تور مجازی: پالمیرا کجاست؟

پالمیرا، یکی از کهن‌ترین و افسانه‌ای‌ترین شهرهای ساخته بشر، در ۲۱۵ کیلومتری شمال شرقی پایتخت سوریه، دمشق، قرار گرفته است.

بر اساس افسانه‌‌ها، در قرن دهم پیش از میلاد، به دست حضرت سلیمان بنا شده است. از آن زمان، پالمیرا به دفعات نابود و از نو بازسازی شد. در قرن ۱۲ میلادی، مردم شهر پالمیرا را برای همیشه ترک کردند و تنها، روستایی کوچک در میان مخروبه‌های این شهر بزرگ تاریخی باقی ماند.

پالمیرا در قرن هجدهم، زمانی که خرابه‌های آن توسط هیئت اعزامی انگلیسی کشف شد، به جهان غرب معرفی شد. در آغاز قرن بیستم، دانشمندان فرانسوی و آلمانی شروع به حفاری‌های باستان‌شناسی در پالمیرا کردند که تا سال‌های اخیر ادامه داشت و در این مدت پی در پی به اکتشافات جدید دست می‌یافتند. برای مثال، در می ۲۰۰۵، یک تیم لهستانی که در حال کاوش در معبد لات بود موفق به کشف یک مجسمه سنگی بالدار بسیار ظریف مربوط به الهه پیروزی نایک شدند.

باشکوه‌ترین دوره تاریخی پالمیرا - که در آخر به سقوط شهر منجر شد - زمانی آغاز شد که اداینت (Odainat) در سال ۲۶۷ میلادی به قتل رسید. همسر دوم او، زنوبیا (Zenobia) از نوادگان کلوپاترا، نائب السلطنه فرزند خود (Vabalathus) شد.

از آنجایی‌ که حکومت روم به دست داشتن زنوبیا در مرگ همسرش مشکوک بود، او را در این مقام به رسمیت نشناخت. امپراتور روم برای مقابله با ملکه شورشی ارتش خود را اعزام می‌کند. در این جنگ، زنوبیا ارتش روم را شکست داد. سپس ارتش خود را برای حمله به مصر آماده کرد.

پس از فتوحات فراوان، زنوبیا ادعای استقلال از روم را عنوان کرد و حتی سکه‌هایی با نقش چهره خود و فرزندش، امپراتور آینده، ساخت. در نهایت، زنوبیا در برابر حکومت روم شکست می‌خورد و پالمیرا بار دیگر به دست رومیان می‌افتد.

پالمیرا شهری تجاری به حساب می‌آمد که بین‌النهرین را به سوریه متصل می‌کرد و به عنوان پل ارتباطی بین پارس (ایران باستان)، هند، چین و امپراتوری روم رونق پیدا کرد. اما، با تصرف دجله و فرات توسط ساسانیان در سال ۲۱۲ میلادی، رونق تجاری پالمیرا به زوال کشیده شد.

مدتی بعد، شورش در پالمیرا باعث شد تا امپراتوری روم این شهر را به یک پایگاه نظامی تبدیل کند. دیوکلتیان (امپراتور روم) شهر را تا اسکله گسترش داد و به دور آن دیوار کشید تا از حمله ساسانیان در امان بماند. رومیان توجه خاصی به پالمیرا داشتند، نه‌تنها به خاطر داد و ستدهای تجاری بلکه به‌دلیل هم‌مرز بودن آن با ایران. زیرا این شهر حدفاصلی میان روم و ایران دوره اشکانی و ساسانی بود. 

مردم این شهر به سه طبقه تقسیم‌بندی می‌شدند: «مواطنین أحرار: آزادگان»، «عبید: برده‌ها» و «اجانب: بیگانگان». صدها هزار برده، به‌صورت شبانه‌روزی برای حفر قنات‌ها و چاه‌ها در پالمیرا مشغول کار بودند. مکاتبات مردم در امور تجاری به خط آرامی بود و در دوران رومی‌ها از خط لاتین نیز استفاده می‌کردند. مردم پالمیرا به زبان خاص خود صحبت می‌کردند و نوشته‌هایشان برگرفته از زبان آرامی بوده‌ است.

مجموعه باستانی پالمیرا چندین کیلومتر وسعت دارد و به‌شدت تحت‌تاثیر معماری و سبک شهرهای رومی قرار داشته است. مشخصه‌های شهرهای رومی در جای‌جای پالمیرا به چشم می‌خورد.

در امتداد خیابان اصلی شهر ردیف‌هایی از ستون‌ها و طاق‌های تاریخی وجود دارد. جالب‌ترین بناهای این مجموعه معبد بل (Temple of Bel) ـ در قرن اول پس از میلاد مردم پالمیرا دست به کار ساختن معبدی برای خدای بعل (بزرگ‌ترین خدای بی‌النهرین) شدند؛ معبد بال شامین (Baalshamin) ـ در قرن ۲ میلادی معبد بال شامین وقف خدای فنیقی توفان و باران‌های حاصل‌خیز کننده شده‌ بود؛ آگورا (Agora) ـ در قرن ۱ میلادی ساخته شد و میدان تجمع قشرهای حاکم بود؛ آمفی‌تئاتر رومی که برای اجرای نمایشنامه‌‌های شرقی، جنگ حیوانات و نبرد بین گلادیاتورها استفاده می‌شده و یک کاروان‌سرا هستند.

بسیاری از بخش‌های این شهر باستانی را از جمله بهترین نمونه‌های معماری روم باستان می‌دانستند، بخش‌هایی که به‌عنوان میراث جهانی به ثبت یونسکو رسیده‌اند.

متاسفانه، در پی فعالیت‌های نظامی و جنگ‌هایی که در قرن ۲۱ در خاک سوریه رخ داد، شهر باستانی پالمیرا تقریبا نابود و با خاک یکسان شده است. در ماه می ۲۰۱۵، اعضای گروه تروریستی داعش کنترل بخش‌های تاریخی پالمیرا را در دست گرفتند و به قصد نابودی شهر را تخریب کردند.

در  تصاویر پانوراما بخش‌هایی از پالمیرا می‌بینید که امروز دیگر وجود ندارند و به‌کلی تخریب شده‌اند: بخش مرکزی آمفی تئاتر رومی، ستون‌‌های تتراپیلون (Tetrapylon)، بنایی مکعبی شکل که در سال ۲۷۰ پس از میلاد ساخته شده است.

تصاویر پانوراما