمولا در این بازارها کالاها با کیفیت مناسب و قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ای فروش می‌رسند. از بازارهای شگفت‌انگیز قدیمی ایرانی میتوان به بازار بزرگ اصفهان، بازار بزرگ تبریز، بازار بزرگ قزوین، بازار بزرگ تهران و بازار رشت اشاره کرد.
- بازار بزرگ اصفهان؛ قلب تپنده صنایع دستی اصفهان
- بازار تبریز؛ بزرگترین بازار سرپوشیده جهان
- بازار قزوین؛ یادگاری از دوران صفویه
- بازار وکیل شیراز؛ مرکز فروش کالاهای ایرانی و وارداتی
- بازار سنتی کاشان؛ قدیمی‌ترین بازار شهر
- بازار بزرگ تهران؛ شاهرگ اصلی تجارت تهران
- بازار تاریخی اراک؛ بازاری در فهرست آثار ملی ایران
- بازار همدان؛ مرکز تاریخی و تجاری شهر
- مجموعه بازارهای تاریخی یزد؛ پیوند تاریخ و هنر
- بازار بزرگ رشت؛ بازار رنگارنگ ایران
بازار بزرگ اصفهان؛ قلب تپنده صنایع دستی اصفهان
- آدرس: استان اصفهان، اصفهان، میدان نقش جهان، ضلع شمالی میدان، سردر قیصریه
توجه ویژه حاکمان دوره صفویان به اصفهان، باعث شد که این شهر در آن زمان به پایتخت ایران تبدیل شود. همچنین در این دوره حاکمان صفوی دستور به ساخت بناهای متعددی در اصفهان دادند که یکی از مهمترین آن‌ها بازار بزرگ اصفهان است. پس از دوره صفویه، در دوره قاجار، بخش‌های جدیدی به این بازار اضافه شد. در حال حاضر از این بازار بهعنوان یکی از فعال‌ترین و جذاب‌ترین بازارهای سنتی ایران یاد میشود.
از بخش‌های بازار بزرگ اصفهان میتوان به تیمچه‌ها، کاروان‌سراها، مسجد، مدارس و حمام اشاره کرد. در این بازار شاهد راسته‌های گوناگونی خواهید بود که برخی از آن‌ها شامل راسته رنگرزها، آهنگرها، قنادها و کفش‌دوزها میشود. در بازار بزرگ اصفهان کالاهای گوناگونی به‌فروش می‌رسند که بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از ظروف مسی و برنزی دست‌ساز، محصولات خاتم کاری، محصولات میناکاری، فرش دست‌بافت، ظروف فیروزه‌کوبی و شیرینی‌های محلی.
بازار تبریز؛ بزرگترین بازار سرپوشیده جهان
- آدرس: استان آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان جمهوری اسلامی
- اینستاگرام: bazaar_tabriz@
اسناد تاریخی نشان می‌دهند که قدمت بازار تبریز فعلی به اواخر زندیه و عصر قاجار برمی‌گردد؛ هرچند بازار تبریز قبل از این دوره‌ها نیز از رونق فوق‌العاده‌ای برخوردار بود؛ زیرا تبریز در مسیر جاده ابریشم واقع شده است و این بازار میزبان کاروان‌های متعدد از سراسر جهان محسوب می‌شد. در دوره قاجار، در این بازار سراها و تیمچه‌های جدیدی بنا شد. نام این بازار در سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
بازار بزرگ تبریز که بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است، از بخش‌های متنوعی تشکیل میشود که آن‌ها عبارت‌اند از حجره‌ها، تیمچه‌ها، سراها، کاروان‌سرا، مدرسه، مسجد و حمام. در این بازار راسته‌های زیادی مشغول به کار هستند که از جمله آن‌ها میتوان به راسته بازار امیر، راسته کفاشان و راسته بازار قدیمی اشاره کرد. افراد می‌توانند از این بازار کالاهای گوناگونی مثل فرش دست‌بافت، تابلو فرش، کفش دست‌دوز و خوراکی مانند شیرینی‌های سنتی تهیه کنند.
بازار قزوین؛ یادگاری از دوران صفویه
- آدرس: استان قزوین، قزوین، خیابان امام خمینی
پیشینه بازار قزوین به دوره صفویه می‌رسد؛ اما این بازار در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسید. بازار قزوین در طول تاریخ در جامعه بین‌المللی شهرت زیادی داشت؛ چراکه این بازار مرکزی برای انجام تجارت‌های بین‌المللی بود. قرار گیری بازار قزوین در مسیر تهران به روسیه و اروپا، باعث شد که این بازار در طول تاریخ اهمیت زیادی پیدا کند. نام بازار قزوین در سال ۱۳۵۶ خورشیدی در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت.
برخی از بخش‌های بازار بزرگ قزوین عبارت‌اند از مسجدالنبی، گرمابه رضوی، گرمابه سعدیه، تیمچه‌ها مانند تیمچه سرباز، تیمچه درویش مهدی و تیمچه حاج سید کاظم و سراها نظیر سرای خوش‌نویسان، سرای وزیر، سرای رضوی، سرای سعدالسلطنه و سرای حاج رضا. بازار قزوین با کالاهای متنوع از افراد استقبال می‌کند. از جمله کالاهای موجود در این بازار میتوان به صنایع دستی نظیر گیوه و جاجیم و شیرینی‌های محلی قزوین اشاره کرد.
بازار وکیل شیراز؛ مرکز فروش کالاهای ایرانی و وارداتی
- آدرس: استان فارس، شیراز، بلوار کریمخان زند، نزدیک میدان شهرداری
- اینستاگرام: vakilbazar@
کریم خان زند در سال ۱۱۷۲ هجری قمری دستور داد تا بازاری مانند بازار قیصریه لار، در شیراز بنا شود؛ این بازار که وکیل نام دارد، در ۲۱ سال ساخته شد و در نهایت در سال ۱۱۹۳ به بهره‌برداری رسید. در آن زمان در این بازار فعالیت‌هایی مثل امور بازرگانی، و امور صرافی و خرید و فروش کالاهای خارجی و ایران انجام می‌شد.
بازار وکیل شیراز شامل بخش‌هایی مثل کاروان‌سراها، چهارسوق، ورودی‌ها و راسته‌ها میشود. مهمترین راسته این بازار نیز راسته سراج‌ها نام دارد. اگرچه در اغلب بخش‌های بازار وکیل شیراز فرش و پارچه به فروش می‌رسد، می‌توانید در این بازار کالاهایی مثل ظروف مسی، لوازم منبت‌کاری، خاتم کاری، قلم‌زنی، آبگینه و زیورآلات سنتی ایرانی نیز تهیه کنید.
بازار سنتی کاشان؛ قدیمی‌ترین بازار شهر
- آدرس: استان اصفهان، کاشان، خیابان بابا افضل
بازار سنتی کاشان یادگاری از دوره آل بویه و سلجوقی است که در دوره صفویه پیشرفت‌های خوبی داشت و به‌همین‌خاطر در این زمان، به نقطه اوج خود دست یافت. یکی از دلایل شکوفایی بازار سنتی کاشان در دوره صفویه مسافران خارجی بودند؛ در واقع در این زمان مسافران خارجی زیادی در این بازار به تجارت می‌پرداختند. پس دوره صفویه، این بازار در دوره قاجار نیز مورد توجه حاکمان قرار گرفت و عواملی مانند ساخت کاروان‌سراها و تیمچه‌ها به رونق بازار کمک زیادی کردند.
بازار سنتی کاشان از حمام‌ها، آب‌انبارها، تیمچه‌ها مانند تیمچه صباغ و تیمچه امین الدوله، مساجد و کاروان‌سراها تشکیل میشود. از معروف‌ترین کاروان‌سراهای این بازار میتوان به کاروانسرای ذغالی‌ها، میرپنج و نو اشاره کرد. در بازار سنتی کاشان، بازارچه‌های متنوعی مثل بازارچه ضرابخانه، رنگرزها، ملک و میانچال را نیز خواهید دید. در این بازار می‌توانید فرش، لوازم سفالی و ظروف مسی تهیه کنید.
بازار بزرگ تهران؛ شاهرگ اصلی تجارت تهران
- آدرس: استان تهران، تهران، خیابان پانزده خرداد
- ساعت کاری: همه روزه به غیر از جمعه‌ها و تعطیلات رسمی، مغازه‌های داخلی بازار از شنبه تا چهارشنبه ۸:۳۰ تا ۱۷:۰۰؛ پنجشنبه‌ها ۸:۳۰ تا ۱۴:۰۰
در مورد زمان احداث بازار بزرگ تهران اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ در واقع برخی معتقد هستند که این بازار در زمان قاجار بنا شده است. عده دیگری نیز می‌گویند که قدمت این بازار به دوره صفویه می‌رسد؛ بااین‌وجود بسیاری از منابع نشان می‌دهند که سنگ بنای این بازار در دوره صفویه بنا نهاده شده است و حاکمان قاجار نیز به گسترش و پیشرفت آن کمک کردند. در این بازار در طول تاریخ علاوه بر فعالیت‌های اقتصادی، فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز انجام می‌شد.
بازار تهران بخش‌های مختلفی را در خود جای داده است که از جمله آن‌ها میتوان به حمام، مسجد، حسینیه، سقاخانه، قهوه‌خانه، زورخانه، رستوران، تیمچه‌ها و سراها اشاره کرد. برخی از سراهای این بازار عبارت‌اند از جواهریان، شیخ جعفر، مصباح، میرزا اسماعیل و تهرانچی. در بازار تهران می‌توانید فرش دست‌بافت، پوشاک، لوازم خانگی، لوازم آرایشی و بهداشتی، خشکبار و... خریداری کنید.
بازار تاریخی اراک؛ بازاری در فهرست آثار ملی ایران
- آدرس: استان مرکزی، اراک، بلوار امام خمینی، خیابان محسنی
بازار تاریخی اراک هم‌زمان با ساخت شهر قدیم سلطان آباد، ساخته شده است. این شهر در مدت ۲۰ سال بنا شد و گمان می‌رود که کار ساخت بازار نیز همین مدت طول کشیده است. در واقع اوایل قرن سیزدهم، حاکم وقت اراک، سپهدار اعظم، دستور داد که این بازار بنا شود. درون بازار مسجد و مدرسه‌ای قرار داد که نام سپهدار اعظم را روی آن‌ها نهاده‌اند. نام بازار اراک در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
بازار اراک از بخش‌هایی مانند حمام، آب‌انبارها، کاروان‌سراها، بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، مسجد، مدرسه و سراها تشکیل میشود. از سراهای این بازار میتوان به نوذری، فراهانی‌ها، اکبری، گلشن، آقایی و نوروزی اشاره کرد. مهمترین و زیباترین سرای این بازار نیز سرای کاشانی نام دارد که در آن به‌صورت تخصصی فرش به فروش می‌رسد. در این بازار می‌توانید از خرید صنایع دستی گوناگون مثل فرش و ظروف مسی لذت ببرید.
بازار همدان؛ مرکز تاریخی و تجاری شهر
- آدرس: استان همدان، همدان، نزدیک میدان امام خمینی
مورخانی مانند مقدسی و ابن حوقل، معتقد هستند که قدمت بازار همدان به دوره سامانیان باز می‌گردد. این بازار در دوره قاجار و پهلوی مورد حمایت حاکمان قرار گرفت و به‌همین‌خاطر در این دوره‌ها بخش‌های زیادی به آن اضافه شد. این بازار سرنوشت پر فراز و نشیبی را طی کرده است؛ بهعنوان مثال در زمان هولاکوخان مغول این بازار مورد حمله قرار گرفت و آسیب‌های زیادی دید. همچنین بازار بزرگ همدان در دوره قاجار به مرکزی مهم برای فعالیت‌های تجاری تبدیل شده بود.
بازار همدان از بخش‌هایی مثل راسته‌ها، سراها، بازارچه‌ها و کاروان‌سراها تشکیل میشود. از راسته‌های این بازار میتوان به راسته زرگرها، مسگرها، حلبی‌سازها و شیشه‌فروش‌ها اشاره کرد. برخی از مهمترین سراهای این بازار نیز شامل سرای قلمدانی، سرای صفرخان، سرای شریفیه، سرای حسین‌خانی و سرای نو می‌شوند. در این بازار صنایع دستی جذابی مثل فرش دست‌بافت، ظروف مسی، شیشه و آبگینه و محصولات چرمی مثل کیف و کفش به فروش می‌رسد.
مجموعه بازارهای تاریخی یزد؛ پیوند تاریخ و هنر
- آدرس: استان یزد، یزد
مجموعه بازارهای تاریخی یزد شامل چندین بازار میشود که از جمله آن‌ها میتوان به بازار خان، بازار زرگری، بازار قیصریه و بازار حاجی قنبر اشاره کرد. قدمت بازار خان به دوره قاجار باز می‌گردد. بازار زرگری یزد که از قرن ۱۲ و ۱۳ هجری قمری به یادگار مانده است و بازار قیصریه که به اواخر قرن ۱۲ هجری تعلق دارد، از بازارهای معروف مجموعه بازار خان هستند. در قرن ۹ هجری قمری نیز یکی از حاکمان یزد دستور ساخت بازار حاجی قنبر را صادر کرد.
در بازار خان می‌توانید از خرید صنایع دستی مختلف مثل ظروف مسی و قلم‌زنی، دستمال یزدی، محصولات سفالی، زیراندازهای دست‌بافت و پارچه‌های زربافت لذت ببرید. بازار قیصریه نیز به‌صورت تخصصی به پارچه اختصاص دارد. همچنین در بازار زرگرها شاهد انواع طلا و جواهر خواهید بود. در بازار حاجی قنبر نیز شاهد عرضه کالاهایی مانند فرش و پارچه خواهید بود.
بازار بزرگ رشت؛ بازار رنگارنگ ایران
- آدرس: استان گیلان، رشت، میدان شهرداری، خیابان امام خمینی
در مورد زمان احداث بازار بزرگ رشت اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی براین باور هستند که قدمت این بازار به دوره صفویه می‌رسد. این بازار در گذر زمان داستان‌های زیادی را پشت سر گذاشته است؛ بهعنوان مثال بازار بزرگ رشت در دوره کریم خان زند دچار حریق شد و آسیب‌های زیادی دید و در دوران قاجار پیشرفت چشم‌گیری کرد. در دوره‌هایی نیز این بازار به مرکز مهمی برای فعالیت‌های تجاری شمال کشور تبدیل شده بود.
در بازار بزرگ رشت شاهد کارون‌سراهای متعددی مثل کاروانسرای ملک، کاروانسرای گلشن و کاروانسرای سعادت، میدان‌ها، چهارسوق‌ها و راسته‌های گوناگون خواهید بود. اگرچه قسمت عمده‌ای از این بازار به فروش مواد غذایی تازه و رنگارنگ مثل سبزی‌های معطر محلی، میوه‌ها، ماهی، زیتون، برنج و غیره اختصاص دارد، می‌توانید از این بازار صنایع دستی زیبایی مثل حصیربافی، ظروف سفالی، چادرشب دست‌بافت و غیره نیز خریداری کنید.
شما ترجیح می‌دهید از بازارهای قدیمی و سنتی یا مراکز مدرن خرید کنید؟ آیا تجربه خرید در بازارهای سنتی را دارید؟ خوشحال می‌شویم نظرها و تجربه‌های خود را با ما و همراهان کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: ویکی‌مدیا؛ عکاس: ناشناس
سوالات متداول
بازارهای قدیمی ایران کدامند؟
از بازارهای قدیمی ایران میتوان به بازار بزرگ تهران، بازار بزرگ اصفهان، بازار تبریز، بازار وکیل شیراز، بازار رشت، بازار اراک و... اشاره کرد.
بزرگترین بازار سرپوشیده جهان کدام است؟
بازار تبریز، بهعنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان شناخته میشود.