بسیاری از گردشگران برای سفر به شهرهای شمال غرب ایران، از زنجان عبور می‌کنند و اغلب از وجود جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متعدد در این خطه از کشور غافل هستند. با کجارو همراه شوید و اطلاعات بیشتری از این شهر زیبا و دوست‌داشتنی به دست آورید تا در سفر بعدی خود، توقفی در آن داشته باشید و ضمن آشنایی با مردم مهمان‌نواز زنجان، از جاهای دیدنی شهر بازدید کنید.
عکاس: امین نیک مرام
زنجان، مرکز استان زنجان و شهرستان زنجان است که در شمال غرب ایران قرار دارد و طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیتی بالغ بر ۵۲۱,۳۰۲ نفر در آن زندگی می‌کنند. زبان مردم بومی، ترکی آذربایجانی با لهجه زنجانی است. این شهر با خلخال، میانه، سلطانیه، طارم، خدابنده، ایجرود و ماهنشان هم‌مرز است.
نام زنجان عربی‌شده واژه «زنگان» است و هنوز هم توسط مردم بومی به کار برده می‌شود. نظرهای مختلفی درباره وجه تسمیه شهر زنجان وجود دارد؛ به‌عنوان مثال، حمدالله مستوفی، قدمت شهر زنجان را به دوران ساسانی می‌داند و اولین نام آن را «شهین» ذکر کرده است. در لغت‌نامه دهخدا نیز راجع به کلمه شهین آمده است:
شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابکان بنا کرده است.
علاوه بر این، به زنجان «خمسه» نیز می‌گفتند که بر اساس یکی از روایات، به‌خاطر بخش‌های پنجگانه ابهر رود، خرا رود، زنجان رود، ایجرود و سجاس رود بوده است.
منبع عکس: سایت itto.org
شکل‌گیری و توسعه شهر کنونی زنجان به دوران صفوی برمی‌گردد. در دوره آقا محمد خان قاجار نیز شهر به سه منطقه تقسیم شده بود که شامل منطقه مرکزی (مراکز حکومتی، اداری و مذهبی)، یوخاری‌باش (اراضی و محدثات در شرق محدوده مرکزی در مجموعه بازار) و اشاقه‌باش (اراضی و محدثات در غرب محدوده مرکزی) می‌شد.
یکی از کشف‌های مهم در زنجان که از قدمت و پیشینه تاریخی این منطقه حکایت دارد، کشف جسد مردان نمکی در معدن چهرآباد زنجان بود که سه جسد به دوره هخامنشی و دو جسد دیگر به دوره ساسانی تعلق داشتند. ششمین جسد نیز به‌خاطر کمبود امکانات نگهداری، دست‌نخورده در این معدن باقی ماند.
جالب است بدانید که ترابزون ترکیه، چلیابینسک روسیه، ملاکا مالزی و قره‌قروم مغولستان، شهرهای خواهرخوانده زنجان هستند.
زنجان را شهری چهار فصل می‌دانند؛ به‌طوری که در تابستان، آب وهوای گرم و خشک و در زمستان، هوایی سرد دارد. با این اوصاف، بهترین زمان سفر به زنجان را می‌توان ماه‌های اردیبهشت، خرداد و تیر دانست که وضعیت آب و هوا در بهترین حالت ممکن است.
منبع عکس: سایت itto.org
شهر زنجان پتانسیل زیادی برای گردشگری دارد؛ به‌خصوص در اواخر بهار و تابستان که مسافران زیادی قصد سفرهای تفریحی دارند. با ما همراه باشید تا تعدادی از جاهای دیدنی زنجان را به شما معرفی کنیم.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی زیادی در زنجان وجود دارد که از جمله معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به گنبد سلطانیه در نزدیکی شهر زنجان اشاره کرد؛ نامی آشنا برای بسیاری از گردشگران که در فهرست آثار میراث جهانی ثبت شده است و یک شاهکار بی‌نظیر در میان مساجد دنیای اسلام به حساب می‌آید. این بنای هشت ضلعی، گنبدی فیروزه‌ای دارد که سومین گنبد بزرگ دنیا محسوب می‌شود. الجایتو (سلطان محمد خدابنده) در سال ۷۰۳ هجری قمری دستور ساخت آن را داد.
منبع عکس: سایت itto.org
در نزدیکی سلطانیه، شاهکاری از عصر ایلخانی به نام «معبد داش کسن» (معبد اژدها) قرار دارد که از ویژگی‌های مهم آن می‌توان به دو نقش‌برجسته اژدها و تعدادی محراب اسلامی اشاره کرد. وجود این دو اژدها، تاثیر فرهنگ شرق دور در عصر ایلخانی را نشان می‌دهند.
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری زنجان، مسجد جامع این شهر است که جزو آثار ملی ایران به شمار می‌رود و در قرن سیزدهم هجری در دوران قاجار به‌شکل یک مسجد چهار ایوانی با تزیینات زیبا و گنبدی با کاشی‌کاری فیروزه‌ای ساخته شد. اگر گذرتان به این مسجد خورد، به بازار زنجان هم سری بزنید که در همان حوالی قرار دارد و یادگاری از دوران قاجار است. شاید ندانید که این اثر ملی، طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران محسوب می‌شود که از بخش‌های مختلفی همچون بازار قیصریه، بازار بزازها، راسته امام‌زاده و راسته عبدالعلی بیک تشکیل شده است.
عکاس: علی بخشی
یکی دیگر از معماری‌های باشکوه ایران را می‌توانید در گرمابه حاج داداش تماشا کنید که در دل بازار زنجان قرار دارد و به این ترتیب می‌توانید با یک تیر، دو نشان بزنید. این گرمابه قدیمی اکنون به یک سفره‌خانه سنتی تبدیل شده است.
پس از آنکه گشت‌وگذار مفصلی در بازار زنجان داشتید، بازدیدی هم از مسجد خانم داشته باشید که یک اثر ثبت ملی است و به سفارش جمیله خانم از بانوان ثروتمند عهد قاجار ساخته شد. این مسجد فاقد گنبد، دارای دو مناره کوتاه و قطور با تزیینات زیبا است.
اگر زمان داشتید، راهی موزه رختشوی‌خانه شوید که در گذشته به‌منظور تامین رفاه و امنیت زنان هنگام شست‌وشوی لباس ساخته شد و اکنون به‌عنوان موزه مردم‌شناسی فعالیت می‌کند و در آن انواع زیورآلات، لباس‌های محلی، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان به چشم می‌خورد.
در فاصله ۵۰۰ متری موزه رختشوی‌خانه، موزه جذاب دیگری قرار دارد که جسد مومیایی مردان نمکی را در خود جای داده است. موزه باستان‌شناسی زنجان در محل خانه یا عمارت ذوالفقاری از دوره قاجار قرار دارد که خود یک اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است. در کنار بازدید از موزه، این شانس را دارید که از یک سازه تاریخی نیز دیدن کنید.
منبع عکس: سایت itto.org
کاروانسرای سنگی، یکی دیگر از جاهای تاریخی زنجان است که با تغییر کاربری به رستوران، باز هم محل رفت‌وآمد مردم شده است تا غذای لذیذی را در محیطی تاریخی و دیدنی نوش جان کنند. این کاروانسرای عهد صفوی که روبه‌روی ایستگاه قطار شهر قرار دارد و با سنگ ساخته شده، تنها کاروانسرای به‌جامانده در زنجان است.
عکاس: Faridsani
جاذبه‌های زنجان فقط به آثار تاریخی و فرهنگی خلاصه نمی‌شود و دیدنی‌های طبیعی نیز در این منطقه کم نیستند؛ برای نمونه می‌توان از پارک جنگلی ارم زنجان یاد کرد که محلی عالی برای طبیعت گردی به حساب می‌آید؛ ضمن اینکه موزه تاریخ طبیعی زنجان نیز در همین پارک قرار دارد که می‌توانید بازدیدی هم از آن داشته باشید.
مجموعه تفریحی گاوازنگ (ائل داغی) که در ارتفاعات شمال شهر زنجان قرار دارد، به‌لطف داشتن آبشار مصنوعی، چشم‌انداز زیبای سد گاوازنگ، پیست دوچرخه‌سواری، آش‌سراها، کافه‌ها و بستنی‌فروشی‌های متعدد، آلاچیق‌هایی برای کمپ‌زدن و گذراندن یک شب به‌یادماندنی در دامان کوه گاوازنگ و... هر گردشگری را برای دیدنش وسوسه می‌کند.
پیست اسکی پاپایی از دیدنی‌های شهر ایجرود در حدود ۳۰ کیلومتری زنجان است که علاوه بر اسکی‌بازان حرفه‌ای، افراد مبتدی نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. اینجا چهارمین پیست قدیمی کشور و تنها پیست اسکی استان زنجان محسوب می‌شود.
عکاس: Hadi94K
یکی از جاذبه‌های نزدیک به شهر زنجان که بازدید از آن خالی از لطف نیست، غار خشکی-آبی کتله‌خور در شهرستان خدابنده است که از سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تشکیل شده است. بخش ورزشی مختص غارنوردان و صخره‌نوردان و بخش تفریحی برای بازدید عموم است.
طبیعت روستای شیلاندر هم برای بسیاری از شما جذاب خواهد بود؛ به‌خصوص برای معماری پلکانی با چشم‌اندازی زیبا که چیزی کم از ماسوله ندارد. این منطقه ییلاقی، طبیعتی سرسبز دارد و به‌لطف داشتن آبشار و رودخانه، محلی ایدئال برای گذراندن اوقاتی خوش در منطقه‌ای روستایی و بکر است. اگر به معماری پلکانی علاقه‌مند هستید، بازدید از روستای قوزلو در شهرستان ماهنشان را از دست ندهید که بین گردشگران ناشناخته است.
عکاس: حمیدرضا بازرگانی
دودکش جن در ماهنشان، ظاهری عجیب و غریب دارد و می‌تواند برایتان جالب باشد. این سنگ‌ها بر اثر فرسایش به‌شکل مناره‌های بلند و نازک تبدیل شده‌اند که سنگی روی آن‌ها قرار دارد؛ همین موضوع باعث شکل‌گیری شایعات و به‌کاربردن نام دودکش جن برایشان شده است.
منبع عکس: سایت itto.org
خرید سوغاتی، یکی از جذابیت‌های سفر به زنجان است؛ به‌خصوص که در این منطقه هم صنایع‌دستی فوق‌العاده و هم خوراکی‌های لذیذی وجود دارد که می‌تواند برای همیشه یاد و خاطره این سفر را در ذهن‌تان زنده نگه دارد.
از سوغاتی‌های خوردنی می‌توان به نان اردک اشاره کرد که نوعی نان سنتی است و با آرد، تخم‌مرغ، شیر، شکر، بکینگ پودر و روغن، خمیری تهیه و سپس در روغن سرخ می‌شود. انگشت‌پیچ، سقز، نان برنجی، شیرینی شستی (از معروف‌ترین شیرینی‌های زنجان)، سبزیجات کوهی (تره کوهی، سبزی غازیاقی، پیاز کوهی) و... را نیز می‌توانید به‌عنوان سوغات زنجان تهیه کنید. اگر در طول سفرتان، گذرتان به طارم خورد، رب انار این منطقه را از دست ندهید که زبانزد عام و خاص است.
منبع عکس: سایت itto.org
در میان صنایع‌دستی زنجان، چاقوسازی سنتی و ملیله‌سازی از معروف‌ترین و مهم‌ترین هنرهای بومی هستند و جالب است بدانید که هنر ملیله‌سازی این منطقه با عنوان «زنجان؛ شهر جهانی ملیله» در سال ۱۳۹۸ در فهرست شهرهای جهانی یونسکو قرار گرفت. این هنر که ۱۰۰ درصد مراحل آن با دست انجام می‌شود در ساخت انواع ظروف پذیرایی، قاب عکس، جعبه جواهرات و... کاربرد دارد. مسگری، قالی‌بافی، جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، چاروق دوزی، سوزن‌دوزی، نمدبافی و... تنها گوشه‌ای از هنر مردم این مرزوبوم به شمار می‌روند.
کسی نیست که از شکم‌گردی در شهرهای ایران لذت نبرد؛ زنجان نیز از قاعده مستثنا نیست و غذاهای لذیذی دارد که چشیدن طعم آن‌ها می‌تواند تجربه لذت‌بخشی را برایتان رقم بزند. اگر اهل غذاهای گوشتی و جگر هستید، جغور بغور را از دست ندهید که با جگر سیاه و سفید، پیاز و سیب‌زمینی تهیه می‌شود. اکثر جگرکی‌ها و رستوران‌های زنجان، این غذا را برای صبحانه سرو می‌کنند. خورشت آلوچه با مرغ، کله جوش، آش گندم (بوغدا آشی)، آش شیر، پیازو و... نیز از غذاهای سنتی زنجان هستند. از میان آش‌های زنجان، برای آش ترش ارزش ویژه‌ای قائل باشید؛ چراکه این غذای مغذی و سرشار از پروتئین در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شده است.
شاید نام شش انداز به گوشتان خورده باشد؛ خوراکی مقوی و سنتی زنجان که بیشتر در شب چهارشنبه سوری تهیه می‌شود و شامل پیاز، گردو، کشمش، خرما، تخم‌مرغ و شیره انگور است.
عکاس: فرهاد سلطانی
در سفر به زنجان، برای اقامت مشکلی نخواهید داشت؛ چراکه گزینه‌های خوبی برای استراحت گردشگران وجود دارد. از هتل های زنجان می‌توانید هتل بزرگ زنجان، هتل پارک، هتل جهانگردی، هتل آسیا، هتل قصر، هتل آپارتمان سپهر و هتل سنتی ددمان را انتخاب کنید. در صورتی که دوست دارید، در طول اقامت خود حس‌وحال زندگی روستایی را تجربه کنید، اقامتگاه‌های بوم‌گردی همچون اقامتگاه بوم‌گردی گل سرخ در حدود ۴۵ کیلومتری غرب زنجان و اقامتگاه بوم گردی آنام در خود شهر زنجان، شما را به خواسته‌تان می‌رسانند.
عکاس: کامبیز بلوری
بخش مهم و خوشمزه‌ای از هر سفری به رستوران‌گردی و صرف یک وعده غذای لذیذ می‌گذرد. بسته به اینکه عاشق غذای سنتی، فرنگی یا فست‌فود باشید، می‌توانید از بین رستوران ها و کافه های زنجان نظیر رستوران سنتی مشاهیر، رستوران پلو، دیزی سرای عابدینی، سفره‌خانه زرتشت، سفره خانه تاریخی و سنتی حاج داداش (حمام)، فست فود ارگانو، رستوران نفیس، رستوران صبحانه و آش سنتی زنجان، فست فود گاراژ و... دست به انتخاب بزنید و با انرژی مضاعف به گشت‌وگذار در شهر بپردازید.
اگر هم اهل خوردن قهوه و نوشیدنی هستید، کافه کاناپه، کافه کوچه، کافه سارو، شربت‌خانه ترنج بانو و... می‌توانند اوقات خوشی را برایتان رقم بزنند.
یکی از رسم‌های جالب و معروف مردم زنجان که به‌عنوان میراث ناملموس ایران در فهرست آثار ملی ثبت شده، مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان است. در هشتم محرم، خیل عظیمی از مردم بومی و علاقه‌مندانی که از سایر شهرها خود را به زنجان رسانده‌اند، در مراسم باشکوه عزاداری شرکت می‌کنند.
حسینیه اعظم زنجان از نظر جمعیت یک دسته عزاداری امام حسین(ع)، جایگاه نخست را در ایران دارد؛ ضمن اینکه به‌لحاظ ذبح هزاران راس قربانی، بعد از منا در مکه به‌عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام به حساب می‌آید.
یکی از جشن‌های جالب مردم استان که مصادف با جمع‌آوری گندم است، جشن «حالا» نام دارد که به شکرانه برداشت این محصول برگزار می‌شود. در این مراسم که قدیمی‌ترین جشن استان زنجان است، هر خانوار ضمن برداشت محصول، مقداری از مزرعه خود را برای نیازمندان یا کشاورزانی کنار می‌گذارد که محصول چندانی نداشته‌اند.
عکاس: علیرضا علینژاد
زنجان از جمله شهرهایی است که علاوه بر خودروی شخصی و اتوبوس، می‌توانید با هواپیما و قطار نیز به آن سفر کنید و لحظه‌هایی به‌یادماندنی برای خود بسازید. در ادامه توضیح مختصری راجع به سفر هوایی و سفر زمینی به زنجان خواهیم گفت.
زنجان، یک فرودگاه بین‌المللی دارد که برای پروازی‌های حج به‌مقصد شهرهای مکه و مدینه به کار می‌رود؛ علاوه بر این، فقط در مسیر زنجان به مشهد و بالعکس، پروازهایی انجام می‌شود که گردشگران در صورت تمایل می‌توانند از آن استفاده کنند.
با توجه به فاصله کم تهران تا زنجان، این شهر مقصدی عالی برای پایتخت‌نشینان است تا در سفری کوتاه، از طبیعت و جاذبه‌های تاریخی این منطقه لذت ببرند. برای سفر با خودروی شخصی می‌توانید آزادراه تهران کرج، کرج قزوین و قزوین زنجان را در پیش بگیرید تا پس از حدود چهار تا پنج ساعت به این شهر زیبا برسید. فاصله تهران تا زنجان ۳۳۰ کیلومتر است.
اگر ساکن مناطق شرقی ایران مثل شهر بیرجند هستید، باید از شهرهای سبزوار، شاهرود، تهران و کرج عبور کنید تا در نهایت پس از طی ۱,۴۵۰ کیلومتر به زنجان برسید؛ مسیر کوتاه‌تری نیز برای سفر به زنجان وجود دارد که شامل عبور از خوسف، طبس، نایین، کاشان، قم، ساوه و آزادراه قزوین-زنجان می‌شود.
در صورتی که می‌خواهید از شهرهای جنوبی راهی زنجان شوید، با گذر از بزرگ‌راه بندرعباس-سیرجان، بزرگ‌راه کنار گذر یزد، نایین، اردستان، کاشان، قم، ابهر می‌توانید خود را به این شهر برسانید. چنانچه در غرب ایران زندگی می‌کنید، برای سفر به زنجان می‌توانید از مسیر سنندج-دیواندره، بیجار-سنندج، بیجار-زنجان استفاده کنید که اگر از سنندج راه افتاده باشید، پس از حدود چهار ساعت به شهر دیدنی زنجان وارد خواهید شد.
سفر با قطار به زنجان می‌تواند انتخاب اول بسیاری از شما باشد؛ چراکه هم به‌لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر تمام می‌شود و هم فرصت لذت‌بردن از زیبایی‌های طول مسیر را دارید. از آنجا که زنجان، ایستگاه قطار دارد، به‌راحتی می‌توانید بلیط تهیه و سفر خود را آغاز کنید.
سفر با اتوبوس به زنجان نیز یک گزینه اقتصادی مناسب است؛ به‌خصوص که امکان سفر از بسیاری از شهرهای ایران به زنجان وجود دارد.
