بهترین سوغات بروجرد؛ فستیوال طعم، رنگ و هنر
بروجرد، نگین سرسبز دامنه‌های زاگرس، نه‌تنها با طبیعت بکر و معماری تاریخی‌اش دل هر مسافری را می‌برد، بلکه با سوغاتی‌های منحصربه‌فردش هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
سوغات بروجرد ترکیبی از طعم، رنگ و هنر است. خوراکی‌هایی همچون خشکبار مرغوب، کلوچه‌های تازه و عسل طبیعی، در کنار صنایع‌دستی چشم‌نوازی مانند ورشوسازی و ماشته بافی، هر کدام گوشه‌ای از سوغاتی‌های این شهر هستند. اگر به دنبال هدیه‌ای خاص و اصیل از سفرتان هستید، بروجرد با دستانی پر از سوغاتی‌های دل‌چسب و ماندگار، منتظر شماست. در ادامه با ما همراه شوید تا تعدادی از سوغاتی های بروجرد را به شما معرفی کنیم.
- ورشوسازی و قلمزنی ورشو
- تَرَه و گلوَنی
- گیوه بافی
- فرش بروجرد
- پارچه قلمکار
- محصولات نمدی
- منبت کاری و محصولات چوبی
- ظروف مسی
- گلیم
- جاجیم (ماشته)
- حرمی بافی یا ارامی
- حلوا ارده و شیره مخصوص بروجرد
- عسل بروجرد
- خیار شور
- کلوچه قندی بروجرد
- محصولات کشاورزی و باغی
- خشکبار
- محصولات لبنی
- معروف ترین سوغات بروجرد چیست؟
- سوغات بروجرد از کجا بخریم؟
ورشوسازی و قلمزنی ورشو
ورشو، آلیاژی متشکل از نیکل، روی و مس است که در دست هنرمندان بروجردی به شکل انواع ظروف و ابزار تزئینی همچون سماور، سینی، بشقاب، گلاب‌پاش، قندان و... در میآید. به دلیل تبحر بروجردی‌ها به قلمزنی، نقش و نگارهای اصیل ایرانی با نهایت ظرافت و دقت بر سطح ورشو حکاکی میشود و اثار فاخری به وجود میآید.
سابقه ورشوسازی به دوره قاجار می‌رسد؛ هرچند که در دوره پهلوی جانی تازه گرفت و رو به پیشرفت رفت. در گذشته مواد اولیه این هنر ظریف، از کشورهایی مانند آلمان و لهستان وارد می‌شدند. گفته میشود بروجردی‌ها این هنر را از روس‌ها آموخته‌اند؛ اما با ذوق و نبوغ خود آن را به مرحله‌ای رسانده‌اند که اکنون ورشوسازی به نماد هویت هنری این شهر بدل شده است. هنر قلمزنی روی ورشو بروجرد در سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
تَرَه و گلوَنی
در میان سوغات منحصربه‌فرد بروجرد، روسری گلونی و تره جایگاه ویژه‌ای دارند. تره یا ساوه، روسری ساده‌ای است به عنوان لباس محلی لری که زنان لرستانی اغلب در روزهای عادی و فعالیت‌های روزمره از آن استفاده می‌کنند؛ اما در روزهای جشن و مراسم ویژه، پارچه‌ای رنگین و زیبا به نام گلوَنی جایگزین آن میشود.
گلونی نوعی روسری است با زمینه سیاه و گل‌های درشت قرمز و سفید که با گره‌ای خاص دور سر پیچیده میشود و دنباله آن از پشت آویزان می‌ماند؛ البته انتخاب رنگ و طرح گلوَنی با سن و موقعیت اجتماعی بانوان ارتباط دارد، به‌طوری که زنان مسن‌تر اغلب پارچه‌هایی با رنگ‌های تیره‌تر و طرح‌های ساده را برمی‌گزینند. جالب است بدانید، شیوه‌های بستن گلوَنی در سال ۱۳۹۷ به ثبت ملی نیز رسیده است.
گیوه بافی
گیوه بافی یکی از صنایع دستی ارزشمند و کهن شهر بروجرد است که ریشه در فرهنگ و هویت مردم این دیار دارد. این هنر سنتی با گذر زمان همچنان حفظ شده است.
در لرستان به ویژه در بروجرد، نوع خاصی از گیوه به نام «آژیه» بافته میشود
گیوه‌ها در اصل نوعی پا‌پوش سبک، راحت و خنک هستند که در گذشته برای مسیرهای طولانی و مناطق کوهستانی بسیار کاربرد داشتند. در لرستان به ویژه در بروجرد، نوع خاصی از گیوه به نام «آژیه» بافته میشود که اصالت لری دارد و به عنوان یکی از باکیفیت‌ترین انواع گیوه در کشور شناخته میشود؛ البته در بروجرد مدل‌های دیگری مانند گیوه خرم‌آبادی، گیوه کرمانشاهی و گیوه ساده (جورابی) نیز تولید میشود.
فرش بروجرد
فرش دستباف بروجرد یکی از نمونه‌های اصیل و ارزشمند قالی ایرانی است. بافت این فرش‌ها در روستاهایی چون «چهاربره»، «علمدار»، «اشترینان»، «ونو»، «گیجار»،«تبون‌دشت» و«سرابند» انجام میشود؛ هرچند امروزه تعداد بافندگان فعال در این نواحی کاهش یافته و بیشتر طرح‌هایی برگرفته از مناطق مجاور همچون نهاوند را می‌بافند. با این حال، اصالت و کیفیت فرش‌های بروجرد همچنان زبانزد است.
این فرش‌ها معمولا در اندازه‌های یک تا دو ذرعی بافته می‌شوند و با وجود اندازه کوچک، بسیار مستحکم‌اند. طرح‌های آن‌ها شباهت بیشتری به فرش‌های نهاوند، ملایر و همدان دارد تا فرش‌های لری دارد؛ اما ویژگی برجسته‌شان استفاده از پشم محلی و رنگ‌های طبیعی است که به آن‌ها زیبایی، دوام و مرغوبیت چشمگیری می‌بخشد.
پارچه قلمکار
قلمکاری یا چیت‌سازی، یکی از کهن‌ترین هنرهای ایرانی است که بروجرد، در کنار اصفهان، از مراکز درخشان آن به شمار می‌رود. این هنر زیبا، نوعی چاپ دستی روی پارچه‌های نخی است که در گذشته با قلم و بعدها با مهرهای چوبی بر پارچه‌ها نقش می‌بست. پارچه‌های قلمکار بروجرد از سال‌ها پیش به مرغوب‌ترین نمونه‌های این هنر شهرت داشته‌اند.
رونق این هنر در بروجرد بی‌دلیل نبوده است؛ وجود رودخانه گلرود برای شست‌وشوی پارچه‌ها (گازری)، تعدد کارگاه‌های پارچه‌بافی برای تأمین پارچه‌های متقال، داکرون و مهارت استادان قالب‌ساز و گل‌زن، همگی شرایطی ایدئال برای شکوفایی قلمکاری ایجاد کردند. امروزه با وجود کمرنگ شدن تولیدات سنتی، نمونه‌هایی از سفره‌های قلمکار بروجردی هنوز در آیین‌های محلی مانند هیئت‌های سینه‌زنی یا موزه‌ها دیده میشود.
محصولات نمدی
یکی از هنرهای اصیل و کهن در لرستان، به‌ویژه در شهرستان بروجرد، نمدمالی است؛ هنری که ریشه در زندگی روستایی و عشایری مردم این منطقه دارد. نمد، بافته‌ای سنتی است که برخلاف دیگر منسوجات با بافتن تولید نمی‌شود، بلکه از طریق فشردن و مالش الیاف پشم گوسفند به‌دست میآید. نمدمالی در بروجرد از دیرباز جزو حرفه‌های سنتی محسوب میشود و تولیدات آن همچنان در بین عشایر لر و بختیاری محبوبیت دارد.
محصولات نمدی بروجرد مانند کلاه نمدی، شولا (پوشش چوپانی) و زیراندازهای نمدی، علاوه بر کاربردی بودن، از زیبایی چشمگیری نیز برخوردار هستند. این هنر با تکیه بر دانش بومی و مواد اولیه طبیعی، نشانگر پیوند عمیق مردم منطقه با طبیعت و نیازهای روزمره زندگی‌شان است.
منبت کاری و محصولات چوبی
هنر منبت کاری در بروجرد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های این هنر، قلیان‌های چوبی بروجردی هستند که با استفاده از چوب مرغوب گردو ساخته می‌شوند.
این قلیان‌ها معمولا با زیرقلیان‌های شیشه‌ای نقش‌دار و آتشگاه‌های سرامیکی تزئین می‌شوند و در عین حال که نمادی از هنر بومی هستند، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و منحصربه‌فرد برای هدیه یا سوغات نیز به‌شمار می‌آیند.
ظروف مسی
ظروف مسی بروجرد با استفاده از روش‌های سنتی و مهارت دست مسگران هنرمند ساخته می‌شوند و نقش‌ها و برجستگی‌های ظریفی که بر بدنه‌شان نقش بسته، جلوه‌ای خاص به آن‌ها می‌بخشد. از قابلمه و دیگ گرفته تا پارچ و سینی، هر قطعه‌ای از این هنر دستی، جلوه‌ای از ذوق و سلیقه هنرمندان بروجردی است.
علاوه بر ظاهر زیبا، ظروف مسی از نظر سلامت نیز اهمیت بالایی دارند. فلز مس خاصیت ضدباکتریایی دارد و پخت‌وپز در ظروف مسی می‌تواند به بهبود کیفیت غذا و حفظ خواص آن کمک کند. اگر به‌دنبال سوغاتی سنتی، سالم و ماندگار از بروجرد هستید، ظروف مسی با طرح‌های متنوع و اصیل، انتخابی بی‌نظیر خواهند بود.
گلیم
گلیم بروجرد، با نقش‌ها و رنگ‌های سنتی و چشم‌نواز، جلوه‌ای از هنر و ذوق مردمان آن است. بافت محکم و ظریف این گلیم‌ها حاصل دستان هنرمند بافندگانی است که هنرشان را نسل به نسل منتقل کرده‌اند.
گلیم‌های بروجرد نه‌تنها کاربردی هستند، بلکه با زیبایی خاص خود، به عنوان اثری هنری نیز شناخته می‌شوند و می‌توانند انتخابی ارزشمند برای سوغات یا دکوراسیونی اصیل و ایرانی باشند.
جاجیم (ماشته)
در بروجرد، هنر جاجیم‌بافی با نام محلی «ماشته‌بافی» شناخته میشود و یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی این منطقه به شمار میآید. ماشته‌ها در کارگاه‌های سنتی این شهر، با استفاده از پشم خالص و رنگ‌های طبیعی، به سبک سنتی و با دقت و مهارت بالا بافته می‌شوند و نتیجه آن، پارچه‌هایی ضخیم و رنگارنگ، با نقوش هندسی مربع و مستطیل در رنگ‌های متنوعی مانند قرمز، مشکی و سفید هستند.
مشتریان اصلی این دست‌بافته‌ها بیشتر عشایر لر و بختیاری لرستان و استان‌های همجوار هستند و از آن، به عنوان زیرانداز، روانداز یا وسیله‌ای برای پیچیدن رختخواب استفاده می‌کنند. همچنین در جهیزیه عروس‌های ایلات لر، وجود یک یا چند قطعه جاجیم اصیل بروجردی، جایگاهی ویژه دارد.
حرمی بافی یا ارامی
حرمی‌بافی، که در برخی منابع با نام «ارامی» نیز شناخته میشود، یکی دیگر از سوغات لرستان و به‌ویژه شهرستان بروجرد است که مهارت بافت این هنر سنتی در سال ۱۳۹۸ به ثبت ملی رسید. این هنر قدیمی، که در گذشته با نخ‌های تمام پشمی بافته می‌شد، امروزه با ترکیبی از نخ‌های پشمی و پنبه‌ای یا اکریلیک تولید میشود. حرمی توسط بافندگانی که به آن‌ها «ماشته‌باف» یا «جیلا» گفته میشود و با استفاده از دستگاه پارچه‌بافی دووردی بافته میشود و نسبت به جاجیم (ماشته) از تراکم بالاتری برخوردار است.
این بافته‌های سنتی، تنوع زیادی در طرح و رنگ دارند و با نقوش زیبایی مانند گل و پروانه، طرح شانه‌ای و خطوط موازی تزئین می‌شوند. رنگ‌های پرکاربرد در آن، شامل قرمز لاکی، سورمه‌ای، سبز، نارنجی و دیگر رنگ‌های گرم و هماهنگ هستند. در گذشته، از حرمی به‌عنوان بقچه و زیرانداز حمام استفاده می‌شد؛ اما امروزه با توجه به تغییرات سبک زندگی و سلیقه مردم، کاربردهایی چون پادری، دیوارکوب، تزئین اتاق دارند و گردشگران آن را به‌عنوان سوغاتی بروجرد خریداری می‌کنند.
حلوا ارده و شیره مخصوص بروجرد
شیره بروجرد و ملایر، که از انگورهای تازه و سالم این مناطق تهیه میشود، علاوه بر طعم غنی و رنگ طبیعی، ارزش غذایی بالایی نیز دارد. این شیره‌ها پایه بسیاری از خوراکی‌های سنتی مانند ارده شیره هستند. از دیگر سوغاتی‌های خوشمزه و مقوی بروجرد میتوان به حلوا ارده اشاره کرد. حلوا ارده‌ی بروجرد، به‌ویژه در ترکیب با شیره خرما یا شیره انگور، طعمی بی‌نظیر و بافتی لطیف دارد که هم برای پذیرایی و هم برای وعده صبحانه مناسب است.
حلوا ارده و شیره به دلیل دوام و ماندگاری بالا، گزینه‌ای عالی برای مسافرانی است که به‌دنبال هدیه‌ای خوراکی و خاص از غرب کشور هستند.
عسل بروجرد
طبیعت بکر و متنوع لرستان، به‌ویژه مناطق کوهستانی اطراف بروجرد، شرایط ایدئالی برای پرورش زنبور عسل فراهم کرده است. زنبورهایی که در این منطقه از شهد گل‌های کوهستانی تغذیه می‌کنند، عسلی با عطر و طعمی خاص تولید می‌کنند.
عسل گون با موم از پرطرفدارترین انواع عسل بروجرد به شمار میآید و تجربه خرید آن برای گردشگران و مسافران، لذت‌بخش و به‌یادماندنی خواهد بود.
خیار شور
خیارشور بروجرد، به‌ویژه محصول روستای ونایی، از جمله خوش‌طعم‌ترین و باکیفیت‌ترین خیارشورهای کشور و تحفه بروجرد به شمار می‌رود.
این روستا که در حوالی شهر بروجرد قرار دارد، به دلیل کشت گسترده خیارهای باکیفیت، زمین‌های حاصل‌خیز و شرایط اقلیمی مناسب، به مهد تولید خیارشور در غرب ایران تبدیل شده است.
کلوچه قندی بروجرد
کلوچه بروجردی به‌عنوان خوشمزه‌ترین سوغات بروجرد شناخته میشود. کلوچه قندی بروجردی که با ترکیبی از آرد گندم، روغن حیوانی، گلاب و... تهیه میشود، طعمی بی‌نظیر و خانگی دارد و بیشتر در ایام نوروز پخت میشود.
این کلوچه نه‌تنها برای پذیرایی در مهمانی‌ها مناسب است، بلکه به عنوان سوغاتی بروجرد، طعمی از اصالت و فرهنگ این خطه را با خود به همراه دارد.
محصولات کشاورزی و باغی
بروجرد با داشتن باغ‌های پربار و زمین‌های حاصل‌خیز، یکی از مناطق برجسته در تولید انواع میوه‌ها و محصولات کشاورزی در غرب ایران به شمار میآید. سیب زرد و انگور بروجرد از جمله محصولات بسیار مرغوب و شناخته‌شده این منطقه هستند که طعم و کیفیتی بی‌نظیر دارند.
میوه‌هایی مانند به، آلو، زردآلو، گیلاس، گردو و بادام نیز در باغ‌های بروجرد به‌وفور یافت می‌شوند. در کنار این‌ها، انواع دانه‌ها مانند نخود، باقلا و لوبیا و همچنین محصولات جالیزی نظیر گوجه‌فرنگی، کدو، سبزیجات و شلغم در این منطقه کشت می‌شوند که به‌ویژه در فصل تابستان، با قیمتی مناسب در دسترس هستند.
خشکبار
خشکبار و تنقلات بروجرد به‌دلیل کیفیت بالا و تنوع مطلوب، جایگاه ویژه‌ای در میان سوغاتی‌های خوراکی و تحفه بروجرد دارند. در بروجرد کارگاه‌های زیادی به تهیه نخود بریز (یا نخود بریج)، آجیل و انواع خشکبار مشغول هستند که محصولاتشان از طعم و تازگی بالایی برخوردار است.
نخود بریز بروجرد با بافتی ترد و مزه‌ای خاص، یکی از تنقلات محبوب محلی به شمار می‌رود. همچنین آجیل چهارتخمه، تخمه آفتابگردان، مغز گردو و بادام از جمله تنقلاتی هستند که به‌ویژه در ایام نوروز و محافل خانوادگی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. این خوراکی‌های خوش‌طعم، علاوه بر لذت مصرف، نشانی از هنر و دقت تولیدکنندگان محلی بروجرد را نیز در خود دارد.
محصولات لبنی
بروجرد با کوهستان‌ها و مراتع سرسبز خود، یکی از مناطق ممتاز در تولید فرآورده‌های دامی و لبنی با کیفیت بالا است. لبنیاتی مانند دوغ، ماست، کشک، خامه و سرشیر در این شهر طعمی طبیعی و اصیل دارند که حاصل چرای دام‌ها در طبیعت بکر و غنی منطقه است.
معروف ترین سوغات بروجرد چیست؟
بروجرد، گنجینه‌ای از سوغاتی‌های بی‌نظیر و منحصربه‌فرد است که هر کدام ریشه در فرهنگ و هنر مردمان این دیار دارند. ورشو، فلز براق و نقره‌گون که در بروجرد به دست استادکاران چیره‌دست به ظروفی زیبا تبدیل میشود، یکی از شاخص‌ترین سوغات این شهر است. همچنین تره و گلونی، روسری‌های سنتی و رنگارنگی است که در پوشش محلی زنان به‌کار می‌رود و نمادی از اصالت و هویت این منطقه به شمار می‌آیند. ماشته و گیوه‌های دست‌دوز بروجردی نیز که با مهارت زنان و مردان محلی بافته می‌شوند.
در کنار این‌ها، خوراکی‌هایی خوش‌عطر و خوش‌طعم هم جایگاه ویژه‌ای در سبد سوغات بروجرد دارند. کلوچه بروجردی با عطر دل‌انگیز هل، طعمی اصیل از گذشته‌های شیرین این دیار را در ذهن تداعی می‌کند و عسل طبیعی که از دامنه‌های کوه‌های زاگرس جمع‌آوری میشود، شیرینی خالص طبیعت را به ارمغان می‌آورد.
سوغات بروجرد از کجا بخریم؟
در سفر به بروجرد، یکی از بهترین مکان‌ها برای خرید سوغات، بازار سنتی بروجرد است. این بازار در مرکز شهر واقع شده و فضایی قدیمی و پر از حال‌وهوای سنتی دارد. در این بازار می‌توانید انواع محصولات محلی مانند قلمزنی ورشو، گیوه، تره و گلوَنی، حلوا ارده، کلوچه و دیگر خوراکی‌های سنتی را با کیفیت بالا و قیمت مناسب تهیه کنید. همچنین برخی از استادکاران ورشو‌ساز در حجره‌های این بازار حضور دارند و میتوان فرآیند ساخت یا قلمزنی را از نزدیک دید و خریدی مستقیم و مطمئن انجام داد.
علاوه بر بازار سنتی، خیابان‌های اصلی شهر هم پر از مغازه‌ها و فروشگاه‌هایی هستند که سوغات و صنایع‌دستی بروجرد را عرضه می‌کنند. برای تهیه خوراکی‌هایی مثل عسل و خیارشور ونایی بهتر است به فروشگاه‌های معتبر یا کارگاه‌های محلی سر بزنید. در این مناطق می‌توانید سوغات بروجرد را به‌صورت تازه، محلی و با قیمت مناسب‌تر تهیه کنید و با مردم مهمان‌نواز منطقه هم از نزدیک آشنا شوید. (ایرنا)
شما هم اگر با سوغاتی‌های بروجرد آشنایی دارید و در خصوص هر یک از آن‌ها اطلاعات جذابی دارید، خوشحال می‌شویم، دانسته‌های خود را با مخاطبان کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: گوگل مپ؛ عکاس: فرهاد رنج خواه
سوالات متداول
بهترین سوغات بروجرد چیست؟
از معروف ترین سوغات بروجرد میتوان به ورشوسازی، گیوه بافی، فرش، ماشته، حلوا ارده و غیره اشاره کرد.
ورشو بروجرد چطور تهیه میشود؟
ورشو، آلیاژی متشکل از نیکل، روی و مس است که در بروجرد به شکل انواع ظروف و ابزار تزئینی در میآید و روی آن قلمزنی میشود.