سفری به ناشناخته‌ترین شهرهای باستانی جهان؛ از کارال تا شهر سوخته
تاریخ معمولا تنها بر چند شهر باستانی مشهور مانند «رم»، «آتن» و «بابل» تمرکز دارد. با این حال، شهرهایی در گوشه و کنار جهان وجود داشته‌اند که زمانی با نوآوری، نفوذ و معماری درخشان شکوفا بودند؛ اما امروزه نامشان در بسیاری از کتاب‌ها دیده نمی‌شود. این مراکز شهری فراموش‌شده نقش حیاتی در تجارت، سیاست، مذهب و علم ایفا کردند. ویرانه‌های آن‌ها روایت‌های پرقدرتی را آشکار می‌کند که همچنان، درک ما از تمدن‌های اولیه را دگرگون می‌سازد. (msn.com)
کارال، پرو
«کارال» (Caral)، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای شناخته‌شده در قاره آمریکا است که قدمت آن به حدود ۲٬۶۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. این شهر در دره «سوپه» (Supe) پرو رونق گرفت؛ بدون اینکه سلاح، جنگ یا حتی سفال داشته باشد. تمرکز آن بر موسیقی، تجارت و ستاره‌شناسی بود. هرم‌ها، آمفی‌تئاترها و سیستم‌های آبیاری کارال نشان داد که تمدن پیشرفته در آمریکای جنوبی بسیار پیش‌تر از شهرت یافتن «اینکا» (Inca) یا «مایا» (Maya) شکل گرفته است.
خاتوشا، ترکیه
«هاتوشا» یا «خاتوشا» (Hattusa)، پایتخت امپراتوری «هیتی» (Hittite) بود و از نظر قدرت با مصر و آشور رقابت می‌کرد. این شهر که در مرکز ترکیه پنهان مانده، به دلیل دروازه‌های سنگی، دیوارهای عظیم و متون کهن خود به یکی از بهترین پایتخت‌های عصر برنز بدل شده است. کاوش‌ها، آرشیو گسترده‌ای از لوح‌های گلی با خط میخی، از جمله نخستین پیمان‌های صلح تاریخ را آشکار کردند.
موهنجو-دارو، پاکستان
شهر «موهنجو-دارو» (Mohenjo-Daro) که حدود ۲٬۵۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شد، الگوی بی‌نظیری از برنامه‌ریزی شهری بود. خیابان‌های شبکه‌ای، حمام‌های عمومی و سیستم پیشرفته فاضلاب، از ویژگی‌های آن به شمار می‌رفت. این شهر به عنوان بخشی از تمدن دره سند، بدون نشانه‌ای از وجود شاه یا معابد، شکوفا شد و مردم آن، ارزش فراوانی برای نظم، پاکیزگی و تجارت قائل بودند. زوال «موهنجو-دارو» همچنان معما است؛ اما طرح شهری آن، با بهترین شهرهای طراحی‌شده جهان باستان رقابت می‌کند.
آکسوم، اتیوپی
«آکسوم» (Aksum) از سده نخست تا هفتم میلادی بر شمال شرق آفریقا تسلط داشت و سکه‌های مخصوص خود را ضرب می‌کرد. این شهر به مرکز تجارت میان «رم»، «هند» و «عربستان» تبدیل شد. آکسوم با ستون‌های سنگی عظیم و ریشه‌های اولیه مسیحیت شناخته می‌شود و در گسترش دین در منطقه، نقش تاثیرگذاری داشت. با وجود جایگاه مهم این شهر در تجارت جهانی، اغلب در تاریخ آفریقا، تحت‌الشعاع مصر و نوبیا قرار گرفته است.
تیکال، گواتمالا
«تیکال» (Tikal) در اعماق جنگل‌های بارانی گواتمالا و در فاصله سال‌های ۲۰۰ تا ۹۰۰ میلادی، به عنوان یکی از شهرهای قدرتمند مایا شکوفا شد. تیکال با معماری یادمانی و سنگ‌نوشته‌های حکاکی‌شده، سیاست، ستاره‌شناسی و مذهب را به هم پیوند داد و از طریق جنگ و تجارت، بر مناطق اطراف نفوذ داشت. اگرچه این شهر در قرن نوزدهم، دوباره کشف شد، تنها فناوری‌های مدرن توانستند که هزاران سازه پنهان در جنگل را آشکار و ابعاد واقعی آن را روشن کنند.
زیمبابوه بزرگ، زیمبابوه
«زیمبابوه بزرگ» (Great Zimbabwe) که میان قرن‌های یازدهم تا پانزدهم میلادی ساخته شد، قلب یک پادشاهی مهم آفریقایی بود. دیوارهای سنگی آن، بدون ملات برپا شدند و معماری آن، مهارت مهندسی پیشرفته را به نمایش گذاشت. این شهر بر مسیرهای تجارت طلا تا اقیانوس هند کنترل داشت. زمانی استعمارگران اروپایی، ساخت آن به دست آفریقایی‌ها را منکر می‌شدند؛ اما کاوش‌ها ثابت کرد که این اثر، کار مردم «شونا» (Shona) بود و جایگاه واقعی آن در تاریخ آفریقا را باز گرداند.
نان مادول، میکرونزی
«نان مادول» (Nan Madol)، شهری سنگی است که روی تالابی در سواحل «پوهنپئی» (Pohnpei) ساخته شد. این مجموعه با بلوک‌های بازالت عظیم شکل گرفت و قدمت آن به حدود ۸۰۰ میلادی باز می‌گردد. این شهر از جزایر مصنوعی تشکیل می‌شد که با کانال‌هایی به هم متصل بودند و پایتخت آیینی سلسله «سادولور» (Saudeleur) به شمار می‌رفت. موقعیت دورافتاده و طراحی سنگی غول‌آسای آن، همچنان پژوهشگران را سردرگم کرده است.
آنی، ترکیه
«آنی» (Ani) که روزگاری با لقب «شهر هزار و یک کلیسا» شناخته می‌شد، در سده‌های دهم و یازدهم میلادی و در مسیر جاده ابریشم شکوفا شد. این شهر از نظر زیبایی و بزرگی با «قسطنطنیه» رقابت می‌کرد و کلیساها، کاخ‌ها و دیوارهای دفاعی با شکوهی داشت. آنی که در نزدیکی مرز امروزی با ارمنستان قرار دارد، سرانجام به دنبال تهاجم‌ها و زمین‌لرزه‌ها فرو پاشید و به ویرانه تبدیل شد؛ اما معماری قرون وسطایی ارمنی آن، همچنان خودنمایی می‌کند.
سانچی، هند
«سانچی» (Sanchi) در معنای سنتی، یک شهر نیست؛ بلکه مجموعه عظیمی از صومعه‌ها به حساب می‌آید که زمانی، زائران بودایی از سراسر آسیا را جذب می‌کرد. ساخت آن از قرن سوم پیش از میلاد آغاز شد و «استوپای بزرگ»، دروازه‌ها و یادمان‌ها، آن را به یکی از کهن‌ترین محوطه‌های باقی‌مانده در هند بدل کرده است. این مکان، تحت فرمانروایی امپراتوری‌های «مائوریا» (Maurya) و «گوپتا» (Gupta) شکوفا شد و تعالیم بودایی را از طریق مجسمه‌ها و طراحی‌های هنری حفظ کرد.
شهر سوخته، ایران
«شهر سوخته» زابل در استان سیستان و بلوچستان، یکی از شگفت‌انگیزترین محوطه‌های باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از ۵٬۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این شهر در حاشیه هیرمند و کنار دریاچه هامون ساخته شد و مرکز مهمی برای تجارت، صنایع دستی و نوآوری‌های علمی به شمار می‌رفت. یافته‌های باستان‌شناسی مانند نخستین نمونه جراحی مغز، چشم مصنوعی و آثار هنری، نشان می‌دهد که مردم شهر سوخته، به دانش و هنر پیشرفته‌ای دست یافته بودند.
کدام یک از این شهرهای باستانی بیشتر شما را شگفت‌زده کرد؟ اگر فرصت سفر داشتید، دوست داشتید اول به کدام یک از این شهرهای تاریخی بروید؟ لطفا کجارو و کاربران آن را نیز در جریان نگاه و نظر ارزشمند خود قرار دهید.
منبع عکس کاور: ویکی پدیا، نام عکاس: Amirkhan33 (شهر سوخته ایران)
