لباس محلی لری، پوشش اصیل ایرانی
لباس محلی لری از قدیمی‌ترین لباس‌های ایرانی به شمار می‌رود که به‌عنوان اثری فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
لباس مردمان لر از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین لباس های محلی اقوام ایرانی است که اقلیم، فرهنگ، دین و طبیعت، هریک نقش مهمی در طراحی آن ایفا کرده‌اند. با وجود تشابه ساختاری در لباس محلی ایل‌های مختلف لر، تفاوت‌های اندکی در جزییات این لباس‌ها به چشم می‌خورد. لباس محلی لری با محوریت استان کهگیلویه و بویر احمد و به‌عنوان یکی از ۵۰ اثر معنوی این دیار، در خرداد ماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بر اساس برخی از شواهد موجود، قدمت لباس محلی لری که در گویش مخصوص این خطه به «جومه لری» شهرت دارد، به دوره اشکانیان برمی‌گردد؛ اما برخی از منابع نیز قدمت آن را به عصر تیموریان نسبت می‌دهند. اغلب کارشناسان بر این عقیده‌اند که این نوع پوشش محلی با گذر زمان تکامل یافته و در نهایت، به‌شکل امروزی آن تبدیل شده است. مردم لر زبان ایران در مهمانی‌ها و مجالس مهم و رسمی، نیز از لباس محلی خود استفاده می‌کنند تا ضمن زنده نگه داشتن سنت‌ها و حفظ آیین‌های بومی، جلوه‌ای باشکوه از هنر ایرانی را به نمایش بگذارند.
زیبایی و تنوع رنگ در این لباس‌ها از مهم‌ترین ویژگی‌های لباس محلی لری محسوب می‌شود. رنگ و طرح پارچه لباس‌های لری به‌ویژه لباس محلی زنان این منطقه، پیوند عمیقی با طبیعت دارد و ترکیبی از آبی آسمان، نور درخشان آفتاب و سرسبزی دشت را تداعی می‌کند. در این نوشتار با انواع لباس محلی زنان و مردان لر و جزییات متفاوت آن بیشتر آشنا خواهید شد.
آنچه از لباس محلی لری در این نوشتار خواهید خواند:
لباس محلی زنان لرستان
منبع عکس: Pinterest؛ نام عکاس: رضا کامران سامانی
اقوام لر زبان ایران به دو گروه لر بزرگ و کوچک تقسیم می‌شوند؛ در این تقسیم‌بندی، ایل بزرگ بختیاری، طوایف ممسنی و بویراحمدی را «لر بزرگ» و مردم لرستان امروزی و بخش‌هایی از همدان و ایلام را «لر کوچک» می‌گویند. لباس‌های محلی لری نیز در سه دسته کلی لباس لری فیلی، لباس لری بختیاری و لباس لری جنوبی قرار می‌گیرند. لباس محلی لری فیلی به لر زبانان استان‌های لرستان، همدان و ایلام اختصاص دارد.
عشایر ایل بزرگ بختیاری نیز که در مناطقی چون غرب اصفهان، شرق لرستان و شرق، شمال شرق و جنوب شرق خوزستان سکونت دارند، لباس محلی بختیاری بر تن می‌کنند. دسته‌ای نیز به نام لباس لری جنوبی در تقسیم‌بندی به چشم می‌خورد که در میان لرهای ایل بزرگ بویراحمدی، ایلات ممسنی، طیبی، بهمئی، باوی، لیراوی (اهالی مناطق شمال و غرب استان بوشهر و بخش هایی از استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد) و طایفه خفری رواج دارد.
لباس محلی زنان لر، تنوع کم‌نظیری از رنگ و طرح را شامل می‌شود و طراحی آن بر اساس شرایط اقلیمی و نیاز بانوان شکل گرفته است. این طرح‌ها و رنگ‌های مختلف بر اساس سن بانوان، شان اجتماعی آن‌ها، تجرد یا تاهل، تیره و قبیله و مواردی از این دست تغییر می‌کنند. در این میان، معمولا زنان و دختران جوان با لباس‌های شاد و رنگارنگ ظاهر می‌شوند؛ در حالی که زنان مسن، لباس‌هایی تیره با طرح‌های ساده به تن دارند و سربندی سیاه و سفید نیز به سر می‌بندند.
لباس زنان لر بختیاری
منبع عکس: namnak؛ نام عکاس: ناشناس
لباس زنان ایل بختیاری، جشنواره‌ای از رنگ‌های شاد و سرزنده را به نمایش می‌گذارد. این لباس محلی به نسبت لباس مردان ایل، کمتر دستخوش تغییرات ظاهری و ترکیبی شده است؛ اما نوع پارچه، دوخت و تزیینات آن با یکدیگر متفاوت به نظر می‌رسد. ظاهر هر لباس، قشر و طبقه خاصی از بختیاری‌ها را معرفی می‌کند؛ اما به‌طور کل، لباس زنان بختیاری از پارچه‌های مرغوبی دوخته می‌شود و مزین به هنرهایی چون گلدوزی، سکه دوزی، ملیله دوزی یا سرمه دوزی است. پیراهن زنانه (جومه یا جووه)، روسری مینا، کلاه لچک، زیر لچکی (بن نایی)، شلوار قری (شولارقری) و کفش یا ارسی، اجزای مهم لباس زنان بختیاری را تشکیل می‌دهد.
جووه یا جومه
زنان بختیاری پیراهنی با پارچه‌های الوان و زری بر تن دارند که در گویش لری به آن جومه یا جووه می‌گویند. قد این پیراهن تا بالای زانو است، سه دکمه دارد و معمولا در طرفین لباس، دو چاک بلند دیده می‌شود. بالاتنه و دامن لباس، صاف و بدون چین و آستین آن نیز بلند و مچ‌دار است. این پیراهن می‌تواند چاک‌دار یا بدون چاک باشد.
روسری مینا
مینا (مینا mayna) نام روسری بزرگ و مستطیل شکلی است که زنان بختیاری به‌شکل خاصی بر سر می‌کنند. جنس این روسری از حریر و رنگ‌های آن بسیار متنوع است و طول آن به دو تا پنج متر می‌رسد. این روسری توری شکل و رنگین را معمولا در جهت طول و به کمک سنجاق، به پشت لچک می‌بندند و از پشت سر آویزان می‌کنند. گوشه توری به جلو شانه می‌آید، از زیر گلو رد می‌شود و دور صورت را بدون پوشاندن کامل آن، قاب می‌گیرد. اغلب زنان بختیاری پول یا کلید‌های خود را در انتهای گوشه مینا می‌گذارند و گره می‌زنند.
کلاه (لچک)
کلاه یا لچک زنان بختیاری، بخش تزیینی پوشش سر آن‌ها به شمار می‌رود و زیر مینا استفاده می‌شود. این کلاه در انواع گوناگون ریالی، سیخکی و صدفی وجود دارد که «لچک ریالی» رایج‌ترین نوع آن است و با سکه‌های قدیمی آن را تزیین می‌کنند. علاوه بر سکه‌های قدیمی، مروارید، سنگ و پولک نیز برای تزیینات لچک به کار می‌روند. یک قسمت مخمل نواری سبز یا اناری رنگ نیز در جلوی لچک خودنمایی می‌کند.
زنان بختیاری بعد از بافت موها به شیوه خاص خودشان، لچک را روی سر می‌گذارند و دو بند آن را زیر گلو گره می‌زنند؛ سپس، مینا را روی آن سنجاق می‌کنند، موهای جلوی سر را تاب می‌دهند، از لچک بیرون می‌آورند و پشت مینا پنهان می‌کنند.
منبع عکس: Pinterest؛ نام عکاس: رضا کامران سامانی
زیر لچکی (بن نایی)
زیر لچکی که در گویش محلی به آن بن نایی می‌گویند، سکه‌های طلا و نقره جوش داده شده است و بخش تزیینی لباس به حساب می‌آید. بن نایی زیر گلو و در قسمت گره خورده دو بند لچک قرار می‌گیرد.
شلوار قری (شولارقری)
شلوار قری در واقع، دامن پرچینی است که زنان ایل بختیاری برای پوشاندن نیم‌تنه پایین خود از آن استفاده می‌کنند. این دامن بسیار فاخر و در عین حال سنگین را در گذشته از پارچه مخمل می‌دوختند؛ اما امروزه از پارچه‌های سبک‌تر و ارزان‌تر در دوخت آن استفاده می‌شود. این شلوار نسبتا سنگین، معمولا با بند یا طناب باریکی که به آن «دم شلوار» می‌گویند به کمر وصل می‌شود؛ چراکه کمر کش تحمل وزن این قسمت از لباس را ندارد. همچنین زنان لر یک زیرشلواری موسوم به «پاکش» را زیر شلوار قری می‌پوشند.
کفش (ارسی)
زنان ایل بختیاری در گذشته از گیوه استفاده می‌کردند؛ اما امروزه استفاده از گیوه مرسوم نیست و آن‌ها، کفشی موسوم به ارسی (orssi) می‌پوشند. ارسی در واقع، کفش چرمی رویه‌دار و اغلب مشکی رنگی است که بخشی از لباس زنانه بختیاری به حساب می‌آید. همچنین در روزگار دور، به‌عنوان کفش از «گالش» استفاده می‌شد که کفش‌های پلاستیکی ارزانی بود.
لباس زنان لر فیلی
منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: سعید سروش
لباس محلی زنان لرهای فیلی (Feyli) با لرهای بختیاری تفاوت‌هایی دارد و شامل سرپوش، تن‌پوش، بالاپوش و پاپوش می‌شود. اجزایی چون گلونی (لاچاک)، سرون، بون زالفی، جومه و کراس، کلنجه، کوقلنجا، جلیقه یا جلیزقه، بال کل، شاوال و کلاش، بخشی از این نوع لباس محلی زنانه به شمار می‌روند.
سرون یا سربند
زنان لر، سربندی به سر دارند که معمولا تنها قسمتی از موهای آن‌ها را می‌پوشاند و گیسوان از کنار گوش‌ها روی شانه آویزان می‌شود. در گذشته مهره‌های نفیس و زیبا و قطعه‌هایی از طلا و نقره زینت‌بخش قسمت جلوی سرون بود که امروزه این زیورآلات گران‌قیمت را با نوع بدلی آن جایگزین کرده‌اند. بلندی سرون گاه تا پشت زانو می‌رسد و رنگ آن بنا بر مراسم جشن یا سوگواری، رنگین و شاد یا مشکی است. گفته می‌شود که بستن سربند در گذشته، هنر و سلیقه بانوان را به نمایش می‌گذاشت و از این‌رو، هرکس تلاش می‌کرد که عمامه بزرگ‌تری بر سر ببندد.
گلونی یا لاچاک (گولقانی)
گلونی (Golvani) نام سربند یا روسری دیگری است که زنان لر به سر دارند. این پوشش، نوعی پارچه ابریشمی رنگین به حساب می‌آید که قدمتش به ۳,۰۰۰ سال پیش از این می‌رسد. گلونی که به‌نوعی نماد قوم لر به حساب می‌آید، در سال ۱۳۹۷ خورشیدی به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین میراث این قوم به ثبت ملی رسید. روزی نیز در تقویم ملی کشور به نام روسری لری ثبت کرده‌اند که مصادف با ۲۶ اردیبهشت هر سال است.
زنان لر این نوع روسری ابریشمی را که مزین به نقش‌های سنتی است، معمولا در مراسم شادی بر سر دارند و مردان قدیم این قوم نیز در زمان مهمانی و جنگ، گلونی را دور کلاه لری (شو کلاه) می‌پیچیدند. رنگ گلونی نسبت مستقیمی با سن و سال افراد دارد و برای مثال، زنان مسن از پارچه‌هایی با رنگ تیره و طرح ساده و سربندی سیاه و سفید استفاده می‌کنند.
تره (ساوه) و کت
روسری یا چارقد دیگری که زنان لر در روزهای معمولی از آن استفاده می‌کنند، «تره» یا «ساوه» نام دارد. این چارقد معمولا در روزهای جشن و شادی با «گلونی» تزیین می‌شود. «کت» نیز چارقدی ساده و بزرگ از جنس حریر و ابریشم است که حاشیه‌های رنگی و ریشه‌دار دارد و سکه‌های تزیینی بر زیبایی آن می‌افزاید.
منبع عکس: namnak؛ نام عکاس: ناشناس
عرقچن
نوع دیگر سربند لری، کلاهی دست‌دوز از جنس مخمل و تکه پارچه‌های الوان است که عرقچن یا عرقچین نام دارد. زنان این کلاه را روی سرون می‌پوشند تا علاوه بر زیبایی ظاهری، از لیز خوردن سرون جلوگیری کند. شکل عرقچین نیز در ایلات مختلف لر متفاوت است.
کراس یا جومه
جومه پیراهنی بلند و ساده با یقه‌ای گرد و آستینی گشاد است که تن‌پوش اصلی زنان لر به حساب می‌آید. این لباس از پارچه‌هایی چون مخمل کرپ، شال، زرین، ساتن و گلدار دوخته می‌شود؛ نوع پارچه را بر اساس مناسبتی انتخاب می‌کنند که لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای حرکت آسان‌تر، برش یا چاک‌هایی در بالاتنه و کناره‌های جومه طراحی شده است و دامن لباس نیز با کمک برش، گشادتر می‌ایستد تا راحتی بیشتری برای فرد به ارمغان بیاورد. زیر بغل کراس را نیز برای آسودگی بیشتر، یک مرغک لوزی‌شکلی می‌دوزند که به آن «سیچه» می‌گویند.
بال کل (سرداری)
«بال کل» نوعی بالاپوش سنتی است که در برخی از مناطق لرستان به «سرداری» نیز شناخته می‌شود. «بال» در زبان کردی به‌معنای آستین و «کل» به‌معنای کوتاه ترجمه می‌شود؛ از این جهت، «بال کل» لباسی آستین کوتاه را گویند که به‌عنوان رویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جنس «بال کل» از مخمل و قد آن معمولا تا سر زانو است و با دوخت تزیینی موسوم به «کرمک‌دوزی» زیبایی آستین لباس را مضاعف می‌سازند.
جلیقه (جلیزقه)
جلیقه نیم‌تنه دیگری است که مورد استفاده زنان لر قرار می‌گیرد. این پوشش بدون آستین و جلوباز را با سکه و یراق‌دوزی تزیین می‌کنند.
یال و کت
دو پوشش دیگری که زنان برای بالاتنه از آن استفاده می‌کنند، تحت عناوین «یال» و «کت» شناخته می‌شود. این پوشش‌ها به‌شکل کت کوتاه طراحی شده است و برخلاف جلیقه، جلوی کت دکمه می‌خورد. یال را نیز با پارچه مخمل می‌دوزند و رنگ آن نسبت مستقیمی با سن زنان دارد؛ بنابراین، زنان جوان لر از یال قرمز و زنان مسن این قوم از یال‌های مشکی یا سورمه‌ای در پوشش خود استفاده می‌کنند.
منبع عکس: iran paradise؛ نام عکاس: ناشناس
کلنجه و کوقلنجا
کلنجه نیز نوعی نیم تنه است که از جنس مخمل و به رنگ روشن دوخته می‌شود. این لباس را با سکه‌های تزیینی می‌آرایند و دور آستین آن را یراق‌دوزی می‌کنند. «کوقلنجا» نیز بالاپوشی از جنس زری یا مخمل را گویند که آن را روی کراس می‌پوشند.
شاوال (شلوار)
شاوال نامی است که لر زبانان برای شلوار انتخاب کرده‌اند و شبیه شلوار کردی به نظر می‌رسد. این نوع شلوار با پارچه‌های رنگی و به‌شکل دو تکه دوخته می‌شود؛ بدین صورت که دمپای شلوار تا بالای زانو را از پارچه ساده و قسمت بالای شلوار را از پارچه گلدار و رنگی متفاوت می‌دوزند. دوخت‌های تزیینی نیز چون نواردوزی، سوزن‌دوزی و نقش‌بندی، ظاهر شلوار را آراسته و زیبا می‌کنند. زنان لر در مراسم و مهمانی‌های خاص خود به سراغ شاوال مجلسی می‌روند که از جنس مخمل است.
آژیه (آجیده)
پاپوش زنان لر که در گویش محلی آژ، آژیه یا آجیده نام دارد، در واقع، گیوه‌ای است که زنان خطه لرستان روی آن بافت انجام می‌دهند. در این پاپوش که جنس آن از الیاف و زیره آن آن از چرم است، طرح‌های بیشتری نسبت به گیوه مردانه به کار می‌رود.
لباس زنان لر جنوبی
منبع عکس: Pinterest؛ نام عکاس: ناشناس
پوشش زنان لر جنوب، اجزایی چون روسری «مینا» مشابه روسری بختیاری‌ها، اما معمولا در اندازه کوچک‌تر، سربندهایی به نام «لچک» یا «چارقد»، کلاه‌های کوچکی موسوم به «کلچه» و «عرقچین»، پیراهن لری یا «جومه» و دامنی موسوم به «تنبان» را شامل می‌شود.
مینا (نوعی روسری کوچک)
مینای زنان لر جنوب همان سرپوش یا روسری آنان محسوب می‌شود که از مینای بختیاری کوچک‌تر است. پارچه‌ای که برای این روسری در نظر می‌گیرند، اغلب بیش از یک متر در نظر گرفته می‌شود. نوع بستن مینا نیز در میان زنان جنوب به نسبت بختیاری‌ها متفاوت است.
بنا بر برخی از مستندات، مینا در این مناطق به زنان میان‌سال و جا افتاده اختصاص دارد و زنان جوان و نو عروسان و دختران، اغلب از لچک و چارقد‌های سفید یا رنگارنگ استفاده می‌کنند. چنانچه جوانان «مینا» هم به سر داشته باشند، تور سفید و رنگین می‌پوشند و زنان سال‌خورده، معمولا تور سیاه به سر دارند.
لچک (چارقد یا سربند)
چارقد یا سربند که در زبان لری به آن لچک می‌گویند، پارچه‌ای است که معمولا روی مینا پوشیده می‌شود و زنان لر، به‌صورت آویخته از پشت سر آن را می‌بندند.
کلاه مخمل (عرقچین)
زن‌های لر جنوب برای پوشاندن موهای جلوی سر خود از کلاه کوچکی استفاده می‌کنند که با زیورآلات و وسایل تزیینی آراسته شده است. عرقچن یا عرقچین چنانچه پیش‌تر آمد، در ایلات مختلف شکل متفاوتی دارد. برای مثال، زنان مناطقی چون چرام، بویراحمد، باشت، دشمن‌زیاری و ممسنی، کلاه کوچک و سبک را انتخاب کرده‌اند. در مقابل، ایلات بهمئی و طیبی به تبعیت از ایل بزرگ بختیاری، به سراغ کلاه بزرگ‌تر رفته‌اند تا با دوختن مهره، منجوق و سکه‌های طلا و نقره بر لبه آن، عرقچین زیباتری داشته باشند.
منبع عکس: visit iran؛ نام عکاس: ناشناس
جومه
جومه معمولا لباس متحد الشکلی است که همه زنان قوم لر بر تن می‌کنند؛ پیراهنی با آستین‌های بلند که از زیر گردن تا پایین پا را می‌پوشاند.
دامن یا تنبان
دامن زنان لر جنوب شباهت بسیاری به شولار قری دارد و رنگ‌های بسیار متنوع و زیبایی در این پوشش به چشم می‌خورد. برای دوخت این دامن پرچین حدود ۶ تا ۱۲ متر پارچه استفاده می‌شود و لبه دامن را با نواردوزی مزین می‌کنند.
جنس تنبان لری بنا بر گرایش‌های قومی و قبیله‌ای متفاوت است و رنگ آن نیز چون دیگر البسه زنان لر، با توجه به سن افراد تغییر می‌کند. به عبارت دیگر، دامن یا تنبان‌های رنگی شاد به زنان جوان و دامن‌های تیره‌رنگ به افراد مسن اختصاص دارد.
لباس محلی مردان لرستان
منبع عکس: tappersia؛ نام عکاس: ناشناس
لباس مردان لر از اصیل‌ترین لباس‌های محلی ایرانی به شمار می‌رود که بر اساس اقلیم و نوع آب و هوای منطقه، فرهنگ زندگی و نیز منطبق بر فعالیت‌های این قوم که اغلب در گذشته از عشایر کشور بودند، طراحی و دوخته شده است. با وجود برخی از شباهت‌های ساختاری، نوع، طرح یا رنگ این البسه در مناطق مختلف لرنشین متفاوت به نظر می‌رسد و مفهوم خاصی را تداعی می‌کند.
برخی از لباس‌ها مطابق شغل مردان طراحی شده است؛ برای مثال، چوپانانی که گاه در شرایط سخت‌تر و آب وهوای سردتر از دیگران به سر می‌برند، از پوششی موسوم به «شولا» استفاده می‌کنند. کلاه نمدی، چوقا، ستره، پیراهن، شلوار، شال و گیوه از جمله اجزای لباس مردانه لری محسوب می‌شوند.
لباس مردان لر بختیاری
منبع عکس: visit iran؛ نام عکاس: ناشناس
لباس ایل بزرگ بختیاری که نماد عشایر این قوم به حساب می‌آید، از شناخته‌شده‌ترین لباس‌های سنتی ایرانی است که پیشینه زیادی دارد و همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پوشش محلی در طول یک قرن گذشته و به‌ویژه در زمان پهلوی اول، تغییرات بسیاری را تجربه کرده است. با این حال، شکل کلی لباس بختیاری حفظ شده است و پوشش افراد، منزلت اجتماعی آن‌ها را به نمایش می‌گذارد.
به عبارت دیگر، لباس افراد می‌تواند بیانگر قشر و طبقه خاص بختیاری باشد. از این‌رو، مردان متمول ایل بختیاری از کلاه‌های مرغوبی موسوم به «کلاه خسروی» استفاده می‌کنند، چوقای «کیارسی» بر تن دارند و شلوار دبیت آن‌ها که «دبیت حاج علی اکبری» نام دارد، از پارچه مرغوب و براقی تهیه می‌شود که از کارخانه‌ای انگلیسی به همین نام می‌آید. طبقات پایین‌تر جامعه بختیاری اما، به سراغ البسه ارزان‌تری چون «شو کلاه» یا شب کلاه نمدی می‌روند.
چوقا
چوقا یا چوخا از مشهورترین بالاپوش‌های مردان لر به حساب می‌آید که از پشم گوسفند و توسط زنان بختیاری بافته می‌شود. این پوشش معمولا به رنگ سیاه و سفید و طرح آن به‌شکل راه راه و به زعم برخی، برگرفته از معبد زیگورات چغازنبیل است.
چوقا آستین‌های کوتاهی دارد و بلندای آن تا زیر زانو می‌رسد. بافت چوقا کاملا متراکم است و از این جهت، تا حدودی مانع از نفوذ رطوبت و آب باران می‌شود. از سوی دیگر، چوقا در تابستان مانع از نفوذ گرما و در زمستان، مانع از نفوذ سرما خواهد شد و از این جهت، در تمام فصول سال قابل استفاده است.
شلوار دبیت
شلوار مشکی رنگ و دمپا گشادی که مردان بختیاری به پا می‌کنند، شلوار دبیت نام دارد که از پارچه‌ای انگلیسی به همین نام دوخته می‌شود. ویژگی متمایز این پوشش، دمپای بسیار گشاد آن است که معمولا بیش از ۵۰ سانتی‌متر عرض دارد. تنها یک جیب در این نوع شلوار به چشم می‌خورد که در سمت راست آن قرار می‌گیرد و با زیپ یا چند چفت بسته می‌شود.
مردان بختیاری شلوار دبیت را با کت یا چوقا می‌پوشند و یک دوال چرمی (کمربند) بر کمر آن می‌بندند. آن‌ها حساسیت خاصی در انتخاب دوال به خرج می‌دهند و پهنای این دوال، بر اساس بالاپوش انتخابی متغیر خواهد بود. از این‌رو، چنانچه شلوار دبیت با کت پوشیده شود، پهنای دوال چرمی بیش از هفت سانتی‌متر خواهد بود و اگر شلوار را با چوقا بپوشند، دوالی با پهنای کمتر انتخاب خواهند کرد.
منبع عکس: namnak؛ نام عکاس: ناشناس
سرداری
سرداری که به‌نوعی آن را یادآور پوشاک باستانی ایرانیان می‌دانند، نوعی بالاپوش از جنس مرغوب است که بختیاری‌ها روی پیراهن خود می‌پوشند؛ پوششی بلند با یقه‌ای ایستاده و کمری تنگ که در قسمت پشت، چین می‌خورد، دامن گشادی دارد و آستین‌های راسته آن زیر بغل ندارد؛ اما سر دست این آستین‌ها و قسمت زیر بغل لباس، شکاف می‌خورد. دو جیب نیز در طرفین سرداری دوخته شده است.
عبا (کردین)
عبا نمد که به «کردین» نیز شهرت دارد، لباسی خاص چوپانان یا مردان نگهبان شب است. این بالاپوش استوانه‌ای شکل با آستین‌های سر بسته و چین‌های عمودی طراحی شده است تا استفاده از آن ساده‌تر شود. از این جهت، مردان می‌توانند جلوی این عبا را جمع کنند، بدون اینکه نیاز به خارج کردن دست از زیر آن داشته باشند. جنس این پوشش از نمد بسیار ضخیم و رنگ آن مشکی یا قهوه‌ای است؛ از این‌رو، در برابر سرما و حشرات از فرد محافظت خواهد کرد.
شال کمر
در لباس محلی بختیاری‌ها چون برخی دیگر از اقوام ایرانی، شال کمر نقش‌برجسته‌ای دارد. شال مردان بختیاری از پشم سفید بره بافته می‌شود و طول آن حدود دو تا ۲٫۵ متر است. این شال می‌تواند ساده و سفید یا گلدار باشد.
کلاه خسروی
کلاهی که مردان بختیاری بر سر می‌گذارند، معمولا تحت عنوان کلاه خسروی شناخته می‌شود و به زعم برخی از افراد، یادآور کلاه مادها است. بختیاری‌ها این کلاه را از پشم و در اندازه‌های بزرگ، متوسط و کوچک می‌بافند. رنگ کلاه نمدی می‌تواند سفید، قهوه‌ای یا شتری باشد. به‌واسطه شیوه طراحی، این کلاه را از هر طرف می‌توان بر سر گذاشت و مردان بختیاری در گرما و سرما از آن استفاده می‌کنند.
گیوه
گیوه که به‌عنوان «گیوه ملکی» نیز شناخته می‌شود، پاپوش خاص مردان بختیاری است که قیمت بسیار بالایی نیز دارد. این نوع کفش برخلاف دیگر کفش‌ها، طراحی خاصی برای پای چپ یا راست ندارد و به‌سادگی، برای هر دو پا قابل استفاده خواهد بود.
لباس مردان لر فیلی
منبع عکس: setare؛ نام عکاس: ناشناس
مردم لر فیلی در لرستان کوچک زندگی می‌کنند و لباس محلی مخصوص به خود را دارند. قبایی موسوم به ستره، کلاه نمدی متفاوت از کلاه خسروی بختیاری‌ها، سربند و چوخا، بخشی از اجزای لباس مردانه فیلی را تشکیل می‌دهند.
کلاه نمدی
کلاه نمدی چنانچه از نامش بر می‌آید، کلاهی از جنس نمد و اغلب به رنگ مشکی است. بلندی این کلاه از ۲۵ تا ۲۸ سانتی‌متر متغیر و طراحی آن نیز گرد (در دو شکل مخروطی یا استوانه‌ای) و بدون لبه است.
سربند
سربند پارچه‌ای است که به‌شکل عمامه دور سر و روی کلاه پیچیده می‌شود. امروزه این نوع از پوشش لری مردانه، به چفیه تغییر کرده است.
چوخا
چوخا یا چوقای مردان لر فیلی که به لکی «چوخا» و در مینجایی «چوغا» نام دارد، مشابه بالاپوش بختیاری‌ها است. همچنین چون چوقای بختیاری اغلب از پشم گوسفند بافته می‌شود؛ اما طرح چوخای بختیاری و فیلی با یکدیگر فرق می‌کند. به‌طور کلی، چوخا ردایی تا زیر زانو، بدون دکمه، آستین و یقه است که به‌صورت خانگی و توسط زنان از نخ پشم یا پنبه بافته می‌شود.
چوخای فیلی به نسبت نوع بختیاری آن، خطوط سیاه باریک‌تر و بیشتری دارد، تنگ‌تر است و در قسمت پشت آن، برش یا چاک به چشم می‌خورد. این نوع پوشش محلی در زبان‌های لکی و مینجایی با لقب پیسه و سی پیسه (چوخا سی پیسه) شناخته می‌شود.
منبع عکس: Iran Front Page؛ نام عکاس: بهزاد سلاح ورزی
ستره
ستره از قدیمی‌ترین انواع پوشاک ایرانی به حساب می‌آید که قبای جلو باز مخصوصی است و قد آن معمولا به زیر زانو می‌رسد. مردان لر این قبا را در مراسم رسمی بر تن می‌کنند و با پیچیدن شال، آن را می‌بندند. پارچه مورد استفاده برای دوخت این بالاپوش را ساده یا طرح‌دار در نظر می‌گیرند. شالی که ستره را با آن می‌بندند نیز معمولا پارچه بلند و سفیدی به طول ۶ تا ۹ متر است.
پاپوش (شلوار)
پاپوش یا شلوار مردان لر فیلی، مشابه شلوار جافی است؛ اما به نسبت نوع کردی، جنسی نرم‌تر و لطیف‌تر و دمپایی بازتر و راحت‌تر دارد.
کلاش(کفش ابریشمی)
کلاش نام کفش مردانه‌ای است که به گیوه شباهت دارد و رویه آن را با نخ ابریشم می‌بافند. در واقع، این کفش لری مشابه نوع زنانه آن (آژ) به نظر می‌رسد؛ با این تفاوت که طرح‌های کمتری نسبت به نوع زنانه در آن دیده می‌شود.
لباس مردان لر جنوبی
منبع عکس: setare؛ نام عکاس: ناشناس
پوشش مردان لر جنوب که اغلب در کهگیلویه زندگی می‌کنند، تفاوت‌هایی با سایر همزبانان آن‌ها دارد. کلیات این لباس شامل کلاه نمدی، نیم‌تنه، آرخالق، عبا، تنبان، گیوه یا ارسی می‌شود.
کلاه نمدی کوچک
کلاه نمدی مردان لر در سه اندازه بزرگ، کوچک و متوسط تولید می‌شود که لرهای جنوب، نوع کوچک آن را بر سر می‌گذارند. برخلاف لرهای بختیاری که از کلاه سیاه استفاده می‌کنند، کلاه نمدی لرهای جنوبی (و لرهای فیلی) معمولا به رنگ قهوه‌ای تیره و روشن است.
نیم تنه (جلیقه، سدره، کلیجه)
جلیقه (جليسقه)، سدره یا ستره و کلیجه، هریک نیم‌تنه‌هایی هستند که مردان لر جنوب روی پیراهن یا قبای خود می‌پوشند. سدره (ستره) در واقع، همان «سرداری» بختیاری است و ایل بهمئی کهگیلویه، خود، بافنده نوعی از آن هستند که بدون آستین و به رنگ سیاه و سفید دیده می‌شود.
رسم جلیقه و نیم‌تنه پوشی که در بین عشایر ممسنی مرسوم بود، به‌تدریج و با گذر زمان، کم‌رنگ شد و تا حدودی از میان رفت؛ اما این رسم هنوز در قسمت‌هایی از ایلات بختیاری و بهمئی سردسیر پایدار مانده است.
آرخالق
آرخالق یا به گویشی مشابه «اَرخالُق» نام نوعی قبای آستردار و پنبه‌دوزی شده با یقه گرد است که «دلگ» نیز نامیده می‌شود. این قبای سنتی را همچنین می‌توان جامه‌ای جلو باز و نسبتا بلند معرفی کرد که پارچه براقی دارد و روی لباس‌های دیگر پوشیده می‌شود.
قدمت آرخالق را که در دیگر مناطق کشور (به‌خصوص مناطق ترک زبان) نیز مرسوم است، بنا بر مستندات مکتوب و تصویری به عهد صفوی نسبت می‌دهند. با این حال، برخی از پژوهشگران بر اساس یافته‌های موجود از یادگارهای گذشته، این لباس را بخشی از پوشش ایرانیان عهد ساسانی می‌دانند.
منبع عکس: Pinterest؛ نام عکاس: ناشناس
عبا، حله، جوقه
عبا، حله یا جوقه از دیگر بالاپوش‌های مردان لر به حساب می‌آید که با پارچه‌های متفاوت و مناسب فصل‌های مختلف سال دوخته می‌شود. به‌طور کلی، به نوع ضخیم عبا یا بالاپوش‌ها «جوقه» و به نوع نازک‌تر و تابستانه آن «حله» می‌گویند.
این احتمال می‌رود که «حله» پیشینه‌ای عربی داشته و به‌همراه اعراب وارد ایران شده باشد. در گذشته این پوشش را به‌دلیل سبکی و وزن کم آن روی قبا و گاهی در تابستان بدون قبا می‌‌پوشیدند و آن را با بندی ضربدری به نام «زناره» می‌بستند. بر اساس مستندات موجود، حله لباس محترمانه افراد خاصی چون خان و کدخدا و طبقات سادات و مشایخ بود و عبای مرغوب و نازکی به حساب می‌آمد. جنس این عبا از پشم شتر و رنگ آن معمولا سیاه، قهوه‌ای یا سفید بود.
«جوقه» نوع دیگر عبا است که ضخیم‌تر و گران‌بهاتر از حله است و بزرگان و سالمندان محل در گذشته، برای نمایش بزرگی خود، آن را بر تن می‌کردند.
تنبان یا شلوار
تنبان شلواری است که قسمت پایین آن را تنگ می‌دوزند و گاهی دکمه نیز دارد تا به جهت راحتی افراد و در زمان انجام برخی از کارها و دویدن و جست و خیز، بسته شود. در واقع، برخلاف تنبان‌های بختیاری که بسیار گشاد به نظر می‌رسد، تنبان لرهای جنوب جمع و جور با دمپای تنگ است.
گیوه و ارسی
لگار، موزه، گیوه، ارسی و کفش نمونه پاپوش‌هایی است که از گذشته در بین مردم لر زبان ایران رواج داشت. در این میان، لگار و موزه از جمله پاپوش‌های قدیمی‌تر بودند که استفاده از آن، ظاهرا منسوخ شده است؛ اما گیوه و ملکی از پاپوش‌های دوره‌های بعد به حساب می‌آید که همچنان رایج است. سطح روی گیوه از نخ و بند و کف این نوع پاپوش از تکه پارچه‌های نخی دوخته می‌شود. ارسی نیز تقریبا چون کفش‌های چرمی امروزی است که کفی پلاستیکی دارد و از حدود سال‌های ۱۳۳۰ خورشیدی به بعد، نام آن از ارسی به کفش تغییر کرد.
منبع عکس‌ها: tappersia، setare، namnak ؛ نام عکاس: ناشناس
چنانچه شما نیز از اقوام لر زبان کشور هستید یا اطلاعاتی درباره پوشش و لباس محلی لری دارید، لطفا آن را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های متداول
قدمت لباس لری به کدام دوره تاریخی می‌رسد؟
لباس لری چند نوع دارد؟
ویژگی خاص لباس زنان لر چیست؟
گیوه لری چه نام دارد؟
منبع عکس کاور: irandestination؛ نام عکاس: ناشناس
دیدگاه