زنجان

زنجان مرکز استان و شهرستان زنجان از بزرگ‌ترین شهرهای شمال غرب ایران است. نام زنجان عربی‌ شده واژه زنگان است. وجود راه ارتباطی فلات مرکزی ایران به منطقه آذربایجان، حاکم بودن شرایط مناسب اوضاع توپوگرافی، وجود اراضی مسطح در منطقه کوهستانی و بالاخره لزوم مرکز مبادلاتی تولیدات کشاورزی در شکل‌گیری زنجان موثر بوده‌اند. زنجان با دارا بودن جاذبه‌های گردشگری فراوان از شهرهای توریستی ایران است.

این شهر براساس آمار سال ۱۳۸۹ خورشیدی دارای ۴۱۶،۸۵۱ نفر جمعیت است .

تنوع آب وهوایی این منطقه موجب ایجاد گونه‌های متفاوتی از زندگی جانوری شده‌ است. زنجان از شمال با استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی، از شمال شرق با استان گیلان، از شمال غرب با استان آذربایجان غربی، از جنوب با استان همدان، از غرب و جنوب غرب با استان کردستان و از شرق با استان قزوین همسایه است. وسعت شهرستان زنجـان ۶۷۶۳ كيلومتر مربع است و بیستمین شهر کشور از لحاظ جمعیت محسوب می‌شود. شهرستان زنجان مرکز استان زنجان است.

قدمت ناحیه زنجان به اواخر هزاره دوم قبل از ميلاد می‌رسد. حمدالله مستوفی، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، سردودمان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین ذکر کرده‌ است. مدارکی دال بر ترک‌ زبان بودن مردم این منطقه از هزاره‌های پیش نیز وجود دارد. شهر تاریخی زنجان به لحاظ وجود مقاومت‌های مردمی و منطقه‌ای درمقابل سپاهیان اسلام از شهرهای دشوارگشا بوده‌ است. با توجه به گزارش جهانگردان و همچنین مطالعه متون تاریخی و بررسی‌های باستان‌شناسی معلوم می‌شود علی‌رغم قدمت سه هزار ساله، کلیه آثار فعلی و بافت شهری نسبتا جدید است. شهر فعلی از دوران صفویه تکوین و توسعه پیدا کرده‌ است.

زبان مردم استان زنجان در دوره‌هاى اشکانى، ساسانى و اسلام فارسى بوده است. پس از استقرار اقوام ترک در زنجان و مهاجرت ترک‌هاى آذرى به این سرزمین، مخلوطى از زبان‌هاى ترکى جغتاى، ترکى آذرى و زبان فارسى که کلمات کردى نیز در آن وجود داشت در آن سرزمین شکل گرفت. در حال حاضر زبان اکثر مردم این استان ترکى است و بسیارى از کلمات فارسى نیز در زبان آن‌ها گنجانیده شده است. بیش از ۹۰ درصد مردم استان به زبان ترکى و حدود ۱۰ درصد نیز به زبان فارسى و زبان‌هاى دیگر تکلم می‌‏کنند. اخیرا در اثر کثرت رفت و آمدها، و نزدیکی استان زنجان به تهران زبان فارسی در خانواده‌ها متداول شده و استعمال لغات فارسی در محاورات روزمره مرسوم شده است.

از مشاهیر برجسته زنجان می‌توان به شهاب‌الدین سهروردی (فیلسوف و عارف)، حسین عابدینی (بازیگر سینما)، علی‌رضا خمسه (بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون)، سید رضا زنجانی (رهبر نهضت مقاومت ملی)، صدرالدین احمد خالد زنجانی (وزیر ایلخانی و رایج کننده اسکناس در ایران) و بسیاری افراد سرشناس دیگر اشاره کرد.

حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگترین مراکز مذهبی جهان تشیع است که روز هشتم محرم هر سال بزرگترین دسته عزاداری جهان را برگزار می‌کند که قدمتش به دوران قاجاریه می‌رسد و دومین قربانگاه جهان اسلام پس از منا در عربستان و نخستین قربانگاه جهان تشیع در زنجان است.

صنایع دستی زنجان چاقو و چاروق (نوعی کفش زنانه ایران باستان)، فرش زنجان (با طرحی معروف به ریز ماهی) و ملیله‌کاری، مسگری، رنگرزی و قلمزنی است. ملیله کاری اوایل فقط در زنجان معمول بوده است که در زمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند و این هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند. با توجه به کشف کوره ذوب مس در سگز آباد قزوین واقع در تپه قبرستان و نزدیک بودن آن به زنجان قدمت مسگری در زنجان پی برد. فرش‌های صادراتی زنجان نیز از بهترین ها است.ا غذاهای سنتی زنجان نیز  جغور بغور و آش ترش و کره جوش اشاره کرد.

رودخانه‌های قزل‌اوزن و زنجان‌رود، دریاچه‌ سد تهم، آبشار‌ شارشار، چشمه معدنی وننق زنجان، چشمه آب گرم ابدال، غار گلجیک، روستای حمزه لو، غار کتله خور (غار بسیار بزرگ و دیدنی ایران) و مرد نمکی از جمله جاذبه‌های طبیعی شهرستان زنجان هستند. بازار زنجان (طولانی‌ترین بازارسرپوشیده ایران)، گنبد سلطانیه (بزرگترین گنبد خشتی جهان)، مسجد جامع زنجان، مسجد چهل ستون، گرمابه حسینیه اعظم، گرمابه قیصریه، بقعه امام زاده سید ابراهیم (ع)، امامزاده ام‌البنین، کاروانسرای نیک پی، کاروانسرای سنگی، کاروانسرای قره بلاغ، سرای دخان، قلعه یا حصار زنجان، قلعه قمچی، قلعه قلایر، پل میر بهاءالدین، بنای رختشوی خانه، عمارت و باغ معین، عمارت ذوالفقاری و عمارت دارایی مجموعه تفریحی پارک ملت زنجان برخی از مکان‌های تاریخی و دیدنی شهرستان زنجان هستند.