دریای سیاه کجاست؟

دریای سیاه از دریاهای معروف و اسرارآمیز جهان محسوب می‌شود و تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. دریانوردی در این دریای عمیق برای ملوانان قدیم بسیار سخت بود و آن‌ها به‌علت دشواری پیمودن دریای سیاه، تا مدت‌های طولانی از آن به‌عنوان «دریای افسانه‌ای» یاد می‌کردند. با گذشت زمان و ایجاد تمدن‌های جدید در اطراف این دریا، تصور دریانوردان درباره دریای سیاه تغییر کرد. امروزه سواحل و ۱۰ جزیره زیبای این دریا به جاذبه‌های گردشگری محبوب و از نقاط ایدئال برای علاقه‌مندان به سفرهای دریایی تبدیل شده‌اند.

آنچه باید درباره دریای سیاه بدانید:

• دریای سیاه کجاست؟
• تاریخچه دریای سیاه
• علت‌ نامگذاری دریای سیاه
• نام‌ های تاریخی دریای سیاه
• عمق دریای سیاه
• سواحل دریای سیاه
• اهمیت اقتصادی دریای سیاه
• دانستنی‌ های جالب درباره دریای سیاه

دریای سیاه کجاست؟

_{منبع عکس: khash-darya.rozblog.com}

دریای سیاه (Black sea) در منتهی‌الیه جنوب شرقی اروپا، بین دو قاره اروپا و آسیا قرار دارد و از شمال و شمال‌شرق با اوکراین و روسیه، از شرق با گرجستان، از غرب با بلغارستان و رومانی و از سمت جنوب با کشور ترکیه همسایه است. این دریای بیضی شکل که حوضه بزرگی از جنوب شرق اروپا را به خود اختصاص می‌دهد، یک دریای داخلی بین جنوب شرقی اروپا و آناتولی محسوب می‌شود و از طریق تنگه بسفر و دریای مرمره که در گوشه غربی آن قرار دارد، به دریای مدیترانه و از طریق تنگه کرچ (Kerch)، به دریای آزوف متصل می‌شود.

مساحت دریای سیاه، بدون احتساب دریای مرمره، حدود ۴۳۶,۴۰۲ کیلومتر مربع و مساحت حوزه آبریز آن حدود ۲,۰۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع برآورد شده است. پنج رود بزرگ به نام‌های دن، دنیپر، دنیستر، دانوب و کوبان به آن می‌ریزند، چهار رود دیگر نیز به نام‌های یشیل ایرماق، قزل ایرماق، سقاریه و کوروه از کشور ترکیه به‌سمت این دریا جاری می‌شوند.

تاریخچه دریای سیاه

_{منبع عکس: commons.wikimedia.org}

دریای سیاه از لحاظ زمین‌شناسی تاریخ پیچیده‌ای دارد و در طول بیش از ۵۰ میلیون سال، تغییرات اساسی در وضعیت آن رخ داده است که تعیین قدمت خاستگاه آن را پیچیده می‌کند. به گفته منابع، این دریا در ابتدا بخشی از اقیانوس باستانی «تتیس» بود. تتیس اقیانوسی بین قاره‌های گندوانا و لوراسیا بوده است که با گذشت زمان و با حرکات عظیم پوسته زمین در منطقه آسیای صغیر و قفقاز، موقعیت دریا و اقیانوس‌ها تغییر کرد و دریای سیاه در بین خشکی‌ها محصور شد.

دریای سیاه در طول عمر خود بارها با افزایش سطح آب، به اقیانوس‌ها متصل شده که در نتیجه، آبی شور پیدا کرده است؛ سپس با قطع ارتباط بین دریا و اقیانوس، دریای سیاه نمک‌زدایی و به دریاچه‌ای شیرین تبدیل شده است. تداوم این وضعیت طی میلیون‌ها سال، باعث شده است تا ماهی‌ها و آبزیانی که در آب‌های شور زندگی می‌کردند، به آبزیانی سازگار با آب شیرین تبدیل شوند.

دریای سیاه آبراهه‌ای شلوغ در چهارراه جهان باستان بود و در میان استپ‌های اوراسیا در شمال، بالکان در غرب، قفقاز و آسیای مرکزی در شرق، یونان در جنوب غرب و آسیای صغیر و بین‌النهرین در جنوب قرار داشت. مطالعه منابع باستانی نشان می‌دهد که از دوره فینیقی‌ها، تردد در دریای سیاه انجام می‌شد. هرودوت، مورخ یونانی، در اوایل قرن پنجم قبل از میلاد سواحل شمالی دریای سیاه را توصیف کرده است. در نوشته‌های یونانیان باستان نیز به اولین راهنماهای ناوبری ایجاد‌شده در قرن چهارم پیش از میلاد توسط یونانی‌ها در این دریا، اشاراتی شده است. آثاری از دوره هخامنشی در سواحل دریای سیاه وجود دارد که حضور فعال این تمدن بزرگ در اطراف دریا را نشان می‌دهد.

پارس‌ها، سکاها، یونانی‌ها، هیتی‌ها، رومی‌ها، گوتی‌ها، بیزانسی‌ها، بلغارها، هون‌ها، اسلاوها، ونیزی‌ها، تاتارها، عثمانی‌ها، روس‌ها، وارنگ‌ها کاری‌ها، تراکی‌ها و ژنوس‌ها اقوامی بوده‌اند که در طول تاریخ بر سر دریای سیاه با هم رقابت داشتند. تمام سواحل دریای سیاه در عهد باستان با رشد مستعمرات تجاری یونان، به شبکه‌ای از روابط اقتصادی پیوند خوردند؛ وجود بنادر باستانی متعدد در این سواحل با سابقه‌ بسیار کهن، وجود یک شبکه تجاری در اطراف دریا را تایید می‌کنند.

اقتصاد دریای سیاه در قرون وسطی وابسته به شهرهای بزرگ تجاری در مدیترانه بود. تا پیش از قرن پانزدهم در دوره حکومت مغول، بین خانات و شهرهای ونیز و جنوا در ایتالیا روابط بازرگانی برقرار بود و مغول‌ها کنترل بنادری را که کالاهای تجاری در آن‌ها رد و بدل می‌شد، در اختیار خود گرفته بودند؛ اما در قرن پانزدهم میلادی، امپراتوری عثمانی کنترل تمام خط ساحلی دریای سیاه را به دست گرفت و ترک‌ها تجارت دریایی را از آن خود کردند.

در اواخر قرن هجدهم، تجارت خارجی در دریای سیاه رواج یافت و سواحل آن به بخشی از یک سیستم تجارت جهانی تبدیل شد؛ اما پس از فروپاشی امپراتوری‌های بزرگ روسیه و عثمانی، خط ساحلی در میان تعدادی از ملت‌های تازه تشکیل‌شده تقسیم شد و هر یک از آن‌ها مالک بخش‌هایی از ساحل و آب‌های دریای سیاه شدند.

دریای سیاه در جنگ‌های جهانی نیز شاهد نبردهای دریایی و زمینی بود. شوروی در جنگ جهانی دوم که از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ به طول انجامید، از دریای سیاه برای حفاظت از مرزهای زمینی خود استفاده کرد؛ اما کشتی‌ها و زیردریایی‌های آن‌ها توسط نیروهای هوایی آلمان بمباران و در دریا غرق شدند و شوروی خسارت‌های جنگی بسیاری را متحمل شد.

علت نامگذاری دریای سیاه

_{منبع عکس: worldatlas.com}

دریای سیاه یکی از مهم‌ترین عرصه‌های آبی زمین است و فرضیه‌های زیادی درباره علت نام‌گذاری آن وجود دارد. یکی از این فرضیات، منشا نام دریای سیاه را به واژه یونانی «آکسینو» از نام‌های باستانی دریا‌ می‌رساند که به معنی «نامهربان و غیرمهمان‌نواز» است و آن را برگرفته از واژه ایرانی «axaina» به‌معنای «تاریک» می‌داند.

پومپونیوس ملا (Pomponius Mela)، جغرافی‌دان رومی، در نوشته‌های خود منشا نام دریای سیاه را به قرن اول میلادی می‌رساند. او در نوشته‌های خود اشاره می‌کند که در ابتدا یونانیان دریای سیاه را «سکایی» می‌نامیدند؛ اما بعد از درگیری‌های متعدد با مردم محلی و دشواری دریانوردی در آن، نام دریا را به «دریای بی‌مهمان» یا «تاریک» تغییر دادند. 

حدود دو کیلومتر از کف دریای سیاه را سولفید هیدروژن فرا گرفته است و در اعماق لایه‌های آن هیچ موجود زنده‌ای وجود ندارد. گیاهان مرده، بازمانده‌های جانوری و اجسام فلزی که در طول مدت‌ها در عمق دریا فرو رفته‌‌اند، به‌علت غلظت سولفید هیدروژن، با لجن سیاه پوشیده شده و رنگ سیاهی به آب دریا داده‌اند. برخی علت نام‌گذاری دریا به سیاه را رنگ تیره آب آن می‌دانند.

دریانوردان قدیم علت نام‌گذاری دریای سیاه را وزش طوفان‌های شدید در زمستان ذکر کرده‌اند. این طوفان‌ها آب دریا را آن‌قدر کدر می‌کرد که رنگ آن به سیاهی می‌زد و برخی دیگر از آن‌ها عمق زیاد دریا را که سبب تاریکی آن می‌شد، علتی برای نام‌گذاری دریای سیاه  ذکر کرده‌اند.

نظریه‌ای دیگر نام دریای سیاه را به داستان‌های اساطیری نسبت می‌دهد که در آن‌ها نقاط و جهات اصلی را با رنگ‌های خاصی معرفی می‌کردند. براین اساس سفید نماد شرق، سیاه نماد شمال و قرمز نماد جنوب بوده است. در این نامگذاری دریای سیاه به‌معنای دریای سیاه و تیره رنگ نیست؛ بلکه «دریایی در شمال» معنی می‌دهد.

نام‌های تاریخی دریای سیاه

_{منبع عکس: blackwallpaperhd.com}

دریای سیاه در طول تاریخ و در زبان‌ها و ملیت‌های گوناگون، به نام‌های مختلفی خوانده شده است. نام‌های تاریخی دریای سیاه در یونانی به Euxeinos Pontos و Pontos Axeinos در زبان بلغاری به Shavi zghva به گرجی Zuga Sea، در زبان رومانیایی به Marea Neagra در زبان روسی Chyornoye به ترکی Karadeniz و در اوکراینی Chorne نامیده می‌شد.

در نوشته‌های استرابون (strabo)، جغرافی‌دان و تاریخ‌نگار یونانی، برای نامیدن دریای سیاه در دوره باستان، از واژه «پونتوس» (Pontos) به معنی «دریا» استفاده شده است. به گفته استرابون این دریا هنگام سکونت قبایل وحشی در سواحل آن و پیش از آنکه به استعمار یونانی‌ها درآید به Pontos Axeinos (دریای غیرمهمان‌نواز) و بعد از استعمار یونانی‌ها، بخشی از تمدن یونان محسوب شد و به Euxeinos Pontos (دریای مهمان‌نواز) شهرت یافت و به این نام‌ها در تاریخ قدیم به کار رفت.

برخی زبان‌شناسان بر این باورند که واژه Axeinos که در بین یونانی‌ها رایج بوده، از ریشه آخشئین (axein) اوستایی به معنی تاریک گرفته شده است. در بندهش نیز که جزو متون پهلوی ساسانی محسوب می‌شود، از دریای سیاه با نام «سیاه بن» یاد می‌شود.

عمق دریای سیاه

_{منبع عکس: odessa-journal.com}

حداکثر عمق دریای سیاه در بخش جنوب مرکزی آن ۲,۲۱۰ متر است. ماهی‌ها و دلفین‌ها در سطوح بالایی آب دریا زندگی می‌کنند و در لایه‌های عمیق‌ آن، به‌جز باکتری‌های گوگردی، موجود زنده دیگری یافت نمی‌شود؛ زیرا سطوح پایین‌تر آب دریای سیاه به‌علت تهویه ضعیف، از نظر بیولوژیکی مرده است.

دریای سیاه به دریای بی‌اکسیژن نیز شهرت دارد و برخی بر این باورند که چون اکسیژن در آن وجود ندارد، آب آن برای موجودات قابل‌زیست نیست؛ در حالی که آب دریا تنها در عمق آن بدون اکسیژن است.

سواحل دریای سیاه

_{منبع عکس: planetohotels.com}

خط ساحلی دریای سیاه حدود ۴,۳۴۰ کیلومتر است و ۶ کشور در آن شریک هستند. حدود ۳۱۰ کیلومتر ساحل این دریا از آن گرجستان است، ۴۷۵ کیلومتر به روسیه، ۱,۶۲۸ کیلومتر به اوکراین، ۲۲۵ کیلومتر به رومانی، ۳۰۰ کیلومتر به بلغارستان و ۱,۴۰۰ کیلومتر آن به ترکیه تعلق دارد.

سواحل دریای سیاه اغلب کوهستانی است و خلیج‌های مهم آن در سواحل شمال‌غرب و غرب واقع شده‌اند. سینوب در جنوب و شبه‌جزیره کریمه در شمال دریای سیاه قرار دارد و جزیره مار از مهم‌ترین جزایر آن است. این سواحل با آسمان ابری زیبا، آب‌های خنک و شهرهای پرجنب و جوش، فضایی جذاب را برای استفاده گردشگران مهیا کرده است. شهر آماسرا در ساحل ترکیه، سواحل ترابوزان، دهکده ساحلی پاترا، ساحل کمال پاشا، سواحل شنی بلغارستان و سواحل باتومی گرجستان از معروف‌ترین سواحل دریای سیاه محسوب می‌شوند و در فصل‌های گرم سال میزبان گردشگران هستند.

اهمیت اقتصادی دریای سیاه

_{منبع عکس: politico.eu}

دریای سیاه یک شریان حمل و نقل استراتژیک است که کشورهای شرقی را به بازارهای جهانی متصل می‌کند و برای ۶ کشوری که آن را احاطه کرده‌اند، اهمیت تجاری و اقتصادی مهمی دارد. حمل و نقل در این دریا نقش پررنگی در اقتصاد کشورهای اطراف آن دارد و به‌ویژه برای روسیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به‌طوری که حدود ۲۵ درصد واردات و ۵۰ درصد از صادرات این کشور در گذشته از طریق این دریا صورت می‌گرفت و در حال حاضر نیز غلات، زغال‌سنگ، فلزات، نفت و ماشین‌آلات از طریق آن حمل می‌شود.

بندرهای مهم دریای سیاه عبارت هستند از:

• اوکراین: ادسا، کرچ، سواستوپول و نیکالایف
• روسیه: سوچی، نوروسیسک و توآپس 
• گرجستان: سوخومی و باتومی 
• ترکیه: ترابزون، سینوب و صامسون
• بلغارستان: بورگاس و وارونا 
• رومانی: کونستانزا 

ادسا شهر تاریخی اوکراین، مهم‌ترین بندر دریای سیاه محسوب می‌شود و به‌همراه بندر ایلیچیفسک در نزدیکی آن، بیشترین حجم حمل و نقل دریایی به اروپا را به خود اختصاص می‌دهند.

بندر نووروسیسک و توآپس در روسیه و باتومی در گرجستان منابع نفتی مهم دریای سیاه را به بازارهای جهانی وصل می‌کنند و وارنا و بورگاس جزو مهم‌ترین بنادر تجاری این دریا محسوب می‌شوند. روسیه از بندر نووروسیسک برای صادرات غلات استفاده و مسکو را به اهرمی مفید برای آسیای مرکزی تبدیل می‌کند.

گردشگری در سواحل دریای سیاه منابع اقتصادی ۶ کشور سهیم در آن را تامین می‌کند. وجود آب و هوای مساعد در ساحل و چشمه‌های معدنی اطراف دریا، آن را به مرکزی تفریحی تبدیل کرده است که سود اقتصادی قابل ملاحظه‌ای برای کشورهای اطراف دریا دارد.

ماهی‌هایی که در دریای سیاه زندگی می‌کنند، جزو پراستفاده ترین منابع بیولوژیکی آن به شمار می‌روند که در حفظ آن‌ها تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. ۶ کشور دریای سیاه در دهه ۱۹۹۰، قرارداد حفاظت از دریای سیاه در برابر آلودگی را امضا کردند. این کنوانسیون به‌عنوان توافق‌نامه‌ای جامع برای اجرای برنامه‌هایی جهت کنترل آلودگی آب دریا و حفاظت از جانداران دریایی به کار گرفته شد.

دانستنی‌ های جالب درباره دریای سیاه

_{منبع عکس: weathermashhad.ir}

• دریای سیاه ۴۳۶,۴۰۲ کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن ۱,۱۴۸ کیلومتر و عرض آن ۶۱۵ کیلومتر است. 
• دریای سیاه به دریای بدون اکسیژن معروف است.
• دریای سیاه از عمق زیادی برخوردار است و شوری و چگالی آب در اعماق آن زیاد است. یعنی اختلاط آب شور و شیرین به سطح بالای آن محدود می‌شود و زندگی جانوران دریایی در سطح ۵۰ متری آب جریان دارد.
• آب شیرین از طریق رودخانه‌ها به دریای سیاه وارد می‌شود؛ اما جریان آن فقط در سطح آب است.
• زمین‌شناسان عقیده دارند دریای سیاه یک دریاچه آب شیرین بوده است؛ اما در اثر جریان‌های دریایی عظیمی که در مدیترانه رخ داده، آب شور وارد آن شده است. برخی این جریان دریایی را همان طوفانی می‌دانند که در زمان حضرت نوح رخ داد و کتاب مقدس نیز به آن اشاره می‌کند؛ اما شواهد علمی معتبری برای صحت این باور وجود ندارد.
• ترک‌ها و روس‌ها در قرون وسطی درباره وقوع گرداب‌ در دریای سیاه گزارش‌هایی داده‌اند که طبق آن گرداب جزایر و کشتی‌ها را می‌بلعید و ناپدید می‌کرد. طبق گفته‌ها این گرداب‌ها به‌طور ناگهانی و بدون هیچ علامتی ظاهر می‌شدند.
• در دسامبر سال ۱۹۴۵، پنج بمب‌افکن اتحاد جماهیر شوروی در حال پرواز بر فراز دریای سیاه، ناپدید شدند و در سال ۱۹۹۰ نیز یک هواپیمای یونانی در دریا ناپدید شد. این حوادث فرضیه وجود ناهنجاری مغناطیسی در دریای سیاه را ایجاد کرد.
• سواحل دریای سیاه جایی امن و لذت‌بخش برای شنا محسوب می‌شوند؛ زیرا سطح آن آرام است؛ اما با وجود مناظر زیبا، آرامش‌بخش و فوق‌العاده، گاهی هوای سرد بر دریا حاکم می‌شود و جزرومدهای عمیقی در آن رخ می‌دهد که باید مراقب آن‌ها بود.

_{منبع عکس: excitingbulgaria.com}

• حدود ۱۰ جزیره کوچک و پراکنده در دریای سیاه وجود دارد که به کشورهای ترکیه، اوکراین، رومانی و بلغارستان تعلق دارند. حضور قابل‌توجه جانوران و گیاهان عجیب و غریب در این جزایر، آن را به مکانی محبوب برای گردشگران تبدیل می‌کند.
• یکی از واقعیت‌های ترسناکی که درباره دریای سیاه گفته می‌شود، داستان‌هایی در مورد وجود مردگان در اعماق آب‌های آن است. این شایعات به‌علت وجود چوب و طناب بازمانده از بقایای کشتی‌های غرق شده در آب‌های دریای سیاه شکل گرفته‌اند. فقدان اکسیژن در اعماق دریا، فرایند تجزیه در آن را کند می‌کند و سبب ماندگاری بقایای اجساد و کشتی‌ها در آن می‌شود.

سواحل دریای سیاه با وجود ویژگی‌های اسرارآمیز آب‌های آن، در تمام طول سال، مقصد اصلی تعطیلات گردشگران است. اهمیت تاریخی و باستان‌شناسی دریا، کوه‌های مرتفع و طبیعت زیبای کشورهای اطراف دریای سیاه، سواحل آن را به مکانی برای استقرار کشتی‌های تفریحی و حضور پرشمار گردشگران تبدیل کرده است. اگر شما هم جزو کسانی هستید که تجربه سفر به آب‌ها و سواحل دریای سیاه را دارید، آن را با ما و کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

_{منبع عکس کاور: worldatlas.com}