نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۷/۱ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۶ به‌روزرسانی شده است.
ایروان در دامنه کوه آرارات و در کرانه رود هرازدان واقع شده است. جمعیت این شهر در تا سال ۱۹۸۹ میلادی، ۱,۲۰۱,۵۳۹ نفر بود. ایروان در تقسیمات کشوری ارمنستان تابع هیچ استانی نیست و در واقع در مرز چهار استان کوتایک در شمال، آرارات در جنوب، آرماویر در جنوب غربی و آراگاتسوتن در شمال غربی قرار دارد. شهر ایروان از مراکز مهم اصلی صنعتی، فرهنگی، و علمی منطقه قفقاز است. خطوط راه‌آهن گسترده‌ای از این شهر منشعب شده است. ایروان قطب بازرگانی فرآورده‌های کشاورزی نیز است. علاوه بر این، کارخانه‌های ایروان در زمینه فرآوری فلزات، ماشین‌آلات، لوازم برقی، شیمیایی، بافندگی و غذایی فعالیت دارند.
ایروان به راستی شهر فوق‌العاده‌ای است. این مکان دارای وجهه جهانی، فرهنگی غنی و مردمی خون‌گرم و مهمان‌نواز است. همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم، ایروان پایتخت ارمنستان است؛ اما این تمام کار نیست؛ این شهر چیزی فراتر از یک پایتخت صرف است. ایروان شهری جهانی و امن برای گردشگران سراسر دنیا محسوب می‌شود. فرقی نمی‌کند از تهران به این شهر بروید یا لس‌آنجلس؛ در هر صورت با آغوش باز مردم مواجه خواهید شد. این شهر، میزبان هزاران گردشگر و مسافر است که در سطح شهر به گشتوگذار می‌پردازند. اجازه دهید در ادامه با نکاتی که باید در سفر به ارمنستان و شهر ایروان به آن‌ها توجه کنیم، آشنا شویم. در این مقاله سعی شده علاوه بر راهنمایی مختصر در مورد سفر به ایروان، نکات ریز و درشتی که در این شهر می‌تواند برای گردشگران مفید واقع شود نیز لحاظ شود.
چگونه به ایروان برویم؟
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
این روزها تورهای گردشگری فراوانی وجود دارند که می‌توانید به‌واسطه آن‌ها به ایروان سفر کنید. بسته به بودجه و علایق خود، می‌توانید به‌صورت زمینی و هوایی به این شهر بروید. اگر انتخاب شما هواپیما است، در فرودگاه بین‌المللی زوارتنوتس ایروان فرود خواهید آمد؛ اما اگر سفر زمینی را انتخاب کنید، می‌توانید از مناظر دیدنی و ارتفاعات این کشور بهره‌مند شوید. البته برخی از گردشگران نیز ترجیح می‌دهند ابتدا به گرجستان رفته و پس از گشتوگذار در آن، با قطار به ایروان بروند. اگر بار اولتان است که از قفقاز جنوبی دیدن می‌کنید، توصیه ما سفر از گرجستان است؛ چراکه مناظر طبیعی آن بسیار چشم‌نواز هستند. گرجستان و ارمنستان به‌قدری کوچک هستند که سفر از تفلیس (پایتخت گرجستان) به ایروان و بالعکس، بسیار ساده و سریع است. کسانی که به ارمنستان سفر می‌کنند، معمولا از گرجستان نیز دیدن می‌کنند.
با این حال، زبان، غذا، خلق و خو، معماری، مناظر و مهم‌تر از همه، تاریخ این دو کشور بسیار متفاوت از یکدیگر است. اگر عجله ندارید، بهتر است با قطار از ایروان به تفلیس رفته و از گردشگری در گرجستان نیز لذت ببرید. قطار تفلیس به ایروان، در طول تابستان هر شب از ساعت ۲۰ حرکت کرده و ساعت ۷:۳۰ صبح روز بعد به مقصد می‌رسد. برخی از قطارها دارای بوفه نیستند؛ پس بهتر است با آب و غذا سوار قطار شوید. پس از اینکه به ایروان رسیدید، به آسانی می‌توانید در قسمت درب ورودی ایستگاه قطار، برای خود تاکسی بگیرید. عجله نکنید، چراکه ایستگاه راه‌آهن ایروان بسیار دیدنی و زیبا است؛ ایستگاه راه‌آهن ایروان، نمونه بارزی از معماری دوران شوروی است. بهتر است قبل از سفر، کمی ارز ارمنی یا «درام» به‌همراه داشته باشید تا به راننده تاکسی پرداخت کنید؛ البته این رانندگان «لاری» گرجستان، دلار، یورو و پوند نیز قبول می‌کنند. اگر عجله داشته باشید، می‌توانید با خودروی شخصی خود از ایران به ارمنستان بروید؛ راه سفر امن و بی‌خطر است.
مشکل زبان
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
اولین سفر به ایروان ممکن است کمی عجیب به نظر رسد. مردم این شهر قادر نیستند به‌خوبی به زبان انگلیسی صحبت کنند؛ اما کارکنان هتل، رستوران و کافه‌ها تا حد خوب و استانداردی انگلیسی بلد هستند. تقریبا تمامی ارمنی‌ها می‌توانند زبان روسی را به‌خوبی صحبت کنند و در مناطق تجاری شهر، تابلوها و علامت‌ها به هر دو زبان ارمنی و روسی نوشته شده‌اند. اگر با زبان انگلیسی آشنایی دارید، می‌توانید آهسته و شمرده با مردم ایروان صحبت کنید تا نیازهای خود را رفع کنید. منوی غذای بیشتر رستوران‌های ایروان، به زبان‌های ارمنی، روسی و انگلیسی نوشته شده است. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که به‌دلیل زیاد بودن تعداد گردشگران ایرانی در ارمنستان، برخی از مردم این کشور تا حدود کمی با زبان فارسی نیز آشنایی دارند. سعی کنید عبارت ارمنی «shnorhakalut’yun» را یاد بگیرید؛ این کلمه به معنی «سپاسگزارم» است. مردم ایروان از دیدن تلاش شما برای گفتن این عبارت دشوار، بسیار خوشحال می‌شوند.
در ایروان کجا اقامت کنیم؟
عکس از وب‌سایت curiosity
هتل‌های آن‌سوی قفقاز جنوبی بدون دلیل خاصی، بسیار گران‌قیمت هستند. در واقع این هتل‌ها به نسبت قیمتشان، خیلی هم خوب نیستند. هتل های ایروان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. البته تمامی هتل‌ها و اقامتگاه‌های این شهر این‌گونه نیست؛ برای نمونه می‌توانید برای اقامت به هتل دلوکس ایراون (Yerevan Deluxe Hotel) در خیابان کومیتاس (Komitas) این شهر بروید. این هتل که توسط یک خانواده ارمنی اداره می‌شود، در فاصله هفت تا ۱۰ دقیقه‌ای با تاکسی از میدان جمهوری ایروان واقع شده است. هتل دلوکس ایروان فوق‌العاده است. این اقامتگاه در خیابانی خلوت قرار دارد و نگرانی در مورد سروصدا نخواهید داشت. اتاق‌های این هتل راحت و دارای سیستم سرمایشی و گرمایشی بسیار خوب هستند. کارکنان این هتل بسیار مودب و با نزاکت هستند و همچنین در صورت نیاز، شما را برای سفر به دیگر نقاط کشور نیز راهنمایی خواهند کرد. شاید دور بودن از میدان جمهوری ایروان کمی ناراحت‌کننده باشد؛ اما کرایه تاکسی از هتل تا میدان جمهوری زیاد نیست. هتلی بهتر از «هتل دلوکس ایروان» در شهر پیدا نخواهید کرد.
قدم زنی در ایروان
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
اگر می‌خواهید تمامی نقاط ایروان را ببینید و از آن لذت ببرید، بهترین راه، قدم زدن در سطح شهر است. با راه رفتن در ایروان ممکن است برخی از بهترین مکان‌های شهر را پیدا کنید که در صورت رفت‌وآمد با تاکسی، از وجود آن‌ها بی‌خبر می‌ماندید. البته آب‌وهوای ایروان به‌طور کلی گرم است که به همین دلیل ممکن است گرما موجب آزردگی‌تان شود؛ اما کافه‌ها و پارک‌های زیادی در سطح شهر وجود دارد که می‌توانید هر از گاهی در آن‌ها توقف کرده و به استراحت بپردازید. اگر در طول تابستان به ایروان سفر کنید، قطعا به گروه‌های موسیقی و نوازندگان گوناگون در کافه‌ها و رستوران‌های مختلف برخورد خواهید کرد. به‌جز برخی مناطق فقیرنشین مربوط به دوران شوروی در حومه شهر، بیشتر مکان‌های ایروان امن هستند. اگر در شهر گم شدید، کافی است سوار یکی از تاکسی‌های بی‌شمار ایروان شده و با کرایه تقریبا ۵ یا ۶ هزار تومان به داخل شهر برگردید.
میدان جمهوری
عکس از وب‌سایت danhamilton
وقتی صحبت از ایروان به میان می‌آید، اولین چیزی که به ذهنمان خطور می‌کند، میدان جمهوری این شهر است. میدان جمهوری ایروان دارای معماری بسیار زیبای نئوکلاسیک دوران شوروی است که ساختمان‌های اداری زیادی از جمله «وزارت خارجه ارمنستان» نیز در آن واقع شده‌اند. این میدان تقریبا در تمام ساعات روز، شلوغ و پر سروصدا است؛ صدای بوق خودروها در این مکان، همیشه به گوش می‌خورد. میدان جمهوری ایروان دو چهره بسیار متفاوت دارد؛ این میدان در طول روز، نقش مرکز دولتی و اداری کشور را ایفا می‌کند. مردان و زنان ارمنی روزانه به ساختمان‌های واقع در این میدان می‌روند و در مورد مسائل مهم روز کشورشان صحبت می‌کنند؛ اما شب‌های میدان جمهوری ایروان حا‌ل‌وهوای دیگری دارد؛ هزاران نفر شبانه به این مکان می‌آیند و به زیبایی‌های آن خیره شده و از آن لذت می‌برند. اگر می‌خواهید علاوه بر لذت بردن از نمای میدان جمهوری، غذا نیز میل کنید، به طبقات بالایی کافه Diamond Pizza در شمال غربی میدان بروید. این کافه، نمای بسیار وسیع و پانارومیکی به میدان جمهوری دارد. به‌طور خلاصه، اگر به ایروان سفر می‌کنید، حتما هم در طول روز و هم شبانه به میدان جمهوری سر بزنید.
کاسکاد و پارک پیروزی ایروان
عکس از وب‌سایت curiosity
پارک کاسکاد و موزه کافسجیان در فاصله کمی از میدان جمهوری ایروان واقع شده‌اند. برای رفتن به این مکان کافی است یک تاکسی بگیرید و عبارت «کاسکاد» را به راننده بگویید. به‌محض رسیدن به کاسکاد، با پلکانی بسیار بزرگ مواجه خواهید شد که به‌سمت بالا می‌رود. این مجموعه در دهه ۱۹۷۰ میلادی ساخته شده که دارای آثار هنری در گوشه و کنارش است. اگر به ورودی این مجموعه بروید، می‌توانید با استفاده از پله برقی به طبقات بالاتر بروید. بهتر است در هر طبقه توقف کرده و از زیبایی‌ها و نمای بی‌نظیر شهر لذت ببرید. هر یک از طبقات کاسکاد، باغچه‌ها و آبشارهای کوچک و نیز آثار هنری مدرن مختص خود را دارد؛ برای نمونه، یکی از این آثار شیرهایی هستند که با استفاده از لاستیک‌های کهنه ساخته شده‌اند. توصیه می‌کنیم در صورت امکان، این پلکان را بدون استفاده از پله برقی طی کرده و در هر طبقه نفسی تازه کنید تا لذت صعود بیشتر شود.
در بالای مجموعه کاسکاد می‌توانید نمایی زیبا از کوه آرارات و شهر را ببینید. اگر به بالا رفتن ادامه دهید و به سکوی تماشا برسید، دروازه‌های ورودی «پارک پیروزی» را خواهید دید که در فاصله ۳۰۰ متری سمت راست جاده قرار دارند. خود پارک جاذبه خاصی ندارد؛ اما می‌توانید با قدم زدن در آن به مجسمه «مام ارمنستان» برسید. این پیکره، نمادی از ارمنستان است که زنی شمشیر به دست را نشان می‌دهد که به‌سمت کوه آرارات ایستاده و از استان‌های از دست رفته این کشور که در ترکیه کنونی واقع شده‌اند، محافظت می‌کند. در زیر این مجسمه، موزه‌ای کوچک اما بسیار جالب‌توجه قرار دارد که به‌منظور گرامیداشت یاد و خاطره جنگ «ناگورنو قره‌باغ» با آذربایجان در اوایل دهه ۱۹۹۰ ساخته شده است. در زیر کاسکاد و پارک پیروزی، «پارک مجسمه» واقع شده که دارای میدانی پر از مجموعه مجسمه‌های جالب است. البته برخی از مجسمه‌های این مکان بسیار عجیب به نظر می‌رسند. اطراف این پارک مملو از کافه و رستوران‌های کوچک است که پر از مهاجران و برخی از یهودیان آواره است که از مناطقی مانند کالیفرنیای آمریکا، بوینس آیرس و لبنان به این مکان پناه آورده‌اند. بیشتر این افراد راغب به گفت‌وگو و صحبت کردن با گردشگران هستند.
موزه و یادمان نسل‌کشی ارمنی‌ها
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
امکان ندارد کسی به ارمنستان سفر کند و دلش نخواهد از میراث نسل‌کشی ارمنی‌ها دیدن کند. به راستی که ایروان تا قبل از نسل‌کشی حدودا ۱٫۵ میلیون ارمنی به دست ترک‌های عثمانی، چیزی غیر از یک شهر کوچک نبود. پس از این واقعه اسفناک، جمعیت ایروان با رشد بسیار خوبی مواجه شد و ارمنی‌ها زندگی خود را از نو ساختند.
کوه آرارات نماد بسیار باعظمت و باشکوهی برای ارمنستان محسوب می‌شود که آسمان شهر ایروان را فرا گرفته است. اگرچه این کوه اکنون در نواحی شرق ترکیه قرار گرفته و کاملا از مرزهای ارمنستان خارج است؛ اما با این وجود هنوز هم بخشی از فرهنگ و اسطوره مردم این کشور به شمار می‌رود. موزه و یادمان نسل‌کشی ارمنی‌ها که در خارج از مرکز شهر واقع شده، مکانی ایدئال برای خلوت کردن و تفکر است. قصد ما تخریب چهره امپراتوری عثمانی یا ترکیه‌یکنونی نیست، بلکه تمرکز ما بر حفظ و گرامیداشت یاد و خاطره قربانیان حادثه نسل‌کشی ارمنستان است که تا ابد، به‌عنوان مایه ننگی بر پیشانی جامعه بین‌الملل باقی خواهد ماند. اگرچه بیشتر نقاشی‌ها، نسخه‌های خطی و نامه‌های این موزه همگی جذاب و دیدنی هستند؛ اما چیزی که بیشتر از همه جلب توجه می‌کند، مجسمه‌های کوچک شیشه‌ای به‌شکل زمین هستند که نمادی از ۱۲ استان از دست رفته ارمنستان هستند. اگر شما هم می‌خواهید درک درستی از ساختار فرهنگ و مردم ارمنستان و نیز چالش‌های گذشته و پیش روی آنان داشته باشید، حتما به این موزه سر بزنید.
بازار ورنیساژ ایروان
عکس از وب‌سایت danhamilton
بازار کهنه‌فروشان همیشه طرفداران خاص خود را داشته و دارد. اگر به‌دنبال اشیایی به جا مانده از دوران کمونیستی، فرش‌های سنتی ارمنی و نقاشی‌های مختلف هستید باید به بازار ورنیساژ سری بزنید. در حدود یک و نیم ساعت یا بیشتر، می‌توانید کل بازار را دور بزنید.
کلیسای جامع زوارتنوتس و اچمیادزین
عکس از وب‌سایت danhamilton
ایروان شهر بزرگی نیست و می‌توانید طی تنها چند روز، تمامی جاذبه‌های گردشگری و جاهای دیدنی ایروان را ببینید. البته اگر بخواهید به قسمت‌های بیرونی شهر بروید و مقصد خود را نشناسید، کارتان کمی دشوار خواهد شد. چندین بنای تاریخی مذهبی در خارج از ایروان و شهرهای اطراف وجود دارد که بازدید از آن‌ها، خالی از لطف نخواهد بود. از این مکان‌های باستانی می‌توان به کلیسای جامع زوارتنوتس و اچمیادزین اشاره کرده که دارای معماری بسیار زیبایی هستند. کلیسای اچمیادزین در شهر واغارشاپات ارمنستان و در فاصله یک ساعتی از ایروان واقع شده است که قدیمی‌ترین کلیسای دولتی جهان است. از کلیسای جامع اچمیادزین به‌عنوان «نخستین کلیسای جامع در تاریخ مسیحیت» یاد می‌شود. اگرچه دکوراسیون داخلی بیشتر کلیساها ساده است؛ اما محیط داخلی اچمیادزین دارای دیوار نقش‌های زیادی است. در اطراف فنس‌های محیط پیرامون این کلیسا، سنگ‌نماهای پر زرق‌وبرقی وجود دارند که قدمتشان به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش باز‌می‌گردد. کمی آن‌طرف‌تر از محوطه این کلیسا، کلیسای کوچک‌تری وجود دارد که توسط نخست وزیر سابق ارمنستان ساخته شده است.
معمولا احداث ساختمان‌های جدید در نزدیکی بناهای قدیمی، از ارزش آن می‌کاهد؛ اما کلیسای کوچک یاد شده، با حفظ عناصر و معماری کلیسای اچمیادزین، تجانس و هماهنگی خوبی با آن دارد. در نزدیکی اچمیادزین، کلیسای سنت هریپسیمه قرار دارد که در سال ۶۱۸ میلادی ساخته شده است. اگرچه این کلیسا به زیبایی اچمیادزنی نیست؛ اما مکانی آرام و دلنشین است. کلیسای سنت هریپسیمه برخلاف کلیسای اچمیادزین که مملو از گردشگران متعدد است، عمدتا به‌منظور عبادت استفاده می‌شود و مبلغان مذهبی همواره در آن رفت‌وآمد می‌کنند. کمی آن‌طرف‌تر از اچمیادزین، بقایای کلیسای زوارتنوتس واقع شده که متعلق به قرن هفتم میلادی است. این مکان به‌عنوان میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است. این کلیسا در پی حملات نیروهای دشمن و نیز زلزله‌های متعدد از بین رفته، ولی نواحی بیرونی آن تقریبا دست نخورده باقی مانده است که از جمله آن می‌توان به ستون‌های زیبای این کلیسا اشاره کرد که حکاکی‌های مربوط به ۱۴۰۰ سال پیش را روی خود حفظ کرده است. یکی از جالب‌ترین نکاتی که درمورد زوارتنوتس وجود دارد، حضور باشکوه کوه آرارات در پشت آن است. خوشبختانه نمای کوه آرارات در اینجا بسته نشده و به‌خوبی می‌توانید زیبایی‌های با ابهت آن را نظاره‌گر باشید. اگر زمان کافی برای ماندن نداشته باشید، تنها نیم روز برای بازدید از کلیساهای تاریخی خارج از ایروان کافی خواهد بود.
شب‌های ایروان چکار کنیم؟
عکس از وب‌سایت danhamilton
شب‌های ایروان در تابستان بسیار دیدنی و جذاب است. اگرچه دمای هوای ایروان در طول روز بسیار گرم و آزاردهنده است؛ اما به همان مساوات، شب‌های این شهر با نسیم‌های گرم همراه شده و شرایط را برای قدم‌زنی و رفتن به رستوران در سطح شهر ایدئال می‌کند. اگر به‌دنبال نوشیدنی خنک و خوشمزه هستید می‌توانید به کاسکاد و تالار اپرای ایروان در مرکز شهر بروید. بعد از اینکه به مرکز شهر رسیدید، مکان‌های فوق‌العاده‌ای برای بازدید پیدا خواهید کرد. از رستوران‌های لوکس که موسیقی زنده جاز دارند گرفته تا کافه‌های شیک و دنج همگی انتظار شما را می‌کشند. بیشتر کافه‌ها تا ساعت ۲ نیمه‌شب باز هستند.
چه چیزهایی با خود به ایروان ببریم؟
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
جواب این سوال بستگی به این دارد که در چه فصلی و به چه منظوری به ایروان سفر می‌کنید. این نکته را مد نظر داشته باشید که آب و هوای ارمنستان به‌ویژه ایروان، تقریبا گرم و خشک و دمای آن بین ۲۸ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد است. بنابراین بهتر است لباس مناسبی همراه خود داشته باشید تا در هوای گرم دچار مشکل نشوید. با این حال مناطق روستایی ارمنستان معمولا آب و هوای خنک‌تری دارد. شرایط جوی ارمنستان در فصل زمستان، از منطقه به منطقه‌ای متفاوت است. هوای ایروان در زمستان زیاد سرد نمی‌شود؛ با این وجود، هر از گاهی برف‌های شدیدی در این شهر می‌بارد. دمای هوای کلی ارمنستان در فصل سرما بین ۲ درجه زیر صفر تا ۱۰ درجه بالای صفر است. هوای مناطق روستایی، حومه‌ای و تفریحگاه‌های ورزشی مانند پیست‌های اسکی در ارمنستان بسیار سرد است و بدون لباس گرم نمی‌توانید در این نواحی دوام بیاورید. خوشایندترین فصل ارمنستان اوایل پاییز است که دارای آب و هوایی معتدل و خنک با روزهای بارانی است. در بهار باید آماده تغییرات جوی مانند باران‌های گاه و بی‌گاه در ایروان باشید.
در ایروان چکار کنیم؟
عکس از وب‌سایت mytravelaffairs
آیا می‌دانستید ارمنستان علاوه بر اینکه یک مقصد گردشگری فرهنگی است، مکانی فوق‌العاده برای عاشقان سفر نیز است؟ مناظر و ارتفاعات بی‌نظیر این کشور برای ورزش‌های هیجان‌انگیزی مانند اسکی و کوهنوردی بسیار ایدئال است. یکی از بهترین مکان‌ها برای اسکی، تفریحگاه تساغکادزور است که دارای امکانات ورزشی بسیار خوبی است.