روزشمار: ۲ شهریور؛ تاسیس اولين وزارت امور خارجه در ايران در زمان فتحعلی شاه قاجار
وزارت امور خارجه یکی از ۱۸ وزارت‌خانه دولت ایران است و در کنار شورای عالی امنیت ملی وظیفه رسیدگی به امور بین‌المللی کشور را به عهده دارد. این وزارت دارای یک قائم‌مقام، شش معاونت، یک سخنگو و یک مرکز آموزشی و پژوهشی است.
سابقه فعاليت وزارت امور خارجه ايران به دو قرن می‌رسد. تا پايان قرن ۱۸ ميلادی، امور مربوط به روابط خارجی ايران توسط رجالی اداره می‌شد كه عمدتاً در دربار مستقر بودند و كشور، چيزی به نام وزارت خارجه نداشت. اما از ابتدای قرن نوزدهم كه انتصاب سفرای ايران در كشورهای خارجی و يا پذيرش سفيران خارجی در ايران آغاز شد، كثرت امور مربوط به سياست خارجی و نمايندگان سياسی متعددی كه از سوی دولتهای بيگانه وارد ايران می‌شدند، سبب شد كه دولت ايران به فكر تأسيس وزارت‌خانه جديد «امور خارجه» بيفتد.
از اين رو فتحعلی‌شاه قاجار در سال ۱۸۰۹ ميلادی فرمان تأسيس دفتری را صادر كرد كه با عنوان «امور خارجی» كار مراوده با نمايندگان دولتهای خارجی در ايران، دريافت نامه‌‌ها، مرسولات سلاطين خارجی و قرائت آن‌ها در حضور شاه و تهيه پاسخ آن‌ها و يا ترتيب اعزام نمايندگان ايرانی به كشورهای خارجی را بر عهده گرفت. به‌دنبال تشكيل اين دفتر «ميرزا رضا قلی‌خان نوائی» موسوم به «منشی‌الممالک» به دستور فتحعلی شاه سرپرست اين دفتر شد.
منشی‌الممالک كه در آن زمان وزارت داخله را اداره می‌كرد، با حفظ سمت، مدت ۱۲ سال در دربار ايران تصدی «دفتر امور خارجی» را نيز بر عهده داشت. اما روابط خارجی ايران تنها در اعزام نمايندگان ايرانی به خارج و يا پذيرفتن نمايندگان خارجی در ايران خلاصه نمی‌شد و حضور ايران در صحنه روابط بين‌‌المللی و ضرورت مواجهه با تحولات جهان ايجاب می‌كرد که كانون تصميم‌گيری‌های ايران در عرصه سياست خارجی فراتر از یک دفتر تحت پوشش دربار باشد. از اين رو در اكتبر ۱۸۲۱ میلادی فتحعلی‌شاه رسماً دستور تأسيس وزارت امور خارجه ايران را صادر كرد. اين وزارت‌خانه تأسيس شد و «ميرزا عبدالوهاب خان نشاط اصفهانی» به‌عنوان اولين وزير خارجه ايران منصوب شد.
نشاط از اديبان و خوشنويسان مورد نظر دربار فتحعلی‌شاه بود. نخستين تلاش موفق او در عرصه سياست خارجی دفع حملات افغان‌ها در مرزهای شرقی كشور در ۱۸۱۸ و سپس مطيع ساختن ياغيان خراسان به اطاعت از حكومت مركزی بود. او سپس مأمور تلاش برای عادی ساختن روابط ايران و روسيه شد. در آن زمان ايران در حال جنگ اول خود با روسيه بود.
معتمدالدوله نشاط كه به دليل اديب بودن و تسلط بر شعر و شاعری مورد نظر فتحعلی‌شاه بود و غالباً در دربار رفت و آمد داشت. حتی در تصميمات خارجی شاه نيز مورد مشورت او واقع می‌شد. نشاط با صراحت مخالفت خود را با جنگ عليه روسيه اعلام كرده بود و شكست حتمی ايران را به خاطر آشفتگی و ناتوانی قشون ايران پيش‌بينی كرده بود.
اين جنگ سرانجام با شكست ايران به پايان رسيد و طبق عهدنامه گلستان شهرهای باكو، دربند، شکی، شيروان، قره‌باغ، گنجه و تمامی مساحت دو ايالت داغستان و گرجستان از ايران جدا شده و به روسيه ملحق شد.
در سفرنامه‌ها و يادداشت‌‌های جهانگردان و سياست‌مداران اروپائی بارها به اسم و رسم ميرزا عبدالوهاب نشاط اصفهانی اشاره شده و در عموم اين آثار از وی به‌عنوان یک مشاور هوشيار در دربار ايران نام برده شده است.
زندگانی نشاط از روشنی و صفای خاصی برخوردار بود. زيبائی خط و جمله‌بندی‌های محكم در نوشته‌های او حكايت از ذوق و هنر او داشت. نوشته‌های باقی‌مانده نشاط از آثار با ارزش ادبی و سياسی و هنری عصر قاجار به شمار می‌رود كه تنها قسمتی از آن‌ها در مجموعه‌ای به نام گنجينه نشاط گرد آمده است.
در شرح احوال او گفته‌اند كه اغلب با اهل طريقت و سلوک معاشرت داشته است. نشاط تا پايان عمر خود زمام امور خارجی ايران را در دست داشت و در ۱۲۴۴ ه‌جری قمری درگذشت.
وزارت امور خارجه تا سال‌های متمادی فقط مركب از وزير و نايب او و چند نفر منشی بود و چون تا مدتی سفرای خارجی در تبريز مقيم بودند لذا اغلب اعضای اين وزارت از اهالی آذربايجان انتخاب می‌شدند.
در حال حاضر دکتر محمدجواد ظریف سکان‌دار این وزارت‌خانه است.
کاخ شهربانی ساختمانی است که در سال ۱۳۱۵ در میدان مشق (باغ ملی) در مرکز شهر تهران برای اداره شهربانی تهران ساخته شد. وزارت امور خارجه ایران در سال ۱۳۸۱ کاخ شهربانی را از نیروی انتظامی جمهوری اسلامی خریداری کرد و پس از بازسازی آن در دهه گذشته، این ساختمان را با نام ساختمان شماره ۹ وزارت خارجه مورد بهره‌برداری اداری خود قرار داد.
- سفارت روسیه در سال ۱۸۱۴ میلادی
- سفارت انگلستان در سال ۱۸۰۰ میلادی
- سفارت آلمان درسال ۱۸۵۹ میلادی
- سفارت اتریش و هنگری در سال ۱۸۷۳ میلادی
- سفارت اتازونی در سال ۱۸۸۳ میلادی
- سفارت ایتالیا در سال ۱۸۸۶ میلادی
- سفارت بلژیک در سال ۱۸۹۰ میلادی
در همین روز:
- تولد «احمد رائض» هنرمند گرانقدر ميناكاری، مينياتور و تذهيب (۱۲۹۸ شمسی)
- امضای معاهده تاريخی «پراگ» ميان دو كشور پروس و اتريش (۱۸۶۶ میلادی)
- اعلان جنگ ژاپن به آلمان در جريان جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ میلادی)
- انعقاد قرارداد «عدم تجاوز» ميان دولتهای آلمان نازی و شوروی (۱۹۳۹ میلادی)
- آزادی پاريس از اشغال آلمان توسط قوای متفقين (۱۹۴۴ میلادی)