روزشمار: ۶ آذر؛ درگذشت «سون هدین» سفرنامه نویس و مکان نگار سوئدی

«سون آندرس هدین» جغرافیدان، مکان‌نگار، عکاس، کاوشگر و سفرنامه‌نویس سوئدی در ۱۹ فوریه سال ۱۸۶۵ میلادی به دنیا آمد.

او هنگامی که ۱۵ سال داشت شاهد بازگشت جهانگردانی از قطب بود، وی در آن سنین تصمیم گرفت که یک سیاح و کاشف جهان شود. سون هدین به تحصیل جغرافیا مشغول شد. او سفری به آسیای مرکزی داشت تا مناطقی که کمتر به آن سفر شده است را از نزدیک ببیند پادشاه سوئد در تامین هزینه‌های این سفر نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کرد. او پس از اخذ مدرک دکتری و یادگیری چند زبان، ۲ سفر به ایران داشته است. وی که تصمیم داشت در زمینه جغرافیا باز هم به تحصیل بپردازد از طرف «فردیناند فون ریشتهوفن» منع شد و خود تصمیم گرفت با روش‌ها و متدهای مختلف، این علم را بیشتر بیاموزد.

او در خلال سفر اکتشافی‌اش در آسیای میانه، کوه‌های پامیر را کاوید به طوری‌که این رشته‌کوه مدتی به افتخار او هدین خوانده می‌شد. سرچشمه رودهای برامپورا، سند و ستلج را یافت و دریاچه لوپ‌نور، ویرانه‌های شهرهای باستانی و مکان‌های باستان‌شناسی و دیوار چین را نیز در بیابان حوضه تاریم مورد بررسی قرارداد. نتیجه بسیاری از کاوش‌های او پس از مرگش منتشر شد.

هدین به ایران هم سفر کرده بود. نخستین بار در ۱۸۸۶ میلادی پس از اقامتی در باکو از راه دریای مازندران رهسپار ایران شد، از کوه‌های البرز گذشت و به تهران رسید و سپس شهرهای اصفهان، شیراز و بوشهر را دید و از راه این بندر به بغداد رفت از راه بغداد به کرمانشاه آمده و باز به تهران بازگشت و از راه قفقاز راهی اروپا شد. یک سال پس از آن او سفرنامه‌اش را درباره این سفر منتشر کرد.

او در سال ۱۸۹۰، با سمت کنسول دومی سفارت سوئد در ایران، برای بار دوم به ایران سفر کرد. در این سفر با شاه ایران هم دیدار کرد و نشان سرافیم را از سوی پادشاه سوئد به او پیشکش کرد. وی به‌همراه ناصرالدین شاه به دیدن کوه دماوند رفت و خود به‌همراه چند تن دیگر از کوه بالا رفتند. آنگاه از راه شهرهای مشهد، عشق‌آباد، بخارا، سمرقند، تاشکند و کاشغر به کرانه‌های خاوری بیابان تکله‌مکان رسید.

او مورد تقدیر بسیاری از سران جهان و چهره‌های سرشناس از جمله ناصرالدین شاه قاجار، نیکلای دوم، فرانتس یوزف یکم، جرج کرزن، ویلهلم دوم، امپراتور میجی، پاپ پیوس دهم، تئودور روزولت، پاول فون هیندنبورگ، چیانگ کای‌شک و آدولف هیتلر قرار گرفت.

او در یکی از کتاب‌هایش به نام «کویرهای ایران» نوشته است:

حتی یک دیدار سرپائی از «روستای نایبند»، انسان را به مسافرت در تمام ایران تحریک می‌کند.

وی در بازدید از مدرسه دو منار در طبس، شیفته این معماری هوشمندانه شد. او عکس‌هایی از این مدرسه تهیه کرد که از آن به‌عنوان کهن‌ترین تصاویر این بنا می‌توان یاد کرد.

او در سال ۱۹۰۰ میلادی قصد عبور از کویر ریگ جن ایران را داشت که به‌علت باتلاقی بودن آن در آن برهه زمانی از این تصمیم منصرف شد. او بعدها در کتاب «کویرهای ایران» خود از کویر ریگ جن نام می‌برد.

افتخارات و آثار ارزشمند نقشه‌برداری، عکاسی، اکتشافات مهم و سفرهای متعدد او به نقاط مختلف به‌همراه سفرنامه‌های جالب او باعث شهرت وی در سطح جهان شده است.

۳ جایزه مهم در زمینه جغرافیا نیز از دیگر دستاوردهای اوست. از او به‌عنوان یک کویرنورد قهار نیز یاد می‌شود.

هدین در ۲۶ نوامبر سال ۱۹۵۲ در سن ۸۵ سالگی در محل زادگاه خود استکهلم درگذشت.

در همین روز:

• حمله «سلطان مراد عثمانی» به ايران (۹۸۶ قمری)
• آخرين جنگ اردشير پاپگان با روميان (۲۴۰ میلادی)
• استقلال مغولستان از چین. (۱۸۲۱ میلادی) 
• سال‏روز تأسيس جمهوری خلق مغولستان (۱۹۲۴ میلادی)
• روز قانون اساسی کشور هند