مهمانسرا چیست؟

مهمانسرا، همان طور که از نام آن مشخص است، مکانی برای پذیرش مهمانان و مسافران است که قدمت آن در ایران و جهان به بیش از ۲۰۰۰ سال می‌رسد. مهمانسراها هم‌زمان با گسترش راه‌های بین‌شهری رشد کردند و گسترش یافتند. در این مقاله، بیشتر با مهمانسرا، کارکرد و اشکال مختلف آن در سراسر جهان آشنا خواهیم شد.

دانستنی‌ها درباره مهمانسرا:

• مهمانسرا چیست؟
• خدمات و امکانات مهمانسرا
• تفاوت مهمانسرا با هتل و مسافرخانه چیست؟
• مزایا و معایب اقامت در مهمانسرا
• شرایط اقامت در مهمانسرا
• مشهورترین مهمانسراهای ایران

مهمانسرا چیست؟

به‌طور کلی، مهمانسراها به اقامتگاه‌ها یا ساختمان‌هایی گفته می‌شود که مسافران می‌توانند در آن‌ها اقامت و نیازهای اولیه خود را تامین کنند. مهمانسراها معمولا در خارج از شهر یا کنار جاده قرار دارند. پیش از ظهور وسایل حمل‌ونقل موتوری، مهمانسراها جایی برای نگهداری اسب هم داشتند. در واقع مهمانسرا مکانی برای استراحت مسافران است.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: E. Sachse}

اشکال مختلف مهمانسرا

مهمانسراها یا خانه‌های شخصی بودند که به اقامتگاهی برای مسافران تبدیل شدند، یا دولت‌ها مکانی را بدین منظور اختصاص دادند. در خانه‌های شخصی که به مهمانسرا تبدیل شده است، معمولا مالک، خارج از آن اقامتگاه زندگی می‌کند.

ایران و آسیای مرکزی

به‌طور سنتی در ایران و آسیای مرکزی، در میان شهرهایی که بیش از یک روز از یکدیگر فاصله داشتند، مهمانسرا برپا می‌کردند. این سازه‌ها که کاروانسرا نامیده می‌شدند، مهمانسراهایی با حیاط بزرگ، خوراک و آب کافی برای نوشیدن و دیگر مصارف بودند. بر اساس شواهد، قدمت ساخت کاروانسرا در ایران به بیش از دوهزار سال پیش می‌رسد؛ اما اکثر کاروانسراهایی که امروزه به جا مانده است در دوره صفویه و قاجار ساخته شده‌اند.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: مهدی خبره‌دست}

در آسیای صغیر و در دوران حکومت سلجوقیان و ترکان عثمانی، مهمانسراها از لحاظ اجتماعی جایگاه مهمی داشتند؛ به همین دلیل، سازه‌های چشمگیری را به‌عنوان مهمانسرا می‌ساختند که این سازه‌ها «هان» (han) نام داشت. در این مهمانسراها، مسافران ضمن اقامت و استراحت، با یکدیگر دیدار داشتند. در این دیدارها، اقلام و افکار منتقل و گاه مهمانسرا خود به یک مرکز فرهنگی تبدیل می‌شد.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Wolfgang Sauber}

آسیای شرقی

در شرق آسیا، به‌طور مثال در ژاپن، مهمانسراهایی در نزدیکی شهرها و مناطق سیاحتی وجود دارد که «هونجین» (honjin) یا «ریوکان» (ryokan) نامیده می‌شود. به مهمانسراهای چینی نیز «جوگان» (Jiuguan) می‌گویند. در شرق آسیا نیز مهمانسراها همان کاربرد را دارند؛ یعنی مکانی برای اقامت‌ کوتاه‌مدت مسافران هستند.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Qwert1234}

اروپا

احتمالا اولین مهمانسراهای اروپا (Inns) در حدود دو هزار سال پیش و در زمان رومیان برپا شدند. امروزه نیز مهمانسراهای متعددی در اروپا وجود دارد که چند قرن قدمت دارند. در اروپا نیز مهمانسراها علاوه بر تامین نیازهای مسافران، به‌طور سنتی مکانی برای گردهمایی بودند.

مهمانسرا در واقع چیزی شبیه به پانسیون امروزی هستند که مکانی برای خواب و خوراک به شمار می‌روند. این اقامتگاه‌ها سالن غذاخوری عمومی دارند که برای گردهمایی اهالی شهر و دهکده یا برای مراسم خاص استفاده می‌شود.

جبهه جلویی مهمانسراها عموما زیبا و پذیرای مسافران است. در پشت مهمانسراها هم انباری برای نگهداری وسایل ایشان تعیین شده است. مهمانسراها به‌طور سنتی سالن ورودی ندارند؛ مهمانسرادار در همان جلوی در به مسافر پاسخ می‌دهد که حاضر است وی را بپذیرد یا خیر؛ در واقع مسافر باید مهمانسرادار را قانع کند که به وی جایی برای اقامت بدهد؛ با این حال، در برخی مواقع دولت قانون می‌گذارد که مهمانسرادار باید به تمام مسافران جای خواب بدهد. خیلی از مهمانسراها صرفا خانه‌های بزرگی بودند که اتاق‌های اضافه‌ برای اجاره داشتند.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: نامشخص}

در انگلستان قرن ۱۴ میلادی، مهمانسراها اغلب ساختمان‌های دوطبقه با قالب چوبی و سقف شیب‌دار و حیاط گلی بودند. خوراک معمول در آنجا شامل آش، نان و پنیر و نوشیدنی می‌شد؛ البته تمام مهمانسراها نوشیدنی و خوراک نمی‌دادند.

در قرن نوزدهم میلادی، مهمانسراها نقش‌ مهمی در سیستم حمل‌ونقل انگلستان ایفا کردند. صنعت در حال رشد بود و مردم بیش‌ازپیش در حال سفر بودند. در این رفت‌وآمدها، مهمانسرای انگلیسی بخش مهمی از زیرساخت انگلستان به شمار می‌رفت؛ زیرا به جریان سفر در کشور کمک می‌کرد.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Thomas Rowlandson}

خدمات و امکانات مهمانسرا

مهمانسراها معمولا مکانی برای ارائه اقامتگاه ارزان و خورد و خوراک به مسافران هستند. امکانات مهمانسرا نسبت به هتل کمتر است و خدمات اصلی آن شامل ارائه اتاقی برای خواب می‌شود؛ از این لحاظ، مهمانسراها را می‌توان نوعی خوابگاه نیز به حساب آورد.

مهمانسراها نیز مانند هتل‌ها بر اساس میزان پاکیزگی، نوع پذیرایی، کیفیت غذا و خدمات می‌توانند از یک تا چهار ستاره تقسیم شوند.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Totnesmartin}

در خانه‌های شخصی که به مهمانسرا تبدیل شده‌اند، تنها اتاق و خوراک ارائه می‌شود؛ دیگر خدمات مثل تمیز کردن اتاق‌ها و شستن لباس‌ها همگی بر عهده مسافر است. در مهمانسراهای دولتی، خدمات و امکانات به هتل‌‌ها شبیه است؛ یعنی اتاق راحت و مبله، سیستم تهویه مناسب، تختخواب راحت، آب گرم و سرد، تلویزیون و... دارند.

_{منبع عکس: Archello، عکاس: نامشخص}

تفاوت مهمانسرا با هتل و مسافرخانه چیست؟

امروزه، گاهی تفاوت چندانی میان مهمانسرا و مسافرخانه قائل نمی‌شوند. در واقع، کارکرد اصلی مهمانسرا میان چند استقرارگاه‌ مختلف مثل هتل، اقامتگاه و راه‌سرا (یا متل) تقسیم شده است. این‌گونه اقامتگاه‌های دیگر شاید کارکردهای سنتی مهمانسرا را داشته باشند؛ اما بیشتر بر اسکان مشتریان متمرکز هستند تا دیگر خدمات مهمانسرا.

عموما مهمانسراها سطح بالاتری از مسافرخانه دارند؛ به‌طور مثال، مسافرخانه‌ها سرویس‌های بهداشتی مشترک دارند؛ اما در مهمانسرا سرویس بهداشتی جداگانه نیز وجود دارد. هزینه مهمانسرا بیشتر از مسافرخانه است؛ اما نسبت به هتل هزینه کمتری دارد. 

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Ewan Munro}

گاه هتل‌هایی که تمام وعده‌ها را برای مسافران تدارک می‌بینند و مراسم مختلف برگزار می‌کنند، به کارکرد سنتی مهمانسراها شبیه می‌شوند؛ با این حال، مهمانسراها معمولا کوچک‌تر و دنج‌تر از هتل‌ها هستند. مهمانسراها نسبت به هتل‌ها همچنان این امتیاز را دارند که در بین راه اقامتگاهی برای مسافران تامین می‌کنند؛ در حالی که به‌طور معمول، هتل‌ها را در بین راه یا جاهای دوردست نمی‌سازند. همچنین مهمانسراها هزینه کمتری دارند و قیمت اتاق‌هایشان ارزان‌تر از هتل‌ها است.

مهمانسراها اتاق‌های کمتر و کوچک‌تری نسبت به هتل‌ها دارند؛ مثلا مهمانسراها دارای چهار تا ۱۰ اتاق هستند. برخلاف هتل‌ها که خدمات ۲۴ساعته دارند، کارکنان مهمانسراها در ساعات محدودی خدمات ارائه می‌دهند.

مهمانسراها با فضای کوچکی که نسبت به هتل‌ها دارند، محیط صمیمی‌تر، خلوت‌تر و آرامش‌بخش‌تری را برای مسافران فراهم می‌کنند. مهمانسراهای چهارستاره حتی به‌خاطر آنکه مسافران کمتری نسبت به هتل‌ها دارند، می‌توانند توجه بیشتری به مشتریان خود داشته باشند.

_{منبع عکس: booking.com، عکاس: نامشخص}

مزایا و معایب اقامت در مهمانسرا

مزایا و معایب اقامت در مهمانسرا را می‌توان این‌گونه برشمرد:

مزایا:

• هزینه کمتر نسبت به هتل
• فضای صمیمی‌تر و دنج‌تر در مقایسه با هتل
• توجه و صمیمیت بیشتر کارکنان نسبت به هتل
• فضای آرام و ساکت و خلوت

_{منبع عکس: hotels in california، عکاس: نامشخص}

معایب:

• کیفیت کمتر خدمات و امکانات در مقایسه با هتل
• ساعات محدود ارائه خدمات
• به‌خاطر صمیمیت بیشتر، ممکن است برای برخی مسافران حکم مزاحمت پیدا کند.
• ظرفیت کم که باعث می‌شود زود پر شود.

شرایط اقامت در مهمانسرا

مهمانسراها شرایط سهل‌گیرانه‌تری برای پذیرش مسافران دارند؛ بااین‌حال، هرکدام از آن‌ها شرایط اقامتی دارند که باید پیش از ورود به به آن‌ها توجه کرد. مثلا باید به ساعت ورود و خروج، شرایط رزرو، مدارک لازم برای اقامت و همچنین ممنوعیت‌های احتمالی برای آوردن اقلام خاص یا حیوانات خانگی توجه کرد.

_{منبع عکس: های هتل، عکاس: نامشخص}

نکته‌ای مهم در مورد شرایط اقامت در مهمانسراها این است که برخی از مهمانسراها به افرادی که کارت شناسایی‌شان صادره از همان شهر است، اجازه اقامت نمی‌دهند؛ در واقع، قصد آن است که مهمانسرا محل اقامت مسافران باشد.

مشهورترین مهمانسراهای ایران

مهمانسراها بیشتر، مکان‌های اقامتی دنج و دوستانه‌ای هستند. مرجع مستند و رسمی برای معرفی مشهورترین مهمانسراهای ایران وجود ندارد؛ با این حال می‌توان از روی میزان استقبال و امتیازی که مهمانان به مهمانسراها دادند، چند نمونه از این مهمانسراها را معرفی کرد.

مهمانپذیر شیرون

• آدرس: شهر تهران، محله مهران، بزرگراه شهید سلیمانی (شرق به غرب)، نرسیده به پل سید خندان، خیابان خواجه عبدالله، بین خیابان چهاردهم و شانزدهم، پلاک ۱۲۵۱ (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۹۱۲۳۴۴۹۰۰۶
• ظرفیت: هشت اتاق
• قیمت: برای دو نفر شبی ۱,۲۹۵,۰۶۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانپذیر شیرون مهمانسرای نوسازی در خیابان خواجه عبدالله تهران است که هشت باب واحد اقامتی دارد. دسترسی آسان به مراکز تفریحی و گردشگری و کادر مجرب و حرفه‌ای، از امتیازهای مهمانپذیر شیرون به حساب می‌آیند.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانسرای خیام

• آدرس: شهر اصفهان، خیابان آیت‌الله کاشانی (جنوب به شمال)، نرسیده به خیابان طالقانی، فلکه چارسوق، مقابل قرض‌الحسنه اسلامی (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۳۱۳۲۳۳۸۱۹۳
• ظرفیت: ۱۶ واحد اقامتی
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۳۳۰,۰۰۰ تا ۹۹۹,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانسرای خیام یکی از قدیمی‌ترین مهمانسراهای اصفهان به شمار می‌رود که در سال ۱۳۸۸ بازسازی شد. این مهمانسرا دو طبقه و ۱۶ واحد اقامتی به‌همراه امکاناتی نظیر تلویزیون، جالباسی، وسایل سرمایش و گرمایش، صندوق امانات و روم سرویس دارد. یکی از ویژگی‌های این مهمانسرا، دسترسی آسان به مراکز تاریخی مانند میدان نقش جهان و عمارت هشت بهشت است.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانسرای جهان

• آدرس: شهر اصفهان، محله لنبان، پل فلزی، خیابان دکتر بهشتی، ابتدای خیابان مسجد لنبان (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۳۱۳۲۳۶۴۱۲۶
• ظرفیت: ۹ اتاق
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۲۸۳,۹۹۰ تا ۴۸۹,۹۸۴ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانسرای جهان  یکی از باسابقه‌ترین اقامتگاه‌های اصفهان است. این مهمانسرا از سال ۱۳۵۰ شمسی شروع به کار کرد و در طول این مدت مورد بازسازی نیز قرار گرفت. مهمانسرای جهان در چندقدمی سی‌ و سه پل و پل خواجو قرار دارد. ساختمان مهمانسرا با یک طبقه و ۹ اتاق و حمام و سرویس بهداشتی مشترک پذیرای مسافران است. مهمانسرای جهان پارکینگ و رستوران ندارد؛ اما چون در مرکز شهر واقع شده است، مسافران از این لحاظ مشکلی نخواهند داشت.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

خانه مسافر هجرت

• آدرس: استان فارس، شهر شیراز، بلوار هجرت، کوچه ۱۲، جنب مهمانپذیر صفا (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۹۱۷۹۲۵۳۴۴۸
• ظرفیت: ۲۵ واحد اقامتی
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۱,۰۶۰,۰۰۰ تا ۱,۳۷۵,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

هجرت یکی از مهمانسراهای نوساز شیراز است که در سال ۱۳۹۶ شمسی تاسیس شد. مهمانسرای هجرت در یک ساختمان پنج طبقه با ۲۵ واحد اقامتی به‌صورت آپارتمان قرار دارد. از امکانات این مهمانسرا می‌توان به آشپزخانه، یخچال، اجاق گاز، سینک ظرفشویی، لوازم آشپزی، تلویزیون، گیرنده دیجیتال، مبلمان، میز غذاخوری، شوفاژ، کولر آبی، لوازم بهداشتی، اتاق چمدان و امکانات دیگر اشاره کرد.

خانه مسافر هجرت در مرکز شهر واقع شده است و فاصله کمی تا جاهای دیدنی شیراز دارد. همچنین، سوپرمارکت، داروخانه و رستوران در نزدیکی این مهمانسرا در دسترس مسافران است.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانپذیر زند

• آدرس: استان فارس، شهر شیراز، خیابان زند، میدان شهدا، خیابان پیروزی، خیابان دهنادی (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۷۱۳۲۲۲۲۹۴۹
• ظرفیت: ۲۰ اتاق
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۳۰۴,۹۸۸ تا ۶۸۵,۰۴۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانپذیر زند شیراز در سال ۱۳۴۹ شمسی افتتاح و در سال ۱۳۹۲ بازسازی شد. این مهمانسرا دو طبقه و ۲۰ اتاق دارد. دسترسی آسان به مراکز گردشگری مثل موزه پارس و بازار و مسجد و حمام وکیل و ارگ کریم‌خان از جمله مزایای این مهمانسرا به حساب می‌آید.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

خانه مسافر عمارلو

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهر مشهد، خیابان امام رضا ۵، کوچه چهنو ۴ (کوچه مهرآئین)، پلاک ۳۵ (مشاهده روی نقشه)
• ظرفیت: ۱۲ واحد اقامتی
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۱,۱۲۸,۰۰۰ تا ۲,۸۲۰,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

خانه مسافر عمارلو (هتل ۳۵) مشهد در دو طبقه بنا در خیابان امام رضا (ع) واقع شده است. این مهمانسرا ۱۲ اتاق و امکانات رفاهی مناسبی در تمام فصول برای مسافران و زائران دارد. خانه مسافر عمارلو مشرف به شهر است و از امکانات آن می‌توان به آسانسور، تلویزیون، گیرنده دیجیتال، یخچال، سشوار، لوازم بهداشتی و امکانات شست‌وشو اشاره کرد.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانپذیر معجزه

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهر مشهد، خیابان امام رضا، امام رضا ۲، ضلع جنوبی بازار رضا، شیخ طوسی ۷ (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۵۱۳۸۵۹۹۷۸۵
• ظرفیت: ۱۷ واحد اقامتی
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۵۹۵,۰۲۰ تا ۱,۰۹۵,۰۵۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانپذیر معجزه در سال ۱۳۹۰ در پنج طبقه و ۱۷ واحد اقامتی افتتاح و در سال ۱۳۹۸ بازسازی شد. این مهمانسرا به حرم رضوی و بازار امام رضا دسترسی راحتی دارد. همچنین از امکانات مهمانسرای معجزه می‌توان به آشپزخانه، اجاق گاز، اینترنت، چیلر و یخچال اشاره کرد.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانپذیر فارس

• آدرس: استان گیلان، شهر رشت، میدان شهرداری، داخل پیاده راه فرهنگی، ابتدای خیابان امام، کوچه سینما سعدی (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۱۳۳۳۲۲۵۲۵۷
• ظرفیت: ۱۴ واحد اقامتی
• قیمت: برای دو نفر از شبی ۳۹۰,۰۰۰ تا ۹۹۰,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانپذیر فارس با ۵۰ سال سابقه، یکی از قدیمی‌ترین مهمانسراها در شهر رشت است. این مهمانسرا یک طبقه و ۱۴ واحد اقامتی دارد. واحدهای اقامتی آن به‌صورت دو، سه و چهارتخته هستند. از امکانات رفاهی مهمانپذیر فارس، می‌توان به تلویزیون، شوفاژ، کولر گازی، اینترنت، جا لباسی، صندوق امانات، نگهبان، سیستم اعلام حریق و دوربین مداربسته اشاره کرد.

سرویس بهداشتی و حمام برخی از اتاق‌ها در راهرو و به‌صورت عمومی است. همچنین برخی از اتاق‌ها یخچال و تلویزیون ندارند. مهمانپذیر فارس یک آشپزخانه عمومی برای استفاده مهمانان دارد. قرار گرفتن این مهمانسرا در مرکز شهر، دسترسی به جاهای دیدنی رشت، رستوران و مراکز خرید را برای مسافران آسان کرده است.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

مهمانپذیر ایرانیان

• آدرس: استان گیلان، شهر رشت، خیابان پورسینا، مقابل بیمارستان پورسینا (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۰۱۳۳۳۲۲۹۲۵۵
• ظرفیت: چهار واحد اقامتی
• قیمت: اتاق دوتخته بدون کولر برای دو نفر شبی ۴۵۰,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)، اتاق پنج‌تخته کولردار برای پنج نفر شبی ۸۸۰,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۲)

مهمانپذیر ایرانیان رشت یک طبقه و چهار واحد اقامتی دارد. از امکانات این مهمانسرا می‌توان به کولر و بخاری گازی و پنکه اشاره کرد. اتاق‌ها یخچال و حمام و سرویس بهداشتی اختصاصی ندارند. سرویس بهداشتی و حمام و یخچال به‌صورت عمومی در راهرو واقع شده است.

_{منبع عکس: safarbazi، عکاس: نامشخص}

اگر تجربه اقامت در مهمانسرا را داشته‌اید، تجربیات خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: theredlanterninn.com، عکاس: نامشخص}