کرونا بازار سفرهای نوروزی را از بین برد
ویروس کرونا صنعت گردشگری کشور را شدیدا تحت تاثیر خود قرار داده و لغو سفرهای نوروزی باعث تعطیلی برخی از آژانس‌های مسافرتی شده است.
ویروس کرونای جدید علاوه بر اینکه زندگی مردم را مختل و عده‌ی زیادی را خانه‌نشین کرده، تاثیر زیادی بر فضای کسبوکار در ایران داشته است. یکی از صنایع تأثیرپذیرفته، صنعت گردشگری و سفر است که خود ظرف چند ماه گذشته با مشکلات متنوعی دست‌وپنجه نرم می‌کرده؛ از جمله قطع ۱۰ روزه‌ی اینترنت که باعث افت بالای فروش استارتاپ‌های آنلاین گردشگری شد، سقوط هواپیمای اوکراینی که تاثیر منفی بر صنعت گردشگری کشور گذاشت و سپس اجرایی‌شدن رمز پویا که پرداخت وجه در خدمات آنلاین را با مشکلاتی مواجه کرد. با تمام این اوصاف، برای صنعت گردشگری کشور باید چاره‌ای اندیشیده شود.
در ابتدا خوب است بدانید که تولید ناخالص داخلی کشورهای آسیایی از سفر در سال ۲۰۱۸ حدودا یک تریلیون دلار بوده است. طبق گزارش‌های هیئت گردشگری چین، گردشگران ورودی به این کشور در سال ۲۰۱۹ به‌تنهایی ۱۲۷٫۳ میلیارد دلار درآمد برای این بخش از قاره‌ی آسیا به‌همراه داشتند. حال با صعودی‌شدن روند ابتلا به ویروس کرونا، آژانس‌های مسافرتی و هتل‌ها خود را برای رکود اقتصادی ناشی از شیوع این بیماری آماده می‌کنند. ممکن است این رکود ماه‌ها یا حتی یک سال تمام به طول انجامد و تأثیرات بلندمدت آن قطعا برای صنعت گردشگری سخت خواهد بود؛ رکودی که پیش‌بینی می‌شود پس‌لرزه‌های آن حتی تا سال ۲۰۲۱ نیز ادامه یابد.
تا این لحظه، حدود ۷۵ درصد از مسافران آژانس Embark Beyond سفرهای ماه فوریه و مارس خود را به کشورهای جنوب شرق آسیا لغو کرده‌اند. کریس ناستا (Chris Nassetta)، مدیر اجرایی ارشد هتل‌های هیلتون روز یازدهم فوریه به سرمایه‌گذاران این مجموعه هتل‌ها گفت که انتظار می‌رود تاثیر کروناویروس جدید بین ۶ تا ۱۲ ماه در تمامی نقاط جهان ادامه پیدا کند. برآورد او شامل ۳ الی ۶ ماه زمان مربوط‌به تشدید بیماری و تاثیرپذیری ناشی از شیوع بیماری و سه الی ۶ ماه دیگر برای بهبود یافتن از وقایع گذشته است. او خسارات شرکت متبوع خود را حدود ۲۵ تا ۵۰ میلیون دلار برآورد می‌کند.
مقاله‌های مرتبط:
سال ۲۰۱۲ نیز که بیماری سارس شیوع پیدا کرده بود، مشکلاتی مشابهی در صنعت گردشگری رخ داد. از لحظه‌ای که سازمان بهداشت جهانی (WHO) درباره‌ی شیوع سارس به کل جهان هشدار داد، تا زمانی که اعلام کرد این بیماری را تحت کنترل درآورده است، حدود چهار ماه طول کشید. پنج ماه دیگر نیز زمان نیاز بود تا این سازمان مواردی که تازه شناسایی می‌شدند را مدیریت کند. طبق یافته‌های تحلیلگران صنعت حمل‌ونقل هوایی در AirInsight، شیوع سارس ۱۰ میلیارد دلار خسارت به این صنعت وارد کرد؛ آن هم در زمانی که این صنعت جهانی هنوز به میزان فعلی توسعه نیافته بود. بنابراین اگر ورود به مرحله‌ی درمان ویروس کووید۱۹ نیز مانند آنچه برای سارس اتفاق افتاد، حدود ۹ ماه طول بکشد (یعنی همان مقدار زمانی که صنعت گردشگری به آن امیدوار است)، صنعت حمل‌ونقل هوایی با ضربه‌ای به مراتب سنگین‌تر از زمان شیوع سارس مواجه خواهد شد و از آن بدتر، هتل‌ها و مقاصد گردشگری به زمانی بسیار بیشتر برای بازگشت کامل به همان سطح پیش‌از گسترش بیماری نیاز دارند.
حال فلایتیو، سامانه خرید اینترنتی بلیط، حجم بلیط‌های استردادشده تا پایان سال جاری شمسی را ۳۰ میلیارد تومان اعلام کرده است. فلایتیو در اطلاعیه‌ی خود نوشت:
متاسفانه این روزها در نامطلوب‌ترین شرایط و وضعیت صنعت گردشگری ایران در طول چند دهه گذشته به سر می‌بریم. اتفاقاتی که در ماه‌های گذشته شاهد بوده‌ایم به‌صورت مستقیم و غیر‌مستقیم، در به وجود آوردن وضعیتی که می‌توان آن را «کمای صنعت گردشگری ایران» نامید دست به دست هم داده‌اند. از این‌رو و با توجه به اینکه مسافران، به‌شکل مستقیم با شرکت‌های گردشگری مانند فلایتیو در ارتباط هستند، توقع داریم که در این شرایط همه فعالان و نهادهای مرتبط با صنعت گردشگری ایران از جمله سازمان هواپیمایی کشوری، حمل نقل ریلی و جاده‌ای، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در کنار شهروندان و کسب‌وکارهای گردشگری باشند و با برنامه و اقدام فوری ما را در گذر از این شرایط سخت یاری کنند.
بنا به اعلام وزارت بهداشت، بیماری کووید۱۹ که به‌مدت ۱۲ روز است وارد کشورمان شده، تا ظهر ۱۱ اسفندماه، منجر به ابتلای ۳۸۵ و مرگ ۵۴ تن در ایران شده است. سخنگوی سازمان بهداشت جهانی گزارش کرد که تعداد ۹۷ بیمار از ایران به ۱۲ کشور دنیا سفر کرده‌اند. به‌علت همین روند سریع شیوع ویروس کرونا در ایران و انتقال آسان آن به کشورهای دیگر، ایرلاین‌های خارجی یکی پس از دیگری پروازها به ایران را لغو کردند و کشورهای همسایه ایران نیز مرزهای زمینی و دریایی خود را با کشور بستند و مانع از ورود مسافران ایرانی به داخل مرزهای خود شدند.
از سوی دیگر، به‌دلیل رعایت مراقبت‌های بهداشتی، مراکز آموزشی، تفریحی و اقامتی مختلف در کشور نیز تعطیل شده و به مردم توصیه شده است که به سفر نروند. این توصیه‌ها موجی از کنسلی تورهای مسافرتی و بلیط هواپیما را در داخل کشور نیز در پی داشته است.
پس از این اتفاق بود که رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور، بخشنامه‌ای رسمی به آژانس‌ها و شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ کرد که بر اساس آن، استرداد وجه بلیط پروازها بدون کسر جریمه جزو وظایف آن‌ها تعیین شد. همچنین در صورتی که مسافران دراین‌زمینه با مشکلی مواجه شوند، می‌توانند ابتدا از طریق ایرلاین مربوطه و سپس ثبت شکایت در سایت سازمان هواپیمایی کشوری این موضوع را پیگیری کنند تا با آژانس‌ها برخورد شده و پول مسافران به آن‌ها بازگردانده شود.
طبیعی است که کل صنعت گردشگری ایران متأثر از این اتفاق می‌شود؛ اول از همه، هواپیمایی‌ها و هتل‌ها متضرر می‌شوند چون پروازها بدون مسافر به تعداد کافی وجود ندارد و نرخ‌ها بسیار پایین آمده و از طرف دیگر، بنا به‌گفته‌ی وزیر راه و شهرسازی که باید بلیط بدون جریمه مسترد شود، مسافران بلیط‌های قبلی گران‌تر را با بلیط جدید ارزان‌تری جایگزین می‌کنند. در نتیجه ضرر اولیه برای ایرلاین‌ها است. در مقام بعدی، آژانس‌ها و واسطه‌های فروش به‌دلیل اینکه یکی از دو زمان فروش عمده‌ی آن‌ها مخصوص ایام عید بوده، اکنون فروشی ندارند و حتی کمیسیون خود در ماه بهمن را اکنون باید مسترد کنند. بنابراین درآمد این شرکت‌ها منفی شده است.
از سویی، مشتریان انتظار دارند که بلیط آن‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن لغو و هزینه‌ی آن استرداد داده شود؛ اما این امر تقریبا غیرممکن به‌نظر می‌رسد؛ زیرا استرداد بلیط از سمت ایرلاین‌ها، هتل‌ها و تورها زمان‌بر بوده و ابهاماتی بر سر راه چگونگی برگرداندن آن‌ها به مردم وجود دارد؛ چراکه این مبالغ، پیش از این، از جیب آژانس‌ها خارج شده و به جیب شرکت‌های ریلی و هواپیمایی یا هتل‌ها واریز شده است و اکنون با لغو سفرها، آن‌ها باید منتظر اقدام سایر شرکت‌ها باقی بمانند. با توجه به ضرری که این شرکت‌ها متحمل شده‌اند، باید دید که چه زمانی خواهند توانست تا مبالغ را بازگردانند. پس از آنکه مبالغ به‌واسطه‌های فروش تحویل داده شد، به‌دلیل بالابودن تعداد تقاضاها، فرایندهای بانکی با مشکلاتی مواجه می‌شود. استرداد بلیط‌ها از زمان ابلاغ وزیر راه و شهرسازی شروع شد؛ بااین‌حال رسیدن مبلغ به دست مردم به‌دلیل محدودیت‌های شبکه‌ی بانکی زمان خواهد برد.
دراین‌میان برخی ایرلاین‌ها و تورها اقدام به رزرو تعداد بالای اتاق در هتل‌ها یا گارانتی پرواز چارتر کردند که اکنون تنها ضررده خودشان هستند. آن‌ها بازار سال نو را از دست داده و علاوه بر آن، ضرری بابت استرداد و پشتیبانی این کار تا بازگرداندن کامل مبالغ متحمل شده‌اند. با پیش‌بینی ادامه‌یافتن این روال تا فصل تابستان، مشخص نیست که کسب‌وکارهای کوچک در این صنعت بتوانند شرایط را تاب بیاورند.
اینکه شرایط چه زمانی تغییر می‌کند، بستگی به وضعیت کنترل شیوع بیماری دارد اما درهرصورت سفرهای عید چنان فروشی نخواهند داشت؛ به‌علاوه به‌دلیل هم‌زمان شدن ایام ماه رمضان با اردیبهشت‌ماه، تداوم شرایط بغرنج برای استارتاپ‌های حوزه گردشگری و صنعت گردشگری کشور طبیعی به‌نظر می‌رسد؛ این به‌معنی رکود فروش طی این زمان است. متأسفانه اخباری می‌رسد مبنی بر اینکه برخی آژانس‌های هواپیمایی ظرف همین چندروز جمع شده و حتی نتوانسته‌اند اندکی منتظر بمانند. شرکت‌های خدمات مسافرتی در روزهای اول جلسه‌ای تشکیل دادند و درخواست‌هایی به وزارت راه و گردشگری ارائه کردند که تاکنون پاسخی به آن‌ها داده نشده است. اکنون برای فعالان این حوزه، موضوع بقاست اما چه کسی می‌تواند از آن‌ها حمایت به عمل آورد؟
چه کسی مسئول است؟
وضعیت کنونی به سردرگمی و نارضایتی مسافرانی که خواهان بازگشت پول خود هستند انجامیده و به مشکلات اهالی صنعت گردشگری ایران دامن زده است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است: پس از بازگرداندن تمام و کمال وجوه مشتریان، ضرر و زیان ناشی از لغو گسترده‌ی قطار، هواپیما، تور و هتل را چه کسی و چگونه برای صاحبان مشاغل مسافرتی و گردشگری جبران می‌کند؟ ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، در نامه‌ی خود به ماده‌ی ۱۳ تصویب‌نامه‌ی حقوق شهروندی اشاره می‌کند که در بند یک آن بیان شده است:
دستگاه‌های اجرایی مکلفند حسب وظایف قانونی خود، در صورت وجود احتمال هرگونه تهدید علیه سلامت عمومی یا بلایای طبیعی، نسبت به پیش‌بینی و هشدار به موقع و راه‌های دفع یا رفع آن به عموم مردم و به‌خصوص افراد در معرض تهدید اقدام کنند.
به موجب این ماده، تنها وظیفه‌ی «پیش‌بینی و هشدار به‌موقع» درباره‌ی «راه‌های دفع یا رفع» تهدیدهای پیش‌روی عموم مردم به عهده‌ی دستگاه‌های اجرایی است و درباره‌ی جبران خسارت‌های ناشی از این‌گونه بلایا (به‌ویژه در شرایطی که به زعم برخی از مسئولان کشور هشدار درباره‌ی ویروس کرونا به‌موقع صادر نشده) و تعیین بودجه برای آن سکوت شده است. انجمن شرکت‌های هواپیمایی پرداخت خسارت مربوط‌به کنسلی‌های ناشی از سرایت کرونا را به عهده‌ی خود شرکت‌های هواپیمایی گذاشته است. در این شرایط ناهموار اقتصادی که چشم اهالی صنعت گردشگری به نوروز بود تا برخی از ضرر و زیان چند ماه گذشته را جبران کرده و برای ماه‌های آتی سرمایه‌گذاری کنند، به‌واقع می‌توان گفت کرونا، کمر صنعت گردشگری ایران را تا مرز شکسته‌شدن پیش برده است و پیش‌از ورشکستگی کامل باید به‌سرعت فکری عاجل برای آن کرد. شرکت‌ها و استارتاپ‌ها به پشتوانه‌ی کدام حمایت می‌توانند دوباره فعالیت کنند؟
به‌عنوان مثال، دولت چین بودجه‌ای برای شرکت‌های متضررشده از شیوع کرونا در کشور خود اختصاص داد؛ اما در ایران، هنوز برنامه‌ای از سمت دولت دراین‌راستا انجام نشده و سخنی نیز درباره‌ی آن گفته نشده؛ هیچ مقام مسئولی حتی به اسم دلجویی چنین کاری نکرده است.
کاری که دولت اکنون انجام می‌دهد در واقع این است که از جیب شرکت‌های خصوصی کم می‌کند تا درمقابل اپیدمی بیماری کووید۱۹ حرکتی انجام داده باشد اما در ازای آن هیچ چشم‌انداز کمکی به آن‌ها ارائه نمی‌کند. دولت حتی سخنی دراین‌باره بیان نمی‌کند که قرار است در چنین شرایطی، از کدام بخش وارد حیطه‌ی کمک‌رسانی شود؛ تنها به مردم می‌گوید که مبلغ بلیط خود را از شرکت‌های خصوصی بگیرید. به هرحال حیات شرکت‌ها برای اقتصاد کشور حیاتی است و پس از رد شدن این همه‌گیری، کشور به وجود آن‌ها نیاز خواهد داشت.
میزان گردش مالی این صنعت چقدر است؟
تا پیش از این، تعداد ۳۰۰۰ دفتر خدمات گردشگری با دست‌کم ۳۰ هزار شغل در دفاتر این حوزه‌ها مشغول به فعالیت بوده‌اند و تعداد بیشتری از این تعداد افراد، شاغلین صنعت گردشگری در اماکن اقامتی (بوم‌گردی، هتل‌ها و...)، صنعت هوایی و ریلی و اتوبوس را شامل می‌شده‌اند. حجم مالی این بخش‌ها در سال ۹۸ حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بود. در یک روز عادی، تعداد ۵۰ هزار سفر هوایی اتفاق می‌افتاد؛ اما اکنون این میزان به یک سوم رسیده؛ شاید اکنون سفرهای هوایی ۱۵ هزار عدد باشد که مربوط به سفرهای کاری و صنایع و بازرگانی به‌منظور تأمین اقلام ضروری مردم می‌شود.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که وقتی ضریب اشغال (سطحی که در طراحی ایستگاه یا تسهیلات برای هر نفر در نظر میگیرند) از حدی پایین‌تر بیاید، تمامی سفرها زیان‌ده خواهند بود. بااین‌حال آژانس‌ها و شرکت‌های هواپیمایی مجبور هستند برای تداوم سرویس‌دهی، به کار خود ادامه دهند. قیمت بلیط برخی پروازها تا حدود ۶۳ درصد افت کرده است. مجید فرقانی، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی، گفت که احتمالا به‌دلیل شرایط پیش‌آمده و افت قیمت بلیط هواپیما، پروازها لغو خواهند شد. او گفت:
با توجه به فهرست هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر شرکت‌های هواپیمایی شامل قطعات، سوخت، خدمات فرودگاهی و امثال آن، افت شدید قیمت بلیط هواپیما، خسارت‌های جبران‌ناپذیری (به شرکت‌های هواپیمایی) وارد کرده است.
حال که استارتاپ‌های فعال حوزه‌ی گردشگری کشور سخت‌ترین شرایط کاری خود را سپری می‌کنند و بیشترین فشار برای لغو سفرها روی دوش آن‌ها است، آیا دولت هم کمکی به آن‌ها خواهد کرد؟
محمد باقر قالی‌باف، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجمع تشخیص مصلحت نظام چندروز پیش گفته بود که باید اکوسیستم استارتاپی در کشور را توسعه داد و از آن حمایت قانونی کرد. وی گفت: «ما باید فعالیت برخی مشاغل و کسب‌وکارهای اینترنتی را حمایت قانونی کنیم و اکوسیستمی در مجموعه‌های بزرگ ایجاد کنیم که این موضوع تحولی بزرگ در کسب و کارهای کشور ایجاد خواهد کرد.»
سید محسن دهنوی، استاد دانشگاه نیز با بیان اینکه هیچ قانون حمایتی از کسب و کارهای اینترنتی نداریم، تصریح کرد: «امروز دنیا به‌سمت کسب‌وکارهای فضای مجازی رفته؛ در همین تهران بالای صدهزار کسبوکار اینترنتی دایر شده است. ما نیاز به قانون جامع حمایت از کسب‌وکارهای اینترنتی داریم.»
نیما قاضی، هم‌بنیان‌گذار علی‌بابا، به برخی راه‌ها اشاره کرد که با استفاده از آن‌ها، دولت و مردم می‌توانند از حجم این خسارت و فاجعه کم کنند. او می‌گوید که دولت می‌تواند یارانه و بودجه‌ای برای این شرکت‌ها در نظر بگیرد.
با هجوم بیماری به کشور و نگرانی جمعی، دولت باید هرچه سریع‌تر تصمیماتی مبنی بر کم‌شدن سفرها می‌گرفت. اکنون دولت باید ببیند که با دستور خود با کسب‌وکارها بازی می‌کند؛ اما دست‌کم می‌تواند به آن‌ها امیدواری به یاری کردن دهد. این حق آژانس‌ها است که کارمزدی بابت استرداد بردارند تا کمی به آن‌ها کمک شود و به زنده‌ماندنشان بینجامد؛ آن‌ها بازارشان را از دست دادند و ماه‌ها هم طول می‌کشد تا دوباره بتوانند درآمد کسب کنند. شرکت‌های بسیاری نمی‌توانند این شرایط را تحمل کنند، حتی اگر بتوانند باید تصمیمات سختی همچون تعدیل نیروی سختگیرانه انجام دهند.
این کارمزد نمی‌تواند ضرر آژانس‌ها را جبران کند؛ اما تاحدی بر آن مرهم می‌گذارد. این کمک برای سرپا ماندن صنعت گردشگری کشور حیاتی است.
مردم هم اگر امکان دارد، می‌توانند مبالغ استردادشده را در حساب خود به‌عنوان اعتبار نگه دارند تا هم کارشان برای خرید بلیط در آینده ساده‌تر شود و هم بدین‌طریق به شرکت‌ها کمک کرده باشند.
قاضی گفت کار آژانس‌ها و واسطه‌های فروش بلیط اکنون چندبرابر شده چون باید پشتیبانی استرداد بلیط انجام دهند؛ او گفت مرکز تماس علی‌بابا در روزهای عادی ۵ تا ۱۰ هزار تماس دارد اما در روزهای اخیر، تعداد تماس‌ها گهگاه به ۱۸ هزار تماس نیز رسیده است. قاضی از مردم خواست تا همراهی لازم را برای استرداد بلیط داشته باشند چون مبالغ زیادی هزینه شده و پیگیری حقوق مسافران به‌طور مرتب ادامه دارد. مصاحبه تصویری زومیت با هم‌بنیان‌گذار علی‌بابا را می‌توانید از اینجا مشاهده کنید.
برای ارائه‌ی آمارهای جامع از میزان خسارت‌های واردشده به صنعت گردشگری ایران باید تا پایان غائله و انتشار گزارش‌های دقیق‌تر منتظر ماند. اما نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه شود این است که خسارت‌ها تنها گریبان این صنعت را نمی‌گیرد؛ بلکه باید منتظر تبعات بیشتر آن در کل بخش‌های جامعه بود. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر مسافرت هوایی، آمار تورهای کنسل شده را ۶۰ درصد اعلام کرده و پیش‌بینی کرده است که کسادی بازار گردشگری به تعدیل نیروی کار در این صنعت بینجامد. برخی از اعطای مرخصی‌های بلندمدت یک‌ساله به کارمندان خود حرف می‌زنند تا بتوانند تا یک سال آینده، باز قامت راست کنند. در حقیقت، پس از مسافرها، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و اقامتگاه‌ها، شرکت‌های هواپیمایی و ریلی، گروه دیگری که نباید از آن‌ها غافل شد، کارمندان (که به خیل بیکاران جامعه اضافه می‌شوند) و خانواده‌هایی هستند که معاش آن‌ها رابطه‌ی مستقیمی با گردشگری دارد. برای پیشگیری از وارد آمدن خسارت‌های بیشتر و حتی شاید جبران بخشی از آن‌ها باید به سرعت تمهیداتی اندیشید تا این شرایط بیش از این ادامه نیابد.
دولت چین، برای کمک به سرمایه‌گذاران خارجی (FIEs) که در برابر تأثیرات ویروس کرونا مقاومت می‌کنند و اعتماد و اطمینان را به دیگر سرمایه‌گذاران خارجی بازمی‌گردانند، سیاست‌های گوناگونی تصویب کرده است. طبق گزارش چاینا بریفینگ (China Briefing)، این سیاست‌ها محدوده‌ی گسترده‌ای از تخصیص وام‌های با سود پایین تا تسریع در اجرای پروژه‌های اصلی سرمایه‌گذاری خارجی را شامل می‌شوند.
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی دراین‌باره اظهار کرد که امیدواریم هرچه سریع‌تر وزارت بهداشت و دولت، اقدامات لازم را در جهت رفع این مشکل انجام دهند؛ چراکه اگر این رویه ادامه پیدا کند، بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی دچار خسارت‌های میلیاردی خواهند شد و ما نیز در حال ارزیابی دقیق خسارت‌های وارد شده به شرکت‌های هواپیمایی هستیم که میزان آن را به دولت اعلام می‌کنیم.
بی‌بی‌سی نیوز نیز اخیرا در گزارشی از ادامه‌ی ضرر و زیان شرکت‌های هواپیمایی سراسر دنیا خبر داد. در این گزارش آمده که در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل شیوع بیماری کرونای جدید، حدود ۲۹٫۳ میلیارد دلار به شرکت‌های هواپیمایی خسارت وارد خواهد شد. انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) پیش‌بینی کرده است که وضعیت تقاضا برای سفرهای هوایی، به بدترین حالت طی یک دهه گذشته خواهد رسید. برآورد می‌شود که شرکت‌های هواپیمایی چین و سایر مناطق آسیا و اقیانوس آرام، متحمل بیشترین خسارت خواهند شد؛ اما با ادامه‌ی همه‌گیری کرونای جدید به‌نظر می‌رسد که شرکت‌های هواپیمایی در کشورهای درگیر کرونا مانند ایران، ایتالیا و سایر کشورهای دنیا نیز خسارت عمده‌ای متحمل خواهند شد.
دیدگاه