از تخت‌جمشید تا کاخ باکینگهام؛ امپراتوری‌هایی که جهان را رقم زدند
تاریخ بشر با نام امپراتوری‌ها گره خورده است. از روزگاران باستان تا دوران استعمار اروپایی، گروهی از ملت‌ها قدرت خود را بر دیگران تحمیل کردند و گستره‌ای از فرهنگ، سیاست و اقتصاد جهانی را تغییر دادند. در این مقاله، مهم‌ترین امپراتوری‌های تاریخ مرور می‌شوند؛ امپراتوری‌هایی که هر یک نقشی ماندگار در شکل‌گیری دنیای امروز ایفا کردند (Love Exploring).
امپراتوری اسپانیا
سفر «کریستف کلمب» در سال ۱۴۹۲ میلادی، نقطه آغاز قدرت‌گیری اسپانیا بود. فاتحان اسپانیایی با ارتشی اندک اما مجهز به سلاح‌های آتشین، امپراتوری‌های آزتک و اینکا را فرو ریختند. اسپانیا به سرعت سرزمین‌های گسترده‌ای را از آمریکای جنوبی تا مرزهای امروزی کانادا تصرف کرد و با افزودن فیلیپین در سال ۱۵۶۵ میلادی، به نخستین امپراتوری بدون مرز بدل شد. ثروت عظیمی از نقره و طلا به اروپا منتقل شد؛ اما بیماری، برده‌داری و جنگ، بسیاری از جوامع بومی را نابود کرد. با حمله ناپلئون در ۱۸۰۸ میلادی، زوال امپراتوری اسپانیا آغاز شد و تا دهه‌های بعد مستعمرات یکی پس از دیگری استقلال یافتند.
امپراتوری هان چین
پس از سقوط دودمان‌های کوتاه‌مدت، این «هان» (Han) بود که ساختار امپراتوری پایدار چین را بنا نهاد. این سلسله که نزدیک به چهار قرن حکومت کرد، دوران شکوفایی سیاسی و اداری را رقم زد. نظام دیوان‌سالاری و آزمون‌های کشوری برای انتخاب کارگزاران از همین دوره آغاز شد و تا ۲,۰۰۰ سال تداوم یافت. امپراتوری هان قدرت نظامی و شبکه مالیاتی گسترده‌ای ایجاد کرد و آن‌چنان اثرگذار بود که امروز بزرگ‌ترین گروه قومی چین، «هان» نام دارد. با وجود کم‌توجهی در حافظه عمومی، این سلسله بنیان‌گذار الگوی ماندگار حکومت در چین شد.
امپراتوری هخامنشی ایران
کوروش بزرگ در قرن ششم پیش از میلاد، امپراتوری هخامنشی را بنیان گذاشت. ایرانیان شهرهای بزرگ بابل و آشور را فتح کردند و مصر باستان را به قلمرو خود افزودند. امپراتوری هخامنشیان با مرکزیت تخت‌جمشید، سازمانی پیشرفته با جاده‌ها، پست و دیوان‌سالاری گسترده ایجاد کرد. سپاه حرفه‌ای و یگان جاویدان، ستون اصلی قدرت هخامنشی بود. در نهایت، اسکندر مقدونی در ۳۳۴ پیش از میلاد با یورش‌های پی‌درپی، این امپراتوری را شکست داد و به عمر آن پایان داد؛ اما میراث سیاسی و فرهنگی آن در تاریخ باقی ماند.
امپراتوری عثمانی
عثمانی‌ها از سال ۱۲۹۹ تا ۱۹۲۲ میلادی بخش‌های بزرگی از خاورمیانه و اروپا را در کنترل داشتند. استانبول، پایتخت آنان، مرکز قدرتی بود که مسیرهای بازرگانی شرق و غرب را در اختیار گرفت. اوج قدرت در زمان «سلیمان قانونی» (۱۵۲۰-۱۵۶۶) رقم خورد؛ دوره‌ای که مرزهای امپراتوری تا دروازه‌های وین گسترش یافت. با وجود قدرت اولیه، در قرون بعدی عثمانی‌ها با چالش‌های داخلی و خارجی روبه‌رو شدند و به «مرد بیمار اروپا» شهرت یافتند. شکست در جنگ جهانی اول و وقایع فاجعه‌بار نسل‌کشی ارامنه، به فروپاشی امپراتوری و تاسیس جمهوری ترکیه انجامید.
امپراتوری بریتانیا
بریتانیا در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی، بزرگ‌ترین امپراتوری تاریخ را شکل داد که یک‌چهارم جهان را دربرمی‌گرفت. ناوگان سلطنتی، نیروی اصلی گسترش این قدرت بود و کشورهایی چون هند، کانادا، استرالیا و آفریقا تحت استعمار آن قرار گرفتند. اگرچه امپراتوری ابتدا بر پایه تجارت و فعالیت شرکت هند شرقی شکل گرفت، نظامیان انگلیسی در سراسر جهان سلطه خود را تثبیت کردند. میراث آن امروز در زبان انگلیسی، ساختارهای حقوقی و معماری مستعمرات پیشین دیده می‌شود. با وجود فروپاشی تدریجی، تاثیرات استعمار بریتانیا همچنان محل بحث و مناقشه است.
امپراتوری مغول
چنگیزخان در سال ۱۲۰۶ قبایل مغول را متحد کرد و بزرگ‌ترین امپراتوری زمینی تاریخ را بنا نهاد. قلمرو مغول‌ها از اروپای شرقی تا دریای ژاپن و از شمال سیبری تا اقیانوس هند گسترده بود. راهبرد آنان ساده بود: تسلیم، یا نابودی کامل. حمله به بغداد در ۱۲۵۸ با کشتار گسترده و ویرانی کتابخانه‌ها یکی از تاریک‌ترین نقاط تاریخ جهان اسلام شد. با این حال، مغول‌ها در چین دودمان یوان را تاسیس کردند و آزادی مذهبی را گسترش دادند. امپراتوری بیش از اندازه بزرگ بود و پس از تقسیم به چهار خانات فروپاشید؛ اما اثرات آن در مهاجرت‌ها، دادوستد و ترکیب جمعیتی آسیا ماندگار است.
امپراتوری روم
روم از جمهوری به امپراتوری تبدیل شد و از سال ۲۷ پیش از میلاد تا قرون میانه، بخش بزرگی از مدیترانه و خاور نزدیک را در اختیار داشت. فرمانروایانی چون «آگوستوس»، «نرون» و «مارکوس اورلیوس»، چهره‌های برجسته این دوره بودند. دستاوردهای رومیان در حقوق، معماری، زبان و نظام تقویمی تا امروز ادامه دارد. نفوذ فرهنگی آنان به حدی بود که بسیاری از امپراتوری‌های بعدی، خود را وارث روم می‌دانستند. از معماری کلاسیک تا زبان لاتین و ساختار سیاسی، میراث روم در زندگی روزمره جوامع مدرن همچنان دیده می‌شود.
به عقیده شما جای چه امپراتوری‌های دیگری در این فهرست خالی است؟ دیدگاه‌ها و دانسته‌های خود را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: Live Science | عکاس: نامشخص (سنگ‌نگاره داریوش اول هخامنشی)
