پل های تاریخی زنجان، میراث زنجان عصر قجر
پل‌های تاریخی زنجان از آثار دوره قاجاریه محسوب می‌شوند که اهمیت بسیاری نزد گردشگران دارند و از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر زنجان محسوب می‌شوند.
مقاله‌های مرتبط:
در سراسر ایران پل‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که هرکدام از یکی از دوره‌های تاریخی برجای مانده‌اند. پل سازه‌ای است که دو مکان را به هم متصل می‌کند. در تعریف پل می‌توان گفت طاقی است روی رودخانه، دره، یا هر نوع گذرگاه که رفت و آمد را ممکن می‌سازد. اما امروزه در مبحث مدیریت شهری، پل را سازه‌ای برای عبور از موانع فیزیکی قلمداد می‌کنند تا ضمن استفاده از فضا(نه صرفا سطح زمین) بتواند عبور و مرور و دسترسی به اماکن را تسهیل کند. یکی از عناصر پل‌سازی تیرهای سراسری هستند. پل انواع و اقسام متفاوت دارد که پل شاه‌تیری، پل قوسی، پل فلزی، پل هوایی، پل معلق و... را شامل می‌شود.
عکس از شهلا وفا
زنجان یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در کتابهای تاریخی مثل نزهه‌القلوب و دیگر کتابهای جغرافیای تاریخی شرح سابقه آن آمده است. این شهر تاریخی به‌دلیل داشتن موقعیت خاص خود از لحاظ جغرافیایی و داشتن رودخانه‌های مختلف، چندین پل تاریخی زیبا را در دل خود جای داده است. وجود دو رودخانه معروف قزل‌اوزن و زنجان‌رود سبب ساخت پل‌های متفاوت در دوره‌های مختلف تاریخی در زنجان شده است. از مهم‌ترین و معروف‌ترین پل‌های زنجان می‌توان به پل میربهاالدین، پل سردار و پل حاج محمد اشاره کرد که امروزه نیز برجای و قابل بازدید هستند. این پل‌ها آثار تاریخی بازمانده از دوره قاجار محسوب می‌شوند که امروزه به‌عنوان جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زنجان شناخته شده و مورد توجه گردشگران واقع شده‌اند.
عکس از لیلا بیگی
پل میربهاالدین
پل میربهاالدین زنجان در محور جنوبی شهر زنجان به کردستان(در ابتدای جاده بیجار) قرار دارد. این پل بزرگترین پل در حومه زنجان محسوب می‌شود و با نام‌های «پل کهنه» و «اژدهاتو» معروف است. پل میربهاالدین روی رودخانه زنجان‌رود قرار دارد. این پل مربوط به دوره قاجار است و توسط یکی از متمولین شهر به نام حاج میرزابها‌الدین زنجانی از تجار معروف ناحیه خمسه بود و در سال ۱۳۱۲هجری قمری(زمان حکومت ناصرالدین شاه) ساخته شده است. بهاالدین زنجانی در سال ۱۳۲۴ هجری قمری در شهر زنجان به دنیا آمد. پدرش مسیحا فرزند جلال بود که از طرف سلطان عصر، به‌سمت قاضی‌القضات زنجان منسوب شد. کتیبه‌ای که در زیر یکی از طاق‌های پل موجود است تاریخ سال ۱۳۱۰هجری قمری را دارد.
عکس از سایت باشگاه خبرنگاران جوان
مصالح به کار رفته در این پل تاریخی، آجر است و در نمای داخلی بزرگترین طاق آن با خط معقلی بسیار زیبا همراه با عبارت «یا علی» به‌صورت قرینه نقش شده است. این پل در حدود ۱۰۰ متر طول دارد و عرض آن با احتساب جان‌پناه‌ها به ۶/۷۰ متر می‌رسد. ارتفاع پل در بلندترین نقطه آن از سطح رودخانه ۱۱متر است و دارای سه دهانه با طاق جناغی است که دهانه میانی از دو دهانه دیگر بزرگ‌تر است. پایه‌های پل روی سطح سنگ‌فرش شده قرار دارد و از قطعات سنگ تراشیده و ملات آهکی ساخته شده و تا ارتفاع ۱/۴۰ متری سطح آب، بالا آمده است. در این ارتفاع، پاکار طاق و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد ۲۴در ۲۴و ارتفاع ۵ سانتی‌متر شروع می‌شود. روی هریک از پایه‌ها دو غرفه روی یکدیگر ساخته شده است. این غرفه‌ها علاوه بر عبور دادن آب‌های طغیانی، وزن و فشار وارد بر پایه‌ها را نیز کم می‌کنند. علاوه براین، برای کاهش وزن پل، فضاهای جانبی سه دهانه بزرگ پل را به‌صورت توخالی درآورده‌اند تا طاق‌ها توان بیشتری برای تحمل فشار داشته باشند.
عکس از لیلا بیگی
پل حاج سید محمد
از دیگر پل‌های تاریخی زنجان می‌توان به پل تاریخی حاج سید محمد اشاره کرد. این پل در جنوب شرقی زنجان و در مسیر زنجان-همدان روی رودخانه زنجان‌رود واقع شده است. در حدود سال ۱۳۰۰هجری قمری(دوره ناصرالدین شاه) این پل توسط حاج سید محمد که از تجار و متمولین زنجان بوده، ساخته شده است. این پل حدود ۱۹۵ تر طول و عرض آن ۶/۵ متر است و دارای سه چشمه است که دهانه میانی بزرگ‌تر از دهانه‌های دیگر بوده و ۱۰/۹متر عرض و حدود ۵/۶متر از سطح آب ارتفاع دارد. در میانه دهانه‌های اصلی پل و روی پایه‌ها، دو دهانه کوچک‌تر با طاق جناغی و عرض ۲/۳۰متر ساخته شده است. این دهانه‌ها علاوه بر کاهش وزن پل و صرفه‌جویی در مصالح، آب‌های طغیانی را از خود عبور می‌دهند. پایه‌های این پل تا ارتفاع ۲ متر با سنگ‌های سفید به ابعاد ۱۰در ۵۵ سانتی‌متر و ملات ساروج ساخته شده و در داخل و هسته پایه‌ها، از سنگ‌های درشت رودخانه استفاده شده است.
عکس از شهلا وفا
تمام طاق‌ها و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد ۲۵در ۲۵ و ارتفاع ۵ سانتی‌متر ساخته شده است. در هسته آجری این پل فضاهای خالی طاق‌دار زیادی تدارک دیده شد که این امر سبب سبکی وزن پل، فشار کمتر بر پایه‌ها و صرفه‌جویی در مصالح می‌شود. این فضاها به تعداد ۱۲ عدد در پایه‌های متکی به کنار رودخانه و در فاصله بین دهانه‌ها تعبیه شده است. پل حاج سید محمد در تاریخ ۱۸مهر ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۴۸۶ به‌عنوان یکی از آثارتاریخی ایران ثبت ملی شد.
عکس از سایت تاپ توریسم
پل سردار
پل سردار از سرداران دوره قاجار در استان زنجان است، امروز این پل با استواری خود همانند یک سردار استوار در زنجان خودنمایی می‌کند. پل سردار روی رودخانه زنجان‌رود علاوه بر کاربری خود چشم‌انداز زیبایی به رودخانه بخشیده است. پل سردار در جنوب غربی زنجان، روی رودخانه زنجان‌رود و در مسیر راه تکاب-تخت سلیمان و سقز قرار گرفته است. پل سردار به نام سردارالدوله معروف شده و به روایتی، در دوره قاجار توسط «حاجیه خانم قمر تاج نامی» ساخته شده است. این پل تاریخی سه دهانه با طاق‌های جناغی دارد که دهانه میانی از دهانه‌های دیگر بزرگ‌تر است. در این پل برای سبک کردن بنا، کاهش بار اضافه و صرفه‌جویی در مصالح ساختمانی، علاوه بر ایجاد دو طاق تزیینی در اطراف طاق و هسته پل، فضاهای توخالی ایجاد شده است. با توجه به بقایای موجود به نظر می‌رسد که بستر رودخانه در محل برپایی پل، سنگ فرشی داشته که این امر مانع از شسته شدن شالوده پل و بستر رودخانه در زیر پایه‌ها، توسط جریان رودخانه می‌شده است. تزیینات کاشی و آجری، نمای شرقی پل سردار همواره چشم گردشگران را به خود خیره کرده است. این در حالی است که چنین تزییناتی در سایر پل‌ها بسیار کم مشاهده می‌شود. این پل تاریخی در سال ۱۳۳۶ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۴۸۵ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد.
عکس از سایت خبرگزاری تنسیم
اگر به زنجان سری زدید از این پل‌های تاریخی که میراث زنجان عصر قجر هستند دیدن کنید. گردشگران با دیدن این پل‌های تاریخی، علاوه بر آشنایی با معماری دوره قاجاریه در زنجان، می‌توانند از طبیعت زیبای اطراف پل نیز لذت برده و از دیدن آن بهره‌مند شوند.
عکس کاور برگرفته از سایت گردشگری
دیدگاه