کاتاکومب‌‌ های اودسا؛ شهری زیرزمینی و ترسناک در اوکراین

در شهر اودسا که از شهرهای بندری کشور اوکراین در کرانه دریای سیاه به حساب می‌آید، در اعماق منطقه مولداوانکا (Moldavanka) و داخل یک گاراژ ساده، یک گذرگاه ویژه وجود دارد که ورودی یکی از بزرگ‌ترین هزارتوهای شهری، یعنی کاتاکومب‌های اودسا است.

قبل از آنکه بازدیدکنندگان ۲۵ متر به‌سمت تاریکی مطلق پایین بروند، در ورودی کاتاکومب‌های اودسا، یک کلاه ایمنی و چراغ قوه در اختیارشان قرار می‌گیرد. اگر آماده‌اید، در یک گردشگری سیاه و خوفناک با کجارو همراه شوید تا رازهای سیاه کاتاکومب‌های اودسا را کشف کنید.

شهر مدفون

 _{از کاتاکومب‌های اودسا هرگز برای دفن اجساد استفاده نشده است؛ عکس از پاولو فدیوکویچ (Pavlo Fedykovych)}

کاتاکومب‌های اودسا با بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر تونل، یک شهر زیرزمینی پیچیده و پهناور هستند؛ اینجا حداقل ۱۰۰۰ ورودی شناخته‌شده دارد. توصیه می‌شود که گردشگران بدون حضور راهنمای مجرب به‌هیچ‌وجه وارد این تونل‌های زیرزمینی نشوند.

اندازه کاتاکومب‌های اودسا در مقایسه با کاتاکومب‌های رم و پاریس که به‌ترتیب ۳۰۰ و ۵۰۰ کیلومتر طول دارند، بسیار مبهوت‌کننده هستند؛ اما برخلاف راه‌های زیرزمینی شهرهای فرانسوی و ایتالیایی، هرگز از آن‌ها برای دفن مردگان استفاده نشده است.

در حال حاضر، سیستم بی‌نظمی از غارهای مجزا و معادن و تونل‌های متروکه در سه طبقه پیدا شده است. داستان پشت این کاتاکومب‌ها به زمانی برمی‌گردد که اودسا در اواخر قرن هجدهم تاسیس شد.

صدف‌سنگ، سنگ رسوبی‌ای که برای ساخت‌و‌ساز اکثر ساختمان‌ها در اودسا استفاده می‌شد، نقش بسزایی در رشد سریع شهر داشته است. اصل ساخت‌وساز، بسیار ساده بود. اگر دوست داشتید برای خودتان یک قصر بسازید، آسان‌ترین راه، پیداکردن مصالح و راه‌اندازی یک معدن و استخراج صدف‌سنگ به‌اندازه‌ موردنیازتان بود.

با افزایش رونق تجاری در سال‌های ۱۸۱۹ تا ۱۸۵۹ در اودسا، قصرهای زیادی ساخته شدند که این به‌معنای حفر معادن بی‌شماری در زیر زمین بود. این فرایند، نسبتا کنترل‌نشده بود و همین مسئله نشان می‌هد که چرا هم‌اکنون، محوطه کاتاکومب‌های اودسا به این اندازه بزرگ و بی‌نظم هستند. کاتاکومب‌های زیر منطقه مولداوانکا، بخشی از موزه رازهای اودسای زیرزمینی را تشکیل می‌دهند.

پناهگاه بمب

_{مناظری منحوس: یک پناهگاه مقاوم در برابر بمب هسته‌ای عصر جنگ سرد، از مکان‌های ترسناکی در امتداد شبکه‌ای از تونل‌های این هزارتوی شهری است. عکس از پاولو فدیوکویچ}

بازدیدکنندگان در این گذرگاه‌های زیرزمینی، با مسیری کم‌نور و دمای خنک حدود ۱۳ درجه سانتی‌گراد روبه‌رو می‌شوند. اولین محل در بدو ورود، یک پناهگاه مخروبه هسته‌ای مرتبط با عصر جنگ سرد است که از گذرگاه‌های باریک کاتاکومب‌ها به‌عنوان پایه آن استفاده شده بود. امروزه دیدن این صحنه، خوشایند نیست؛ به‌ویژه که هوای داخل پناهگاه، بوی رطوبت می‌دهد و سکوتی وهم‌آور بر آن حاکم است.

چندین قطعه پوسیده و زنگ‌زده از تجهیزات مربوط به عصر شوروی مانند قفس‌ها و سیم‌ها داخل این پناهگاه قرار دارد؛ اما برجسته‌ترین و جذاب‌ترین بخش، اتاق موتور است که در زمستان تقریبا به‌صورت کامل به زیر آب می‌رود.

_{اقلام نگهداری‌شده: چندین ماسک گاز رها شده، بخشی از این نمایشگاه خوفناک را تشکیل می‌دهند}

به محوطه بعدی این منطقه، بخش وحشی کاتاکومب‌ها می‌گویند که به یکی از معادن بی‌شمار سابق صدف‌سنگ اطلاق می‌شود. این بخش با وجود نقاشی‌های زغالی که دیوارها را سیاه کرده‌اند و کتیبه‌هایی در زیر آن‌ها، در مقایسه با پناهگاه، کاملا رمانتیک به نظر می‌آید.

آندری دمبیتسکی (Andriy Dembitskyi)، یکی از راهنماهای تور محلی تودوی سودوی (Tudoy-Sudoy) که به اودسا بسیار علاقه‌مند است، این‌چنین توضیح می‌دهد:

صدها کتیبه، علائم مختلف و نقاشی در کاتاکومب‌ها وجود دارند.

در حالی که بسیاری از توضیح‌ها شامل تاریخ، مسیر و حتی فحش و ناسزا می‌شوند، معنای عبارت‌هایی که زیر این نقاشی‌های خاص قرار دارند، هنوز ناشناخته مانده است.

داستان‌های زیرزمینی

_{نمایشگاه دفن شده: نمایش ابزارهای استفاده شده برای استخراج سنگ و همچنین یادگاری‌های مختلف شوروی؛ عکس از پاولو فدیوکویچ}

کاوش در کاتاکومب‌های اودسا می‌تواند یک تجربه حیرت‌انگیز و گاهی ترسناک و مخوف باشد. دمبیتسکی، از زمانی حرف می‌زند که همکارش، یک جسد فاسدشده را در تونل‌های حومه اودسا پیدا کرد؛ فردی که به احتمال زیاد از قربانیان جنگ جهانی دوم بود. ظاهرا او قبل از بردن جسد پیش پلیس، بقایای آن را در یک کیف می‌گذارد. طبق گفته‌های دمبیتسکی، پلیس از پذیرش آن سر باز زد و معتقد بود که این جسد در یکی از موزه‌های جنگ جهانی دوم شهر قرار داشته است. البته جالب است بدانید که حتی موزه هم مسئولیت این بقایا را بر عهده نگرفت.

در این داستان پیچیده و ترسناک به سبک کافکایی، راهنما با یک جسد در صندوق عقب ماشینش، کیلومترها در شهر رانندگی کرد تا در نهایت دادستانی، آن را قبول کرد.

داستان دیگری نیز وجود دارد که به نقش یک واحد ویژه NKVD، کمیساریای خلق در امور داخلی می‌پردازد؛ یک آژانس پلیس مخفی اتحاد جماهیر شوروی که برای نقش‌داشتن در سرکوب سیاسی و نظارت بر زندان‌ها و اردوگاه‌های کار اتحادیه شناخته می‌شود.

حدود ۳۲ عضو در سال ۱۹۴۱ به این کاتاکومب‌ها فرستاده شدند تا یک عملیات خرابکارانه انجام دهند. در زمان جنگ جهانی دوم، دولت رومانی، یکی از متحدین آلمان نازی، اودسا را اشغال کرده بود؛ زمانی که اوکراین بخشی از اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شد.

جزئیات سرنوشت آن‌ها برای سال‌ها در بایگانی دولت مخفی ماند؛ اما در نهایت، مدارک و مستندها به‌عنوان بخشی از سیاست ضدکمونیستی، چند سال قبل در اختیار مردم قرار گرفت و مشخص شد که تنها یکی از اعضای گروه تا به امروز توانسته است روشنایی روز را دوباره ببیند. این واحد شامل دو گروه NKVD، یکی از اودسا و یکی از مسکو بود.

_{جهان رمزآلود: کاتاکومب‌ها در عمق ۶۱ متری زیر سطح دریا قرار دارند}

تنش و رقابت بین این دو گروه منجر به یک زنجیره دهشتناک از خیانت‌ها و تیراندازی‌ها شد که در نهایت فضایی تلخ و ناراحت‌کننده از این کاتاکومب‌ها به‌ جا گذاشت. بسیاری از اعضای آن‌ها اعدام شدند؛ در حالی که بقیه در اثر بیماری‌های مختلف، جان خود را از دست دادند.

تا سال ۱۹۴۳، فقط رهبرهای این دو گروه باقی مانده بودند؛ اما در همان سال، رئیس واحد اودسا با یک شلیک مرگ‌بار، همکار مسکویی خود را کشت و بیش از ۹ ماه، زیر زمین تنها زندگی کرد. با وجود اینکه او در نهایت توانست از کاتاکومب‌های زیرزمینی، جان سالم به در ببرد؛ ولی در سال ۱۹۴۴ دوباره به جنگ اعزام و با انفجار یک نارنجک کشته شد.

این داستان‌های مخوف، تنها دو نمونه از داستان‌های سیاه مربوط به هزارتوی تونل‌ها است که به قاچاقچیان و قانون‌شکنان هم ربط پیدا می‌کند.

نشانه‌های زندگی

 _{آب: یکی از چندین دریاچه زیرزمینی واقع در شبکه هزارتویی تونل‌ها؛ کاتاکومب‌ها خانه چندین دریاچه زیرزمینی کوچک هستند؛ عکس از پاولو فدیوکویچ}

بسیاری از بخش‌های کاتاکومب‌های اودسا تاکنون ناشناخته و کشف‌نشده باقی مانده‌اند و برای همین ممکن است هرگز از تمام رازهای این هزارتوی زیرزمینی باخبر نشویم.

رازهایی فراتر از مرگ و سیاهی در کاتاکومب‌های این شهر اوکراینی وجود دارند. دمبیتسکی به مرکز دریاچه متراکم زیرزمینی اشاره می‌کند؛ جایی که حرکت‌های کوچکی دیده می‌شود. سوسوی نور ضعیفی از زندگی، آن هم در مکانی که انسان‌های کمی از آن نجات پیدا کرده‌اند. وی توضیح می‌دهد:

اخیرا به‌صورت آزمایشی، پرورش ماهی را در اینجا آغاز کرده‌ایم.

به‌علاوه، نمایشگاهی از ابزارآلات استفاده‌شده برای استخراج سنگ و یادگاری‌های مختلفی از عصر شوروی، یک انبار بازسازی‌شده تبهکاران با قدمتی از امپراتوری روسیه و حتی یک رستوران زیرزمینی مبتکرانه در انتظار گردشگرانی است که به بازدید از کاتاکومب‌های اودسا می‌آیند.

_{فضاهای مخفی: یک رستوران موقت در اعماق تونل‌ها قرار دارد که در سه طبقه گسترش یافته است؛ عکس از پاولو فدیوکویچ}

با نزدیک شدن به انتهای تور، دمبیتسکی توضیح می‌دهد که گردش امروز، تنها سه کیلومتر از کاتاکومب‌ها، یعنی کمتر از یک درصد کل منطقه را پوشش داده است. 

علاوه بر موزه رازهای زیرزمینی اودسا، بازدید از موزه کوآری کانتاکوزن (Quarry Cantacuzene) که قدمت آن به اوایل قرن هجدهم برمی‌گردد، تجربه‌ای جذاب و به‌یادماندنی خواهد بود. این موزه، به‌عنوان قدیمی‌ترین معدن زیرزمینی اودسا، معارفه جالبی از دنیای کاتاکومب‌ها و همچنین تاریخ اولیه شهر را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.

پس از بیرون‌آمدن از این تونل‌های زیرزمینی و قدم‌گذاشتن در طبقه همکف، شهر اودسا را طور دیگری حس خواهید کرد. اکنون انکار این حقیقت که شهری با هزارتویی از تونل‌هایی تمام‌نشدنی در زیر اودسا قرار دارد، مشکل است.

تلاش برای رسمیت دادن به کاتاکومب‌ها

_{ورودی اصلی: بیش از ۱۰۰۰ ورودی به کاتاکومب‌ها وجود دارد. یکی از ورودی‌های رسمی کاتاکومب‌ها در منطقه مولداوانکا است که بخشی از موزه رازهای زیرزمینی اودسا محسوب می‌شود}

لئونید آشتولنکو (Leonid Ashtulenko)، راهنمایی که بیش از ۵۰ سال از عمرش را صرف اکتشاف در کاتاکومب‌های اودسا کرده است، اخیرا برای انتشار کتاب مهمش در مورد کتیبه‌های داخل کاتاکومب‌ها تلاش می‌کند. به‌دلیل علاقه کمی که شهر به پیشبرد این پروژه نشان داده است، آشتولنکو به‌دنبال بودجه شخصی می‌گردد. وی در حین نقل قصه‌های این شهر زیرزمینی، با افتخار عکس‌های بی‌شمار خود را نشان می‌دهد.

آشتولنکو و دمبیتسکی، هر دو بخشی از یک جنبش محلی هستند که برای ایجاد امکان دسترسی بازدیدکنندگان به دنیای زیرزمینی تلاش می‌کنند. این گروه با شور و اشتیاقی قابل‌تحسین به‌دنبال این هستند که کاتاکومب‌ها نیز مانند تئاتر آکادمی ملی اپرا و باله اودسا، تئاتر فیلارمونیک و همچنین سواحل دریای سیاه آن، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی اودسا به رسمیت شناخته شوند.

_{جاذبه خاطره‌انگیز: بومی‌ها امیدوار هستند که روزی کاتاکومب‌ها به‌اندازه دیگر جاذبه‌های مشهور اودسا شناخته شوند}

آن‌ها تاکنون بسیار موفق بوده‌اند. علاقه به کاتاکومب‌ها در حال افزایش است و هر سال گردشگران بیشتری برای بازدید به این منطقه از شهر می‌آیند. هیچ‌کس نمی‌تواند جذابیت این منطقه زیرزمینی خوفناک را انکار کند.

کاتاکومب‌های اودسا با محیطی رمزآلود، دست‌نخورده و هیجان‌انگیز، یک ماجراجویی ایدئال برای گردشگران پردل‌وجرئت فراهم کرده‌اند.

اگر در حال برنامه‌ریزی سفر با تور اوکراین هستید و به‌دنبال مناسب‌ترین پیشنهادهای تور می‌شد، در کجارو با مشاهده تمامی آن‌ها می‌توانید پکیج موردنظرتان را با پایین‌ترین قیمت از فروشنده‌های معتبر مسافرتی به‌راحتی و در کمترین زمان تهیه کنید.