در اوایل ماه نوامبر ۲۰۲۵ که ایالات متحده پس از ۲۳۰ سال ضرب سکه «پنی» را متوقف کرد، نگاه‌ها بار دیگر به ریشه‌های تاریخی پول این کشور جلب شده است. دلار آمریکا که اکنون ۵۸ درصد از ذخایر مالی جهان را تشکیل می‌دهد، ریشه‌ای دور از خاک ایالات متحده دارد. زادگاه این ارز، شهر کوچک و کوهستانی یاخیموف (Jáchymov) در جمهوری چک محسوب می‌شود که به فهرست میراث جهانی یونسکو (UNESCO) افزوده شده است. (BBC)
داستان دلار به سال ۱۵۱۶ برمی‌گردد؛ زمانی که کشف مقادیر عظیمی نقره در کوه‌های کروشنه هوری (Krušné hory)، این ناحیه را متحول کرد. نجیب‌زاده‌ای محلی، در نهم ژانویه ۱۵۲۰ مجوز ضرب سکه را دریافت کرد. او نام این سکه‌ها را به افتخار قدیس حامی معدنچیان، «یواخیمستالر» (Joachimsthalers) گذاشت که بعدها به اختصار «تالر» (Thaler) نامیده شد.
تولد یک ارز جهانی در یاخیموف
این نجیب‌زاده با هوشمندی وزن تالر را با سکه رایج آن زمان همسان کرد. در طی یک دهه، این روستا با ۱٬۰۵۰ نفر جمعیت به مرکز معدنی اروپا با ۱۸٬۰۰۰ ساکن تبدیل شد. تخمین زده می‌شود تا اواسط قرن شانزدهم، حدود ۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ تالر از این کوه‌ها ضرب و در سراسر قاره پخش شده باشد.
«جیسون گودوین» (Jason Goodwin) در کتاب خود با نام «گرین‌بک» (Greenback) می‌نویسد که تالر الگوی پول بسیاری از کشورها شد؛ اما این «لیو‌ن‌دالر» (Leeuwendaler) هلندی بود که به نیویورک امروزی رسید و مهاجران انگلیسی‌زبان تلفظ آن را به «دلار» تغییر دادند. سرانجام در سال ۱۷۹۲، ایالات متحده دلار را به عنوان واحد پول رسمی خود پذیرفت.
شهری که دلار در آن جایی ندارد
با وجود این تاریخچه غنی، امروزه در یاخیموف خبری از دلار نیست. یان فرانکویچ (Jan Francovič)، راهنمای موزه «ضرابخانه سلطنتی» (Royal Mint House) که محل ضرب نخستین اجداد دلار بوده است، می‌گوید:
ما اینجا فقط کرون، یورو و گاهی روبل روسیه را می‌پذیریم. سال‌هاست که یک دلار آمریکا در اینجا ندیده‌ام.
گردشگرانی که امروز به این شهر ۲٬۳۰۰ نفری می‌روند، اغلب از این پیشینه بی‌خبرند. یکی از اهالی منطقه می‌گوید:
هیچ شهر معدنی دیگری در جهان به اندازه یاخیموف تاثیرگذار نبوده است؛ اما ما تاریخ خود را فراموش کرده‌ایم.
روی دیگر سکه: رادیواکتیو و جنگ سرد
یاخیموف فقط به نقره محدود نشد. با پایان یافتن ذخایر نقره، معدنچیان با ماده‌ای سیاه روبه‌رو شدند که بعدها فیزیکدان مشهور، ماری کوری (Marie Curie)، در سال ۱۸۹۸ رادیوم و پولونیوم را از آن استخراج کرد. این کشف سرنوشت شهر را تغییر داد. «جی رابرت اوپنهایمر» (J Robert Oppenheimer)، پدر بمب اتمی، پایان‌نامه خود را درباره شفت‌های غنی از اورانیوم این منطقه نوشت.
در دوران جنگ سرد، معادن یاخیموف به اردوگاه‌های کار اجباری شوروی تبدیل شدند و بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۴، حدود ۵۰٬۰۰۰ زندانی سیاسی برای استخراج اورانیوم جهت ساخت زرادخانه اتمی شوروی در این معادن به کار گرفته شدند.
امروزه یاخیموف با بازسازی ساختمان‌های تاریخی و بهره‌گیری از آب‌های معدنی برای گردشگری سلامت، تلاش می‌کند گذشته پرفرازونشیب خود را احیا کند؛ شهری که هم نماد قدرت اقتصادی (دلار) و هم نماد قدرت نظامی (سلاح هسته‌ای) از دل خاک آن بیرون آمده است.
اکنون که می‌دانید یکی از قدرتمندترین ارزهای جهان از دل یک معدن کوچک نقره متولد شده، چه دیدگاهی درباره ارتباط قدرت اقتصادی و تاریخ پنهان دارید؟ نظرات و دیدگاه‌های خود را با ما و کاربران دیگر کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: www.bbc.com | عکاس: Eliot Stein
