آداب و رسوم اصفهان؛ از طلبون تا کلوخ اندازان
آداب و رسوم اصفهان در جشنهای آیینی و مراسم سنتی و مذهبی هرساله در شهرهای مختلف استان و بهخصوص مرکز آن، با شور و حالی تماشایی برگزار میشود.
اصفهان شهری تاریخی با فرهنگی غنی است و مردم این شهر و سایر نقاط استان اصفهان، مراسم مذهبی و تاریخی را در طول سال، باشکوه فراوان برپا میکنند. نمونههای زیبایی از آداب محلی اصفهان در مناسبتهای مختلف از جشنهای ایران باستان تا آیین برگزاری مراسم مذهبی به چشم میخورند.
بسیاری از گردشگران در سفر به اصفهان در کنار بازدید از جاذبههای طبیعی و تاریخی متنوع، در جشنهای سنتی و محلی اصفهان نیز شرکت میکنند. برگزاری آداب و رسوم اصفهان در مراسم مختلفی همچون طلبون، قاشقزنی و کلوخ اندازان، از دیرباز در این استان و بهخصوص شهر اصفهان متداول بوده است. در این مقاله قصد داریم برخی از معروفترین آداب و رسوم اصفهان را معرفی کنیم.
با آداب و رسوم اصفهان آشنا شوید:
- آداب و رسوم مردم اصفهان در ازدواج
- آداب و رسوم اصفهان در عید نوروز
- آداب و رسوم اصفهان در شب یلدا
- آداب و رسوم اصفهان در ماه رمضان
آداب و رسوم مردم اصفهان در ازدواج
هرکدام از شهرها و روستاهای ایران، آداب و رسوم خاصی در برگزاری مراسم ازدواج دارند که آشنایی با آن برای گردشگران علاقهمند به فرهنگ مناطق بومی ایران خالی از لطف نیست. مردم اصفهان نیز با فرهنگی غنی و اصیل، آداب و رسومی جالبتوجه در مراسم ازدواج دارند که در خانوادههای مختلف کموبیش اجرا میشوند.
منبع عکس: ایرنا زندگی، عکاس: نامشخص
آداب و رسوم مردم اصفهان در ازدواج با برگزاری مراسم خواستگاری توسط چند تن از بانوان خانواده داماد، در خانه عروس آغاز میشود. پس از اعلام درخواست ازدواج از سوی خانواده داماد، خانواده دختر با اهدای یک کله قند به آنها، موافقت خود از این وصلت را اعلام میکنند. پس از تصمیمگیری برای ازدواج، خوانچهای شامل شیرینی، یک جلد قرآن، آینه، ابریشم هفت رنگ، شانه، شربت، حنا، میخک، هل، دارچین، تخممرغ، اسفند، نمک و کندر، از طرف خانواده داماد برای عروس جوان ارسال میشود. مراسم پیشکش خوانچه به خانه عروس، با تلاوت صلوات و شعرخوانی همراه است و در این روز، بزرگان خانواده تاریخ برگزاری مراسم عقد ازدواج بین دختر و پسر را مشخص میکنند.
از آداب و رسوم سنتی ازدواج در اصفهان میتوان مراسم «طلبون» را نام برد که در طول آن یکی از بانوان خانواده داماد، حلقهای به دست و کفشی به پای عروس میکند و ابریشم هفت رنگ را به سر عروس و داماد میکشد. بنابر عقاید سنتی مردم اصفهان، این رسم برای دعای خیر پیوند ابدی بین عروس و داماد برگزار میشود. سه روز پس از اجرای مراسم طلبون، نوبت به مجلس «سیمان» است. در این مجلس نیز خانواده عروس و داماد در خانه عروس جمع میشوند تا درباره چگونگی برگزاری مراسم و جشنهای آینده تصمیم بگیرند.
منبع عکس: وبسایت نماز، عکاس: نامشخص
پس از تعیین تاریخ عقد، بانوان خانواده داماد در تاریخهایی توافقی با پارچه به خانه عروس میروند و با توجه به سلیقه خانوادهها، لباسهای روز عقدکنان را آماده میکنند. مراسم عقد در خانه عروس و با حضور خانواده و بستگان عروس و داماد برگزار میشود.
از یک هفته تا یک روز پیش از برگزاری مراسم عروسی در اصفهان، خانوادههای عروس و داماد مراسم رخت برون، آرایش عروس و حنابندان را برپا میکنند. پس از پایان مراسم ازدواج نیز خانواده داماد، عروس را برای خداحافظی با خانواده خود به منزل پدری میبرند تا داماد رسم «پاانداز» را اجرا کند.
در مراسم پاانداز، داماد سیب و انار به پای عروس میریزد و پس از گرفتن دعای خیر از بزرگان خانواده، همراه با عروس به خانه نو میرود. پس از پایان مراسم عروسی، هدایا و غذاهای مختلف از سوی خانواده عروس و داماد برای زوج جوان فرستاده میشود. برگزاری آداب و رسوم ازدواج در اصفهان با تلاوت آیههای قرآن، پایکوبی و شادی همراه است. گرچه اجرای بسیاری از آداب و رسوم ازدواج در اصفهان به مرور زمان رنگ باخته است، بسیاری از خانوادهها همچنان شکل سنتی و بومی این مراسم را اجرا میکنند.
آداب و رسوم اصفهان در عید نوروز
اصفهان نیز مانند دیگر شهرهای کشور آداب و رسوم متعددی در عید نوروز دارد؛ گردشگران در سفر نوروزی، در کنار بازدید از جاهای دیدنی اصفهان، با مراسم و جشنهای خاص آن نیز آشنا میشوند.
در آستانه سال نو مردم اصفهان سنت دیرینه خانه تکانی و خرید شب عید را انجام میدهند. پخت غذاهای محلی اصفهان و همچنین غذاهای متداول در شب سال نو مانند سبزی پلو با ماهی و کوکو سبزی نیز در شب عید نوروز، در این شهر متداول است. سبز کردن سبزه، طبخ سمنو، پخت شیرینیهای سنتی و محلی و زیارت اهل قبور در آخرین روزهای سال، از دیگر آداب و رسوم اصفهان در آستانه عید نوروز هستند.
منبع عکس: ایرنا، عکاس: نامشخص
پیش از آغاز سال نو، اصفهانیها در آخرین سهشنبه سال به قاشقزنی و برگزاری جشنهای چهارشنبه سوری میپردازند. بسیاری از خانوادهها در این جشن با برپایی آتش و پریدن از روی آن، چهارشنبه سوری را به شکلی سنتی برگزار میکنند.
با نزدیکی به آخرین روزهای سال و عید نوروز، در بسیاری از مراکز خرید اصفهان، جاهای دیدنی شهر و خانهها، سفره هفت سین برپا میشود. سفره هفت سین را در اصفهان با شیرینیهای سنتی این شهر مانند گز و پولکی تزیین میکنند.
منبع عکس: همشهری آنلاین، عکاس: نامشخص
در گذشته مردم اصفهان در شب سال نو تا پاسی از شب کنار یکدیگر جمع میشدند و به نقاره زنی، شیپور و سرنا نوازی میپرداختند. جشن استقبال از نوروز در اصفهان در جوار رودخانه زاینده رود برپا میشد و به آن جشن «زنده رود» میگفتند. حجرههای بازارهای سنتی اصفهان در گذشته یک روز پیش از عید، به نظافت و رنگکاری میپرداختند. سپس پیهسوزها و شمعها را روشن میکردند تا برای سه ساعت بسوزد و پس از آن با تعطیلی بازار به خانه میرفتند. کسبه اصفهان در روزگار قدیم در سه روز نخست نوروز خریدوفروش نمیکردند و این عید باستانی را با خانواده و فامیل خود جشن میگرفتند. بسیاری از این آداب و رسوم اصفهان در عید نوروز امروزه رنگ باختهاند و دیگر اجرا نمیشوند.
از آداب و رسوم مردم اصفهان در عید نوروز، ارسال هدایایی ویژه بهشکل طبقکشان به خانه نوعروسان است. بر پایه این رسم قدیمی خانواده داماد هدایایی مانند انواع خوراکیهای نوروزی، لباس و وسایل شخصی، گل، کله قند و اسپند را در آستانه نوروز، با ساز و دهل به خانه نوعروس میبرند. این رسم قدیمی نیز امروزه نسبت به گذشته کمرنگتر شده است و بیشتر در محلههای قدیمی اصفهان اجرا میشود.
منبع عکس: خبرگزاری موج، عکاس: نامشخص
دید و بازدید خویشاوندان و دوستان در طول نوروز از دیگر سنتهای رایج در اصفهان است. مردم اصفهان جشن آخرین روز عید نوروز یعنی مراسم سیزده بدر را نیز با آداب و رسوم سنتی برگزار میکنند. از آداب سنتی این جشن در اصفهان میتوان به گره زدن سبزه، اتراق در طبیعت، بازیهای محلی و دعای دستهجمعی بارانخواهی برای زاینده رود اشاره کرد.
آداب و رسوم اصفهان در شب یلدا
جشن شب یلدا از زیباترین جشنهای ایرانی است و در هر یک از شهرهای کشور با آداب و رسومی خاص اجرا میشود. در اصفهان نیز افراد خانواده و خویشاوندان در شب یلدا در خانه بزرگترها جمع میشوند و سفره شب چله پهن میکنند؛ سپس همگی دور سفره یلدا مینشینند و به حافظ خوانی و شاهنامه خوانی میپردازند. در سفره یلدای اصفهان انواع شیرینیها و خوراکیهای سوغات اصفهان به چشم میخورد.
منبع عکس: همشهری آنلاین، عکاس: نامشخص
یکی از مهمترین خوراکیها در سفره شب چله اصفهان هندوانه است. از گذشته تا به امروز نیز پدربزرگها و مادربزرگها در اصفهان، انگورهای تابستان و پاییز را در پارچههای تمیز خشک میکردند تا در سفره شب یلدا بگذارند. خرمالو و انار از دیگر میوههای محبوب در شب یلدا میان اصفهانیها است. در گذشته بستههای تنقلات شامل گندم، شادونه و دیگر تنقلاتی از این دست میشد؛ این آجیل سنتی را در بستهبندیهایی در سفره یلدا میگذاشتند که «چلسمه» نام داشت.
در شب چله در اصفهان نیز مانند بسیاری از شهرهای ایران غذاهای سنتی شب یلدا طبخ میشود. پخت آش محلی در بسیاری از خانوادههای اصفهانی در شب یلدا مرسوم است. امروزه گردو، بادام، قیسی، برگه گلابی و زردآلو، انجیر خشک و جوز قندی، آجیل سفره یلدای مردم اصفهان را تشکیل میدهند. در شب یلداهای برفی نیز خوردن برف و شیره در اصفهان متداول است.
منبع عکس: خبرگزاری فارس، عکاس: نامشخص
در گذشته مردم اصفهان دو بازه زمانی را با عنوانهای چله بزرگه (آخرین روز پاییز تا دهم بهمن ماه) و چله کوچیکه (از دهم تا پایان بهمن ماه)، برای استقبال از زمستان و بهار جشن میگرفتند و در نخستین شبهای هرکدام از این چلهها، جشن یلدایی برگزار میکردند. هر شب چله نیز میان مردم اصفهان به دو بخش «چله زری» و «عمو چله» تقسیم میشد که نمادهایی از زن و مرد بودند.
از معروفترین آداب و رسوم اصفهان در شبهای یلدا در گذشته میتوان به چیدن لباسهای زمستانی در ایوان خانهها اشاره کرد. مردم اصفهان برای استقبال از زمستان در شب چله، رختخوابهای خود را نیز در فضای باز پهن میکردند و به این ترتیب به شب چله خوشامد میگفتند. از رسمهای امروزی یلدا در اصفهان میتوان به هدیه شب چله برای نوعروسان از طرف خانواده داماد اشاره کرد؛ این هدایا شامل انواع لباس گرم تا خوراکیهای یلدایی میشوند.
آداب و رسوم اصفهان در ماه رمضان
در اصفهان مردم برای استقبال از ماه رمضان به نظافت خانهها و خیابانها میپردازند و پیش از آغاز این ماه، مواد غذایی مورد نیاز برای پخت غذاهای متداول در افطار را میخرند.
گردشگان خارجی در سفره افطار میدان نقش جهان، منبع عکس: بهداشت نیوز، عکاس: نامشخص
از معروفترین آداب و رسوم اصفهان در آستانه ماه رمضان میتوان مراسم «کلوخ اندازان» را نام برد. این آیین قدیمی یک روز پیش از ماه رمضان انجام میشود و در آن خویشاوندان و دوستان کنار یکدیگر جمع میشوند. در این جشن مردم اصفهان با سفرههای متنوع از خوراکیهای محلی و شادمانی به پیشواز ماه رمضان میروند.
در طول ماه رمضان رسم دیرینه «سحرخوانی» در برخی محلههای سنتی اصفهان اجرا میشود. در این رسم فردی با صدای رسا بر بام خانه یا مسجد میرود و زمان بیداری در سحرگاه ماه رمضان برای صرف سحری و انجام فرایض دینی را اعلام میکند. سنت برپایی ضیافت افطار نیز در بسیاری از خانوادههای اصفهانی رواج دارد. مردم اصفهان در این ماه به نیازمندان برای تامین مواد غذایی کمک میکنند و از معروفترین نذورات روزهداران اصفهانی، نذر گوشت است.
با نزدیکی به زمان افطار در ماه رمضان، بانوان غذاهای سنتی پرطرفدار اصفهان در این ماه مبارک را طبخ میکنند که از میان آنها میتوان شله بریان زیره، آش شله قلمکار، کله جوش، شله زرد، حلیم و خورشت ماست را نام برد.
مساجد و امامزادههای اصفهان در شبهای قدر ماه رمضان مملو از جمعیت میشود و مردم اصفهان مراسم مذهبی قدر را تا پاسی از شب و نزدیک به سحر برگزار میکنند. در روز عید فطر نیز پس از برپایی نماز عید فطر در گوشه و کنار شهر، این عید مذهبی را جشن میگیرند و به دید و بازدید از دوستان و خویشاوندان میپردازند.
منبع عکس: همشهری آنلاین، عکاس: نامشخص
در این مقاله با بخشی از زیباترین آداب و رسوم اصفهان آشنا شدید. اگر ساکن اصفهان هستید یا تجربهای از شرکت در جشنها و مراسم آیینی این شهر دارید، تجربههای خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: خبرگزاری ایمنا، عکاس: نامشخص
دیدگاه