بزرگترین سدهای ایران به ترتیب حجم مخزن

با گذشت زمان و ورود تکنولوژی به ایران، سدهای بسیاری ساخته شدند که برخی از آن‌ها از نظر حجم مخزن جزو بزرگترین سدهای ایران و حتی جهان هستند. سدها را می‌توان با توجه به حجم مخزن، ارتفاع یا میزان متوسط تولید سالانه انرژی برق آبی دسته‌بندی کرد. امروزه برخی از این سدها از دیدنی‌های ایران به شمار می‌روند و با داشتن دریاچه‌ای در کنار خود، به تفرجگاهی برای گشت‌وگذار و مکانی برای ورزش‌های آبی و ماهی‌گیری تبدیل شده‌اند.

• آدرس: استان فارس، مرودشت، درودزن، سد درودزن (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۹۶۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: ایلنا، عکاس: ناشناس

سد مخزنی درودزن در استان فارس در ۵۰ کیلومتری شمال‌غرب مرودشت و روی رود کر احداث شده است. رود کر از مهم‌ترین رودخانه‌های زاگرس و یکی از منابع اصلی تامین آب در استان فارس است. این سد خاکی هسته رسی با حجم مخزن ۹۶۰ میلیون مترمکعب در فهرست بزرگترین سدهای ایران قرار دارد.

تاریخچه احداث این سد به ۲۴۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. نیاز به آب برای آبیاری مزارع، هخامنشیان را مجبور کرد تا سدی در نزدیکی روستای درودزن احداث کنند. این سد، حاصل نگرش داریوش هخامنشی، استفاده از علم مهندسی و تلاش ایرانیان بود که با توجه به زمان ساخت، یکی از شاهکارهای مهندسی جهان به‌شمار می‌رفته است.

سد داریوش در بهترین نقطه از مسیر رود کر قرار گرفته است؛ به همین دلیل در قرن‌های بعدی، این سد در همین مکان بارها و بارها بازسازی شد. در دوره پهلوی به ساخت سد بزرگتری نیاز پیدا کردند و دوباره همین نقطه به‌عنوان بهترین محل ساخت سد تعیین شد. بقایای سد کوروش به سه کیلومتری این محل انتقال یافت و سد جدید در سال ۱۳۵۱ بنا شد. هدف از ساخت این سد تامین آب آشامیدنی شیراز و مرودشت و تامین آب کشاورزی مرودشت و کامفیروز بود. سد داریوش پس از انقلاب، به سد درودزن تغییر نام یافت.

پشت سد مخزنی درودزن، دریاچه بزرگی تشکیل شده است. درون دریاچه شبه‌جزیره‌ای ایجاد شده است که در زمان آبگیری سد به‌صورت جزیره کاملی درمی‌آید و با پلی به خارج دریاچه متصل می‌شود. در اطراف این دریاچه، پروژه‌های بزرگی در حال انجام است که شامل ویلا، هتل و مجموعه‌های تفریحی، رفاهی و خدماتی می‌شود. در سفر به این منطقه بازدید از دریاچه سد درودزن، یکی از دیدنی‌های مرودشت، را به‌هیچ‌وجه از دست ندهید.

• آدرس: استان خوزستان، بهبهان، سد مارون (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۱۲۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: ویکی پدیا، عکاس: ناشناس

سد مخزنی مارون در ۱۵ کیلومتری شمال شرق بهبهان و روی رود مارون احداث شده است. این رود که در گذشته تاب نامیده می‌شد، از کوه‌های نیل و چشمه‌سارهای دامنه کوه‌های سادات، از زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت ۱۲۰ کیلومتری به دریاچه سد مارون می‌رسد و از طریق تنگ تکاب، وارد دشت بهبهان می‌شود.

سد مارون از نوع سنگریزه‌ای شنی با هسته رسی است و با حجم مخزنی برابر با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب در فهرست بزرگ‌ترین سدهای ایران قرار می‌گیرد. ارتفاع سد از پی برابر ۱۷۰ متر و طول تاج سد، ۳۴۵ متر است. عملیات احداث سد مارون از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۷ به طول انجامید. این سد با هدف جلوگیری از سیلاب‌های ناشی از جریان‌های شدید رودخانه مارون، تامین آب مورد نیاز کشاورزی دشت بهبهان، جایزان و شادگان و تامین انرژی برق آبی ساخته شد. نیروگاه سد، دارای ظرفیت ۱۵۰ مگاوات است.

دریاچه سد مارون با وجود امکانات تفریحی متنوع از مقاصد گردشگری استان خوزستان به شمار می‌رود. پلاژ تفریحی سد مارون با وسعتی در حدود ۱۳ هکتار، دارای فضای سبزی با پوشش گیاهی متنوع است و امکانات تفریحی و رفاهی نظیر جت اسکی، قایق‌سواری، ماهیگیری، پارک مخصوص بازی کودکان، زمین مینی فوتبال، زمین والیبال ساحلی، زمین بدمینتون، پیست دوچرخه‌سواری، موتور چهارچرخ، چای‌خانه و فروشگاه‌های متعدد را شامل می‌شود. همچنین این مجموعه تعدادی ویلای اقامتی برای رفاه گردشگران در نظر گرفته است.

• آدرس: استان گیلان، منجیل، سد سپیدرود یا منجیل (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۱۷۵۶ میلیون متر مکعب

عکاس: نگین توکلی

سد سپیدرود (سفیدرود) یا سد منجیل، در محل تلاقی دو رودخانه قزل‌اوزن و شاهرود روی رودخانه سپیدرود احداث شده است. این سد در ۷۵ کیلومتری جنوب شهر رشت و در مجاورت شهر منجیل قرار دارد. ساخت سد قدیمی سپیدرود در سال ۱۳۳۱ آغاز شد و در سال ۱۳۴۱ به بهره‌برداری رسید. نام این سد از ابتدا سپیدرود بود؛ اما از سال ۱۳۴۶ نام آن را به شهربانو فرح تغییر دادند. پس از انقلاب، این سد دوباره به نام اصلی خود بازگشت.

هدف اصلی ساخت سد سفیدرود، تنظیم جریان آب ورودی به این رودخانه جهت آبیاری زمین‌های شالی‌کاری گیلان و فومنات بود. از اهداف فرعی احداث سد باید به کنترل سیلاب، تولید انرژی برق آبی، تامین آب آشامیدنی، تامین نیازهای شیلات، آبزی‌پروری و دام‌پروری اشاره کرد. این سد با حجم مخزن یک میلیارد و ۷۵۶ میلیون مترمکعب در رتبه هشتم بزرگترین سدهای ایران است.

سد منجیل یکی از دیدنی‌های شهرستان رودبار و از محبوب‌ترین جاهای دیدنی گیلان به شمار می‌رود. آب‌های جمع‌شده در پشت سد، مانند یک دریاچه در بین رشته‌کوه‌های البرز به زیبایی منطقه افزوده است. بسیاری از گردشگران، در کنار سد توقف می‌کنند و به استراحت و عکاسی می‌پردازند. کمی دورتر از سد، امکان قایق‌سواری در آب‌های دریاچه وجود دارد که تجربه‌ای به‌یادماندنی برای گردشگران به‌جای خواهد گذاشت. قایق‌سواران حرفه‌ای نیز پیش از مسابقه‌ها، در این دریاچه به تمرین می‌پردازند.

عکاس: نگین توکلی

از آنجایی که سرعت باد در این منطقه زیاد است‌، در بخش‌های مختلف دامنه کوه توربین‌های بلند بادی برای تولید برق نصب شده است که چشم‌انداز بسیار زیبایی دارند. سد سپیدرود یکی از رسوب‌گیرترین سدهای جهان است. تاکنون بیش از نیمی از ظرفیت سد را رسوبات پر کرده است. برای رفع این مشکل از سال ۱۳۵۹ تا الان عملیات شاس و تغییر زمان‌بندی پر و خالی کردن سد انجام می‌شود.

احداث یک پارک جنگلی در محدوده سد منجیل، سبب شده است که گردشگران تمایل بیشتری برای بازدید از این سد داشته باشند. این پارک، دارای امکاناتی چون آلاچیق، زمین‌های بازی کودکان، مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، قایق پدالی، چشم‌انداز زیبای سد و نیروگاه بادی منجیل است.

• آدرس: استان چهارمحال بختیاری، لردگان، سد کارون ۴ (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۲۲۳۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس:ایرنا، عکاس: ناشناس

سد کارون چهار در شهرستان لردگان و در ۱۸۰ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد احداث شده است. این سد در بالا دست در محل تلاقی رودخانه‌های کارون و منج و در پایین دست در محل تلاقی رودخانه‌های ارمند و بازفت قرار دارد و اولین سد بزرگ روی رودخانه بازفت است. پل کارون چهار که روی این سد ساخته شده است، استان چهارمحال بختیاری را به استان خوزستان وصل می‌کند.

مطالعات طرح اولیه سد کارون چهار در سال ۱۳۷۲ به شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس واگذار و قرارداد مطالعات مرحله دوم طرح این سد و نیروگاه در سال ۱۳۷۶ بین شرکت مهندسی مهاب قدس و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بسته شد. مراحل ساخت این سد در سال ۱۳۹۰ به پایان رسید.

سد کارون چهار با حجم مخزن دو میلیارد و ۲۳۰ میلیون متر مکعب در رده هفتم بزرگترین سدهای ایران قرار می‌گیرد. این سد با ارتفاع ۲۳۰ متر بلندترین سد کشور و پنجمین سد مرتفع جهان است. طول تاج سد ۴۴۰ متر است و نیروگاه آن با ظرفیت هزار مگاوات، سالانه به‌طور متوسط ۲۱۰۷ گیگاوات ساعت انرژی تولید می‌کند. این سد با قرار گیری در زنجیره سدهای کارون به افزایش حجم ذخیره آب برای مصارف کشاورزی در دشت خوزستان و کنترل سیلاب‌های رود کارون کمک بسیاری می‌کند.

دریاچه پشت سد، با كوه‌های برفگیر و پوشش جنگلی اطراف خود، گردشگران را به این منطقه زیبا جذب می‌کند. در اطراف دریاچه، تورهای یک‌ روزه، تور رفتینگ، تورهای دو روزه و سه‌ روزه، برنامه کمپینگ به‌همراه تفریحات آبی مانند جامپ‌واتر، پرش از صخره، شاتل و بنانا، سرسره آبی در طبیعت، قایق موتوری و... توسط آژانس‌های گردشگری اجرا می‌شود.

• آدرس: استان خوزستان، ایذه، دهدز، سد کارون ۳ (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۳۰۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: mapio.net، عکاس: ناشناس

سد کارون سه، یکی از بزرگترین سدهای ایران است که روی رودخانه کارون در ۲۸ کیلومتری شهرستان ایذه شهر دهدز قرار دارد. ساختگاه این سد و نیروگاه در فاصله ۶۱۰ کیلومتری مصب رود کارون در شمال شرقی استان خوزستان واقع شده‌ است. این طرح در ۱۲۰ کیلومتری بالادست سد شهید عباس‌پور (کارون یک) قرار دارد.

مطالعات طرح اولیه سد کارون سه از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ ادامه یافت. مطالعات مرحله دوم به دو شرکت مهاب قدس و ایکرز محول شد و تا سال ۱۳۷۲ به طول انجامید. عملیات اجرایی جانبی پروژه شامل احداث راه و... از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۳ ادامه یافت. عملیات اجرایی ساخت سد و نیروگاه در سال ۱۳۷۴ به شرکت فراب واگذار شد و در سال ۱۳۸۳ با تلاش شرکت‌ها و نیروهای داخلی کار ساخت سد به اتمام رسید و در آبان همان سال عملیات آبگیری آغاز شد.

سد بتنی دوقوسی کارون سه، با ارتفاع ۲۰۵ متر و حجم مخزن سه میلیارد متر مکعب، در رده ششم بزرگترین سدهای ایران قرار دارد. این سد به‌منظور تامین آب برای مصرف آشامیدنی، کشاورزی و کنترل سیلاب‌های مخرب ساخته شده است. نیروگاه این سد در حال حاضر با ظرفیت دو هزار و ۲۸۰ مگاوات و تولید سالانه چهار هزار و ۱۷۲ گیگاوات ساعت انرژی یکی از بزرگترین نیروگاه‌های برق آبی کشور به شمار می‌رود.

دریاچه سد کارون سه، با چشم‌انداز زیبا، آلاچیق‌های تفریحی و نماشگاه دائمی، محیط مناسبی را برای گردشگران به‌وجود آورده است. قایق‌های اطراف دریاچه، همچنین تپه‌ها و کوه‌های اطراف سد، فرصت مناسبی را برای قایق‌سواران و کوه‌نوردان ایجاد می‌کند. روی دریاچه کارون سه، پل‌های قوسی شکلی ساخته شده است که تماشای دریاچه از بالای این پل را بسیار هیجان‌انگیز می‌کند. این دریاچه در فصل بهار و پاییز، آب‌و‌هوای بسیار مطبوعی دارد و ماهی‌گیری در آن آزاد است.

• آدرس: استان خوزستان، مسجد سلیمان، سد شهید عباسپور (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۳۱۳۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما، عکاس: ناشناس

سد شهید عباسپور یا سد کارون یک، یکی از بزرگترین سدهای ایران است که روی رودخانه کارون احداث شده ‌است. این سد که پیش از انقلاب سد رضاشاه کبیر نام داشت، در استان خوزستان و در ۵۰ کیلومتری شهر مسجد سلیمان ساخته شده است.

سد شهید عباسپور (کارون یک)، از اولین سدهای ساخته شده در خاورمیانه است که ساخت آن در سال ۱۳۴۴ شمسی آغاز شد و درسال ۱۳۵۴ شمسی پایان یافت. این سد بتنی دو قوسی با ارتفاع ۱۸۸ متر و طول تاج ۳۸۵ متر، بزرگترین سد ایران در دهه ۵۰ شمسی بود.

سد شهید عباسپور با حجم مخزن سه میلیارد و ۱۳۰ میلیون متر مکعب در رده پنجم بزرگترین سدهای ایران قرار دارد و مساحتی در حدود ۵۴ کیلومتر مربع را زیر آب برده است. هدف از ساخت این سد، تولید انرژی برق آبی، صنعت کشاورزی، تامین آب آشامیدنی و کنترل سیلاب‌ها بوده است.

در زمان جنگ ایران و عراق، بعضی از مدیران جنگ تصمیم گرفتند تا با مواد منفجره سد را تخریب کنند و با سیل عظیم، سپاه عراق را در دشت‌های پایین‌دست غافلگیر کنند که این تصمیم با مخالفت دکتر عباسپور (وزیر وقت نیرو) منتفی شد. پس از شهادت دکتر عباسپور، سد کارون به یادبود ایشان تغییر نام یافت.

درون دریاچه‌ای که سد شهید عباسپور به‌وجود آورده است، جزیره‌ای زیبا بنام کوشک به‌چشم می‌خورد که در تمام فصول زیبایی خاص خود را دارد. آب‌و‌هوای دل‌پذیر، پوشش گیاهی انبوه، فضای نیمه‌کوهستانی و پله‌های سنگی، این جزیره را به محیطی مناسب برای کوهنوردی وکوه‌پیمایی تبدیل کرده‌اند.

گردشگران برای اقامت می‌توانند از ویلاهای مجهز یک، دو، سه یا چهار خوابه جزیره استفاده کنند. این ویلاها علاوه بر فضای سبز و آلاچیق اختصاصی، دارای زمین فوتبال، سالن ورزشی و سالن غذاخوری مشترک هستند. در این دریاچه امکان قایق‌سواری و ماهی‌گیری نیز وجود دارد.

• آدرس: استان ایلام، سد سیمره (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۳۲۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: تسنیم نیوز، عکاس: ناشناس

سد سیمره در مسیر رودخانه سیمره ساخته شده است. رودخانه سیمره از شهرستان دره شهر در استان لرستان و شهرستان چرداول در استان ایلام عبور می‌کند. این سد که مقام چهارم را در لیست بزرگترین سدهای ایران دارد، از نوع بتنی دو قوسی است و توانایی تولید انرژی سالانه به‌میزان ۶۷۳ گیگاوات‌ ساعت را دارد.

ارتفاع سد سیمره ۱۸۰ متر است و طول تاج آن به ۲۰۲ متر می‌رسد. ظرفیت مخزن آن سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که دریاچه‌ای به مساحت ۶۲ کیلومتر مربع را در پشت خود به وجود آورده است. سد سیمره با ۶ هزار متر مکعب بتن‌ریزی بزرگ‌ترین سد غرب کشور است.

هر سال گردشگران بسیاری برای بازدید از سد سیمره، به این منطقه سفر می‌کنند تا از چشم‌انداز زیبای دریاچه و آب‌و‌هوای دل‌پذیر آن لذت ببرند. همچنین، ماهی‌گیری و قایق‌سواری در این دریاچه، آرامش وصف‌ناشدنی را برای علاقه‌مندان به ارمغان می‌آورد. از دیگر جذابیت‌های این سد، وجود پرندگان مهاجر و ماهی‌های متفاوت در این رودخانه است.

• آدرس: استان خوزستان، اندیمشک، سد دز (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۳۳۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: انرژی امروز، عکاس: ناشناس

سد دز در ۲۳ کیلومتری شمال اندیمشک بر رود دز ساخته شده است. ساخت این سد بتنی که قدیمی‌ترین سد ایران به شمار می‌رود، توسط یک شرکت ایتالیایی در سال ۱۳۳۸ شمسی آغاز شد و در سال ۱۳۴۱ شمسی به اتمام رسید.

سد دز با گنجایش مخزن سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب در فهرست بزرگترین سدهای ایران، مقام سوم را دارد. این سد با ارتفاع ۲۰۳ متر در زمان ساخت خود بلندترین سد ایران بود و به‌عنوان یکی از مرتفع‌ترین سدهای جهان (رتبه ششم در جهان) شناخته می‌شد. سد دز امروزه در رده پنجاهمین سد بلند جهان قرار دارد. نیروگاه این سد دارای ظرفیت ۵۲۰ مگاوات است.

سد دز ۱۲۵ هزار هکتار از زمین‌های پایین‌‌دست را آبیاری می‌کند و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های بالادست دارد. پشت این سد دریاچه‌ای به‌طول ۶۵ کیلومتر تشکیل شده است و حوزه آبگیری رودخانه، مساحتی حدود ۲۲۵ هزار کیلومتر مربع دارد. هدف اصلی از احداث سد دز تامین نیروی برق، تنظیم آب منطقه جهت آبیاری و کنترل سیلاب‌ها است.

در وسط دریاچه سد دز، جزیره زیبایی ایجاد شده است که گردشگران معمولا با قایق به‌ آنجا می‌روند. این دریاچه، با داشتن امکاناتی مانند قایق‌سواری، پیک‌نیک و طبیعت‌گردی، گردشگران را در فصل‌های بهار و پاییز به این منطقه می‌کشاند. دریاچه و سد دز از محبوب‌ترین جاهای دیدنی خوزستان به شمار می‌روند.

• آدرس: استان خوزستان، گتوند، سد گتوند علیا (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۴۵۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس: ناشناس

سد گتوند علیا در جنوب غرب ایران بر فراز رود کارون، در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند و ۲۵ کیلومتری شمال شهر شوشتر، در استان خوزستان واقع شده است. این سد با حجم مخزن چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب در رتبه دوم بزرگترین سدهای کشور قرار دارد. ارتفاع این سد سنگریزه‌ای با هسته رسی، ۱۸۲ متر است که بلندترین سد خاکی کشور به شمار می‌رود. ظرفیت نیروگاهی آن دو هزار مگاوات است. ساخت این سد در سال ۱۳۷۶ آغاز شده و در سال ۱۳۹۰ به پایان رسیده است.

هدف از ساخت سد و نیروگاه گتوند علیا، تامین بخشی از برق مورد نیاز کشور، آب آشامیدنی خوزستان، کمک به آبیاری زمین‌های کشاورزی پایین‌دست و جلوگیری از سیلاب‌های فصلی رود کارون بود؛ اما نزدیکی این سد به معدن عظیم نمک و سازند نمکی گچساران باعث شده است که در زمان آبگیری سد و تشکیل دریاچه پشت سد، ذخیره چند میلیون تنی نمک این معدن به زیر آب دریاچه فرو رود. این امر، آب رودخانه کارون را بیش از‌حد شور ساخته و به مشکلات کشاورزی خوزستان افزوده است. کارشناسان بر این باور هستند که محور این سد باید ۹ کیلومتر پایین‌تر از موقعیت فعلی قرار می‌گرفت.

گردشگران در منطقه سد گتوند علیا می‌توانند به تماشای طبیعت زیبا و سرسبز اطراف سد بروند و با برپایی یک پیک‌نیک ساده در کنار هم‌سفران، روزی به‌یادماندنی برای خود رقم بزنند.

• آدرس: استان خوزستان، اندیمشک، سد کرخه (مشاهده روی نقشه)
• حجم مخزن: ۷۳۰۰ میلیون متر مکعب

منبع عکس: پینورست، عکاس: ناشناس

سد کرخه بزرگ‌ترین سد خاکی ایران و خاورمیانه است که در ۲۲ کیلومتری شمال شهر اندیمشک قرار دارد. این سد در طول سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ شمسی ساخته شده است. نیروگاه برق آبی سد کرخه، با ظرفیت نیروگاهی ۴۰۰ مگاوات، برق مورد نیاز منطقه را تامین می‌کند.

سد کرخه ۱۲۷ متر ارتفاع و ۳۰۳۰ متر طول دارد و با حجم مخزن هفت میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب بزرگترین دریاچه مصنوعی ایران را ساخته است. این دریاچه، یکی از جاذبه‌های دیدنی اندیمشک شناخته می‌شود.

از اهداف ساخت سد کرخه می‌توان به تامین آب جهت آبیاری ۳۴۰ هزار هکتار از زمین‌های پایین‌دست، دشت‌های حمیدیه و قدس، دشت آزادگان و دشت عباس، تولید انرژی برق آبی ‌به میزان ۹۳۴ گیگاوات ساعت در سال، کنترل سیل‌های مخرب رودخانه و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیل اشاره کرد. دریاچه سد کرخه طلوع و غروب بسیار زیبایی دارد. در اطراف دریاچه، امکانات تفریحی و رفاهی مانند دهکده گردشگری و ورزش‌های آبی و رستوران، در جذب گردشگران کمک بسزایی داشته است.

بزرگترین سدهای ایران از لحاظ حجم مخزن

اگر شما نیز از بزرگترین سدهای ایران دیدن کرده‌اید، تجربه خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

مبع عکس کاور: رکنا، عکاس: ناشناس