گیلاس؛ میوه ای حیرت انگیز جهت جلوگیری از پیری زودرس
آشنایی با گیلاس
گیلاس میوهای درختی است از سرده‌ی پرونوس که دارای میوهای گوشتی و هسته‌ای چسبیده به گوشت، است. میوه‌ی آن به رنگ قرمز، زرد و ارغوانی تیره (تقریبا نزدیک به رنگ قرمز مایل به سیاه)، بسیار زیبا است که پیش از رسیدن آن، شکوفه‌هایی به رنگ سفید و صورتی روشن، منظره‌ای خیره‌کننده را به وجود می‌آورد. این میوه‌ی خوشمزه، در انواع مختلفی در سراسر ایران رشد و پرورش می‌یابد. این میوه‌ی کوچک بسیار مفید، آبدار، با شکل ظاهری کروی و دمی بلند است (برخی از انواع آن دم کوتاه دارند). درخت آن بدون خار، کوتاه، دارای شاخه‌هایی صاف، به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای و برگ‌هایی سبز است که نسبت به‌اندازه‌ی خود میوه، نسبتا بزرگ به نظر می‌رسد و کشورهای ایران، ایالات متحده‌ی آمریکا و ترکیه، از بزرگان تولیدکننده و پرورش‌دهنده‌ی آن در سراسر جهان به شمار می‌آیند.
به نظر می‌رسد برای نخستین بار در گذشته، این میوه در ناحیه‌ای بین دریای خزر و دریای سیاه رشد یافته است که پس از آن، به اروپا منتقل شده است. به‌گونه‌ای که امروزه بیشترین نوع آن در قاره‌ی اروپا، کشت و پرورش می‌یابد. کشور ایران سالانه با تولید ۲۲۵هزار تن، ۱۲درصد از گیلاس دنیا را تولید می‌کند و عنوان سومین کشت‌کننده‌ی گیلاس در جهان (آمریکا و ترکیه مقام‌های اول و دوم را دارند)، را از آن خود کرده است. دشت کهریز ارومیه و اشنویه از مهم‌ترین مراکز یا به اصطلاح پایتخت پرورش گیلاس ایران، شناخته می‌شوند. این میوه حاوی مجموعه‌ی قابل‌توجهی از ویتامین، مواد معدنی و مغذی مورد نیاز بدن است که مصرف آن برای حفظ سلامتی بدن و پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌ها توصیه شده است.
خواص گیلاس
در طب سنتی ایران، گیلاس میوهای با طبیعت سرد و تر است و یکی از بهترین خوراکی‌های مصرفی در فصل گرم تابستان محسوب می‌شود. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن می‌توان به قابل استفاده بودن تمامی قسمت‌های این میوه‌ی لذیذ و آبدار تابستانی اشاره کرد، چراکه می‌توان در صنایع غذایی و طب سنتی و پزشکی از گوشت، هسته، برگ، ساقه و دم آن استفاده کرد.
گیلاس به‌دلیل داشتن مقدار کمی چربی به‌عنوان میوهای کم‌کالری شناخته می‌شود که می‌توان با خیالی آسوده بدون نگرانی از اضافه وزن، آن را میل کرد. همچنین چربی اشباع شده در این میوه‌ی پرطرفدار بسیار کم بوده و همانند بسیاری از گیاهان بدون کلسترول و سدیم است.
جالب است بدانید فیبر موجود در این میوه‌ی پرخاصیت بسیار بالا بوده و یکی از منابع مهم تامین فیبر مورد نیاز بدن به شمار می‌آید. از دیگر ویژگی‌های برجسته و قابل‌توجه گیلاس، مواد معدنی غنی موجود در آن است که در علم پزشکی بسیار مهم و ارزشمند خواهد بود.
ارزش غذایی گیلاس در هر ۱۰۰ گرم
طبق تحقیق و بررسی کارشناسان تغذیه و سلامتی در هر صدر گرم از این میوه، فیبر ۱/۸۷ گرم، کلسیم ۱۴/۷۱ میلی‌گرم، فسفر ۱۹/۱۳ میلی‌گرم، کربوهیدارت ۱۶/۶۰ گرم، چربی ۰/۶۹ گرم، پروتئین ۱/۲۱ گرم، رطوبت ۸۰/۷۴ گرم، آهن ۰/۳۸ میلی‌گرم، پتاسیم ۲۲۳/۵ میلی‌گرم، فلوئور ۲۵ میلی‌گرم، اسید فولیک ۴/۱۲ میلی‌گرم، ویتامین ث ۷/۰۶ میلی‌گرم، منیزیوم ۱۱/۷۶ میلی‌گرم و مقدار قابل‌توجهی مس، منگنز، روی و کوبالت و همچنین قندی از نوع لوولوز وجود دارد.
خواص درمانی گیلاس
بسیاری از پزشکان و متخصصان تغذیه، گیلاس را یکی از منابع مهم ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز بدن معرفی کرده و اهمیت فراوانی برای مصرف این میوه‌ی ارزشمند قائل هستند که در ادامه به بیان برخی از مهم‌ترین خواص درمانی گیلاس می‌پردازیم:
۱) تسکین‌دهنده‌ای عالی برای اعصاب
۲) ملین، اردار آور، تصفیه‌کننده‌ی خون در دستگاه گوارش
۳) مفید و ارزشمند برای چشم
۴) برطرف‌کننده‌ی سموم موجود در بدن و دستگاه هاضمه
۵) مملو از آنتی‌اکسیدان‌های مورد نیاز بدن و مانع مناسبی از ایجاد پیری زودرس
۶) افزایش‌دهنده‌ی سوخت و ساز بدن
۷) تقویت‌کننده‌ی قوای فکری و ذهنی
۸) مفید برای برطرف کردن یبوست
۹) مناسب جهت درمان برونشیت
۱۰) تنظیم‌کننده‌ی عملکرد قلب، روده و معده
۱۱) تعدیل‌کننده‌ی پ هاش خون
۱۲) عالی برای مبتلایان به تصلب شرائین، ناراحتی‌های کبدی و تامین املاح معدنی بدن
۱۳) حاوی فلاوونوئیدهای مورد نیاز بدن جهت جلوگیری از آسیب رادیکال‌های آزاد
۱۴) مناسب برای افراد مبتلا به سردردهای میگرنی و کنترل‌‌کننده‌ی گواتر
از نظر پزشکان طب سنتی و بسیاری از متخصصان تغذیه، مصرف گیلاس برای بهبود یا پیشگیری از ابتلا به برخی از بیماری‌ها بسیار کاربردی و مفید ذکر شده است. آن‌ها معتقدند گیلاس برای کاهش چربی خون، گواتر، میگرن، کبد، کلیه، مثانه، بیماریهای قلبی- عروقی، آرتریت، نقرس، دیابت و... بسیار موثر و شگفت‌انگیز خواهد بود.
گیلاس تنظیم‌کننده مناسب چرخه خواب
در گیلاس ماده‌ای به نام ملاتونین وجود دارد که باعث آرام شدن سیستم عصبی شده و از استرس و تحریک اعصاب جلوگیری می‌کند؛ بنابراین خوراکی مناسبی برای بی‌خواب شدن و درمان سردردهای عصبی به شمار می‌رود.
گیلاس دارای ویژگی ضد التهابی
گلرنگ ماده‌ی مفید دیگری در گیلاس است که همچون سپری ضد التهاب رفتار می‌کند. این ماده در مقابل بیماریهای دردناک مزمن مانند التهاب مفاصل، بیماریهای عضلانی و دردهای ناشی از صدمات ورزشی، بسیار حیرت‌انگیز عمل کرده و همانند داروی طبیعی و فوق‌العاده قوی رفتار می‌کند.
گیلاس خوراکی مناسب جهت پیشگیری از سرطان
متأسفانه با توجه به سبک زندگی امروز، تغذیه‌ی نامناسب، کم تحرکی و کم‌رنگ شدن ورزش در زندگی و بسیاری از مسائل اجتماعی دیگر، بیماری خطرناک سرطان رو به افزایش بوده و جمع زیادی از مردم جهان را درگیر خود ساخته است. بیماری که علی‌رغم رشد قابل‌توجه، درمان قطعی و مطمئنی برای آن، ارائه نشده است. اما خوشبختانه گیلاس، به‌دلیل داشتن مواد شیمیایی مانند کشتی نجات زندگی انسان‌ها عمل کرده و آن‌ها را از بروز برخی از این بیماریهای خانمان‌سوز می‌رهاند. کوئرسیتین، الاژیک اسید و پریلیل الکل از جمله مواد کشف شده در گیلاس هستند که طبق اظهار نظر پزشکان و متخصصان سلامتی، تاثیر شگفت‌انگیزی در جلوگیری از ایجاد و همچنین گسترش سرطان دارد.
گیلاس میوهای عالی برای بیماریهای قلبی و عروقی
این میوه یکی از مهم‌ترین خوراکی‌های موجود در جهان به‌دلیل دارا بودن مقدار فراوانی از منیزیم و پتاسیم است و به همین دلیل برای حفظ سلامتی قلب و عروق مناسب و قابل‌توجه است. به همین دلیل پزشکان و متخصصان حوزه‌ی سلامتی، گیلاس را نوعی تنظیم‌کننده‌ی عملکرد قلب معرفی می‌کنند.
گیلاس مفید در درمان یا جلوگیری از بیماری نقرس و آرتروز
طبق تحقیقات و پژوهش‌های متخصصان، نتایج جالب و حیرت‌انگیزی از مصرف گیلاس به دست آمد که توجه پزشکان و کارشناسان تغذیه را به خود جلب کرد. آن‌ها دریافتند که مصرف گیلاس اسید اوریک خون را منظم کرده و باعث کاهش درد، پیشگیری از پیشرفت بیماری نقرس، رماتیسم، دردهای مفصلی و آرتریت می‌شود. در واقع می‌توان آن را نوعی مسکن طبیعی دانست که می‌تواند در کم کردن درد برخی از بیماری‌ها کارساز باشد. دارویی کاملا مناسب که قطعا عوارض برخی از داروهای مسکن شیمیایی را به‌همراه نخواهد داشت. همچنین این میوه‌ی فوق‌العاده از ایجاد تورم و التهاب در مفاصل جلوگیری کرده و با این عمل درد بیمارانی که از آتریت رنج می‌برد، کاهش خواهد داد.
گیلاس عالی برای کبد، مثانه و کلیه
مصرف گیلاس برای افرادی که به سنگ کلیه و مثانه مبتلا هستند، فوق‌العاده خواهد بود؛ چراکه این میوه در مجاری ادرار و لوله‌های دستگاه گوارش همانند یک تخلیه‌‌کننده و زهکش عمل کرده و باعث از بین رفتن سنگ می‌شود.
پوتاس یکی دیگر از مواد موجود در گیلاس است که تاثیر شگفت‌انگیزی در ایجاد و افزایش ادرار گذاشته و از تجمع آب اضافی در کلیه ممانعت می‌کند. به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد در هر ۱۰۰ گرم گیلاس، حدود ۲۵۰ میلی‌گرم پوتاس موجود است و عامل بسیار مناسبی برای جلوگیری از سنگ کلیه و مثانه محسوب می‌شود.
نگینی کم نظیر برای سلامت پوست
طبق اظهار نظر کارشناسان حوزه‌ی پوست، مو و زیبایی، گیلاس به‌دلیل دارا بودن میزان قابل‌توجهی از مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های مورد نیاز بدن، گزینه‌ی خوبی برای جلوگیری از ایجاد چین و چروک در پوست محسوب می‌شود. با استفاده از آن می‌توان خستگی پوست را برطرف کرده و کمک شایانی به بازشدن رنگ چهره کرد. همچنین مصرف گیلاس از ایجاد پیری زودرس جلوگیری می‌کند. ازاین‌رو متخصصان گیلاس را ماسکی فوق‌العاده و طبیعی برای پوست می‌دانند.
مصرف گیلاس در بیماران مبتلا به دیابت
استفاده متعادل از گیلاس به‌دلیل دارا بودن از نشاسته‌ی بسیار کم و قندی از نوع لوولوز که برای بیماران دیابتی هیچ‌گونه ضرری را ایجاد نخواهد کرد، توصیه شده است. البته باید توجه داشت که مصرف این میوه، تحت نظر پزشک صورت گیرد.
مصرف گیلاس در دوران شیردهی
نوزادان پس از تولد، از شیر مادر تغذیه کرده و ازاین‌رو، دقت در مواد مصرفی غذایی توسط مادران شیرده بسیار مهم و حیاتی است؛ چراکه ممکن است با میل کردن خوراکی‌های نامناسب، باعث ایجاد ناراحتی‌های گوارشی در نوزاد شود. یکی از این مشکلات، ایجاد نفخ در نوزادان است. گیلاس یکی از میوه‌هایی است که نفاخ بوده و باعث ایجاد دل‌درد و نفخ در شیرخواران خواهد شد؛ بنابراین توصیه می‌شود که این میوه با میزان بسیار کم و تحت نظر پزشک مصرف شود.
دقت در مصرف گیلاس
با وجود فواید بسیار زیاد گیلاس، ممکن است ناراحتی‌هایی نیز پس از میل کردن این میوه‌ی لذیذ و محبوب در مصرف‌کننده ایجاد شود. بنابراین توصیه‌های متخصصان تغذیه و سلامتی بسیار مفید و کارآمد خواهد بود:
۱) از نوشیدن آب پس از میل کردن گیلاس خودداری شود، چراکه باعث ایجاد نفخ معده می‌شود.
۲) پس از خوردن غذا، از مصرف گیلاس پرهیز شود، زیرا باعث بروز نفخ و ایجاد جرم معده خواهد شد.
۳) بهترین زمان مصرف گیلاس، یک ساعت پیش از خوردن وعده‌ی غذایی است. با این عمل از پرخوری جلوگیری خواهد شد.
۴) مصرف زیاد گیلاس به‌دلیل داشتن طبیعتی سرد، برای افراد به‌ویژه افراد سرد مزاج، منع شده است.
منع مصرف گیلاس برای کودکان زیر ۳ سال
گیلاس میوهای ملین بوده و استفاده از آن در افرادی که دارای معده‌ای حساس هستند، ایجاد مشکل می‌کند. مصرف این میوه‌ی دوست‌داشتنی در کودکان زیر۳ سال، به‌دلیل داشتن دستگاه گوارش حساس، ایجاد مسمومیت و اسهال خواهد کرد. در حالی که این میوه سرشار از انواع ویتامین بوده که برای رشد و نمو کودکان بسیار ارزشمند و قابل‌توجه است؛ بنابراین برای جلوگیری از مسمومیت یا اسهال در آن‌ها، کافی است از آب آن استفاده کرد.
طرز تهیه ی چندین دسر خوشمزه با گیلاس
دسر کرم گیلاس
مواد لازم
پودر ژلاتین دو و نیم قاشق مرباخوری، شکر ۲ قاشق سوپ‌خوری، آب کمپوت گیلاس ۳ قاشق مرباخوری، خامه‌ی ساده ۱/۲ پیمانه، گیلاس ۱۴ عدد، پودر گیلاس ۱ پیمانه
مواد لازم جهت تهیه کرم دسر
شیر ۲ پیمانه، شکر ۱/۲ پیمانه، زرده‌ی تخم‌مرغ ۲ عدد، نشاسته یک و نیم قاشق غذاخوری، وانیل به میزان لازم
طرز تهیه کرم دسر گیلاس
درون ظرفی مناسب، شیر سرد، نشاسته و شکر را با یکدیگر ترکیب و هم بزنید تا به‌خوبی مواد درون هم حل شوند. سپس تخم‌مرغ را اضافه کرده و دوباره آن‌ها را هم بزنید. اکنون شعله‌ی گاز را روشن کرده و مواد به دست آمده را روی حرارت قرار داده و تا زمانی که ماده‌ای غلیظ به دست آید، آن‌ها را به‌صورت مداوم با یکدیگر مخلوط کنید. زمانی که ترکیبی شبیه به فرنی به دست آمد، ظرف را از روی حرارت بردارید. مقداری وانیل را به آن اضافه کرده و اجازه دهید کرم حاصل، سرد و برای استفاده آماده شود.
طرز تهیه دسر گیلاس
ابتدا گیلاس‌های کمپوت شده را درون صافی ریخته و از آن عبور دهید تا آب اضافی آن تخلیه شود. سپس آب تخلیه شده‌ی کمپوت را با شکر و گیلاس‌هایی که هسته‌های آن را از قبل جدا کرده‌اید، درون مخلوط‌کن ریخته و آن را روشن کنید تا زمانی که مواد به پوره تبدیل شود. اکنون پوره‌ی حاصل را با کرم ترکیب کرده و آن‌ها را با یکدیگر مخلوط کنید. درون ظرف جداگانه‌ای، ژلاتین و خامه را به مواد افزوده و آن‌ها را هم بزنید تا مواد یکدستی آماده شود. آن را درون لیوان‌های مخصوص دسر که از قبل چرب کرده‌اید ریخته و به‌مدت زمان یک ساعت اجازه دهید در دمای یخچال بماند تا خود را بگیرد یا به اصطلاح سفت شود.
ترافل گیلاس
مواد لازم
نشاسته‌ی ذرت پودر شده ۱ قاشق سوپ‌خوری، آرد ۲ قاشق سوپ‌خوری، شکر ۱/۲ پیمانه، شیر سرد دو و نیم پیمانه، تخم‌مرغ ۱ عدد، وانیل شکری ۱/۴ قاشق چای‌خوری، کره ۲ قاشق سوپ‌خوری، کمپوت گیلاس خرد شده به مقدار لازم، رولت به مقدار لازم
طرز تهیه
در مرحله‌ی نخست، شکر و آرد را درون ظرف جداگانه‌ای ریخته و شیر را کم‌کم به آن اضافه کنید. ظرف را روی حرارت متوسط قرار داده و تا زمانی که ماده‌ای غلیظ و یکدست به دست آید، به هم زدن آن‌ها ادامه دهید. سپس زرده و سفیده‌ی تخم‌مرغ را از یکدیگر جدا کرده و زرده را با کمک همزن برقی به‌اندازه‌ای بزنید تا به کرم تبدیل شود. درون ظرف دیگری، سفیده را نیز با همزن، هم بزنید تا کف کرده و با سرازیر کردن ظرف، چیزی از آن بیرون نریزد. سپس آن را با زرده ترکیب کرده و با یکدیگر به‌خوبی مخلوط کنید.
مقداری از مخلوط نشاسته را با تخم‌مرغ ترکیب و سپس با شیر مخلوط کرده و روی حرارت قرار دهید. اجازه دهید ماده‌ای غلیظ به دست آید. سپس ظرف را از روی حرارت برداشته و کره و وانیل را به آن اضافه کنید. مدتی صبر کنید تا از حرارت مواد کاسته شده و خنک شوند. اکنون گیلاس‌ها را نیز به مواد اضافه کنید.
ظرف مخصوص دسر را برداشته و برش‌هایی از رولت را درون آن بچینید. سپس مواد آماده را روی آن ریخته و با گیلاس تزیین کنید. دسر ترافل گیلاس آماده‌ی سرو است.
موس گیلاس
مواد لازم
کمپوت گیلاس بدون هسته ۱۵۰ گرم، سفیده‌ی تخم‌مرغ ۲ عدد، خامه‌ی فرم گرفته ۱ پیمانه، شکر ریز ۱ پیمانه، وانیل (در صورت تمایل می‌توان از اسانس گیلاس استفاده کرد) ۱ قاشق چای‌خوری، آب کمپوت ۱ پیمانه، ژلاتین ۱ قاشق چای‌خوری، رنگ خوراکی صورتی به میزان لازم.
طرز تهیه
رنگ خوراکی صورتی، وانیل و خامه را با یکدیگر مخلوط کرده و آن‌ها را به‌خوبی هم بزنید. سفیده‌های تخم‌مرغ را با همزن برقی بزنید تا فرم گرفته و کف کند. اکنون زمان اضافه کردن شکر (شکر را قاشق به قاشق به سفیده‌ها اضافه کنید) است. آن را به سفیده اضافه کرده و هر بار با همزن برقی به‌مدت زمان یک دقیقه، مواد را با یکدیگر مخلوط کنید. این عمل به جذب شکر و فرم مورد نظر (ماده‌ی به دست آمده باید به‌صورت فوم براق تبدیل شود) کمک می‌کند.
سپس ژلاتین را با آب کمپوت ترکیب کرده و روی بخار آب قرار داده تا به روش بن‌ماری ذوب شود. مخلوط آب کمپوت و ژلاتین را به خامه اضافه کرده و به‌خوبی مخلوط کنید. در این مرحله با کمک کارد مخصوص کیک‌پزی (لیسک)، سفیده را به‌آرامی با خامه مخلوط کرده و در آخر کار، گیلاس‌ها را اضافه کنید. این عمل مانع از خوابیدن پف سفیده می‌شود. اکنون موس گیلاس را درون ظرف مخصوص دسر ریخته و درون یخچال قرار دهید. مدت زمان ۲ الی ۳ ساعت برای آماده شدن دسر موس گیلاس زمان لازم خواهد بود. برای تزیین می‌توان از خامه‌ی فرم گرفته و گیلاس‌های برش‌زده استفاده کرد.
دسر گیلاس شکلاتی
مواد لازم
شکر دو و نیم پیمانه، کره ۱/۴ پیمانه، شیر ۱ قاشق غذاخوری، عصاره‌ی بادام ۱/۲ قاشق چای‌خوری، چیپس شکلاتی ۲ پیمانه، روغن تردکننده‌ی شیرینی ۲ قاشق غذاخوری، مربای گیلاس ۲۵۰ گرم.
طز تهیه
درون مخلوط‌کن شکر، کره و شیر را به‌خوبی با یکدیگر مخلوط کنید. سپس از مواد به دست آمده، توپ‌های کوچکی به‌اندازه‌ی گردو یا فندق (اندازه‌ی توپ‌ها باید بزرگ‌تر از گیلاس‌ها باشد)، تهیه کرده و با کمک انگشتان دستتان، سطح آن‌ها را فشار داده و صاف کنید. آن‌ها را دورتادور گیلاس‌ها کشیده و حالت دهید. سپس سینی را برداشته و کف آن را با کاغذ روغنی بپوشانید. گیلاس‌های فوق را از ساقه گرفته و در سینی قرار دهید. روی سینی را پوشانده و به‌مدت زمان ۴ ساعت درون یخچال قرار دهید.
در این مرحله چیپس‌های شکلاتی را با کمک روش بن‌ماری ذوب کنید. سپس میوه‌ها را از یخچال خارج کرده و به کمک ساقه، آن‌ها درون شکلات برده و بیرون آورید. دوباره آن‌ها را درون یخچال قرار داده تا خود را بگیرند. گیلاس‌های شکلاتی آماده‌ی مصرف است.
در مقاله‌ی فوق، به بررسی گیلاس، مواد مغذی موجود در آن و طرز تهیه‌ی چندین دسر خوشمزه تهیه شده با این میوه‌ی خوشمزه و پرطرفدار، پرداخته شد. امید است مورد توجه قرار گرفته باشد. منتظر نظرات گرم و سازنده‌ی شما عزیزان هستیم.