سوغات شیراز؛ از طعم خنک فالوده تا شکوه اصیل خاتم‌کاری

شیراز که به‌عنوان دیار حافظ و سعدی شناخته می‌شود و در کوچه‌هایش عطر بی‌نظیر بهار نارنج، روح انسان را نوازش می‌دهد، سوغاتی‌های متنوعی دارد که گزینه‌هایی عالی برای خرید یادگاری هستند. از جمله سوغات شیراز می‌توان به مسقطی، کلوچه، فالوده شیرازی، یوخه، حلوای شیرازی، صنایع دستی همچون منبت‌کاری، مینا‌کاری، خاتم‌کاری، قلم‌زنی و همچنین عرقیات باکیفیت، دمنوش‌ها، آبغوره و آبلیمو اشاره کرد. تهیه سوغاتی یکی از بخش‌های مهم سفر به شمار می‌آید؛ در این مقاله شما را با صنایع دستی و سوغات شیراز و بهترین بازارها برای تهیه آن‌ها آشنا می‌کنیم.

سوغات شیراز:

• مسقطی
• کلوچه شیرازی
• فالوده شیرازی
• یوخه
• بادام سوخته
• حلوا شیرازی
• رنگینک شیرازی
• برشلیک
• نان مشت
• حلوای خارک
• نان فسا
• عرق بهارنارنج
• عرق نسترن
• عرق بیدمشک
• گلاب شیراز
• آبلیمو شیراز
• آبغوره شیراز
• خاتم‌کاری
• قلم‌زنی
• منبت‌کاری
• میناکاری

سوغات خوراکی شیراز به دو دسته کلی شیرینی و عرقیات تقسیم می‌شوند. شیرینی‌های خوش‌طعم و عطر شیرازی بسیار معروف و پرطرفدار هستند و این موضوع سبب شده است تا در شهرهای دیگر نیز تهیه شوند و به‌فروش برسند. طعم، تازگی و کیفیت این شیرینی‌ها در قنادی‌های سنتی شیراز بسیار بیشتر است؛ زیرا به دست استادکاران حرفه‌ای این شهر تهیه می‌شوند.

_{منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: نامشخص}

استان فارس همواره محل کاشت انواع درختان میوه همچون انگور و مرکبات بوده و به شهر نارنج معروف است. آب‌وهوای معتدل و خاص شیراز و دشت‌های سرسبز و سرشار از گیاهان معطر و دارویی این استان زیبا، همه و همه سبب شده‌اند عرقیات خالص و باکیفیت، دمنوش‌ها، آبغوره و آبلیمو جزو بهترین سوغات شیراز محسوب شوند.

مسقطی

مسقطی از معروف‌ترین سوغات شیراز است که به بافت نرم و لطیف و عطر بی‌نظیر خود شناخته می‌شود. این سوغاتی در واقع نوعی حلوا با ظاهری شبیه به ژله است. مسقطی انواع مختلفی چون پسته‌ای، زرشکی و گل محمدی دارد. این شیرینی با نشاسته و در طعم‌ها و رنگ‌های مختلف تهیه می‌شود.

_{منبع عکس: تهران سوییت؛ عکاس: نامشخص}

مواد اولیه مسقطی نشاسته، شکر، آب، روغن مایع، گلاب جوهرلیمو و زعفران است. مسقطی لاری معروف‌ترین نوع مسقطی شیراز است. مهم‌ترین تفاوت این مسقطی با انواع دیگر، استفاده زیاد از خلال آجیل در تهیه آن است.

کلوچه شیرازی

کلوچه شیرازی از سوغاتی‌های اصیل این شهر به شمار می‌رود و برخلاف تصوری که در ذهن ما از کلوچه شکل گرفته است، بیشتر به نان برنجی شباهت دارد. این کلوچه بسیار معطر و خوش‌طعم، با خرفه و پودر نارگیل تزیین می‌شود. کلوچه شیرازی بیشتر اوقات در یک بسته با مسقطی به فروش می‌رسد و همواره با هم سرو می‌شوند.

_{منبع عکس: mehmanstore.com؛ عکاس: نامشخص}

کلوچه شیرازی برخلاف اکثر کلوچه‌ها مغزدار نیست و ماندگاری بالایی دارد؛ به همین دلیل، در چمدان سوغاتی‌های گردشگران شهر شیراز به‌چشم می‌خورد. مواد اولیه اصلی این کلوچه لطیف، آرد سفید، آرد برنج، تخم‌مرغ، روغن جامد و گلاب است.

فالوده شیرازی

فالوده شیراز معروف‌ترین سوغاتی و خوراکی این شهر است. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به شیراز، چند بار آن را امتحان کنید. 

_{منبع عکس: thespruceeats.com؛ عکاس: بهاره نیتی}

رشته‌های باکیفیت فالوده در کنار چاشنی‌های فوق‌العاده‌ای چون شربت آلبالو، آبلیموی تازه و انواع عرقیات معطر و پرخاصیت سرو می‌شوند و این خوراکی لذیذ را بسیار پرطرفدار کرده‌اند. فالوده شیرازی گاهی همراه با بستنی سرو می‌شود. نکته جالب این است که رشته خشک فالوده نیز در قنادی‌های شهر به فروش می‌رسد؛ پس امکان تهیه آن به‌عنوان سوغات وجود دارد.

یوخه

یوخه از شیرینی‌های مخصوص شیراز و سوغات ایران است که از چند لایه خمیر نازک، با مواد میانی همچون پودر دارچین، پودر قند و پودر پسته تهیه می‌شود؛ سپس خمیر را رول می‌کنند و برش می‌زنند. شیرینی کاک که در کرمانشاه تهیه می‌شود بسیار شبیه یوخه شیراز است؛ با این تفاوت که خمیر یوخه را نازک‌تر می‌کنند.

_{منبع عکس: bookcf.com؛ عکاس: نامشخص}

یوخه شیرینی سبک، پرانرژی و خوشمزه‌ای است که به‌عنوان میان‌وعده‌ در میان شیرازی‌ها شناخته می‌شود. این شیرینی ماندگاری بالایی دارد؛ به همین دلیل، یکی از انتخاب‌های اکثر گردشگران برای سوغات بردن است. یوخه از روغن محلی، آرد گندم، پودر قند، تخم‌مرغ، پودر هل، پودر بادام، آب، نمک و مایه‌خمیر تهیه می‌شود و روی آن را با پودر پسته، خلال بادم یا پودر قند تزیین می‌کنند.

بادام سوخته

بادام سوخته سوغات خاص و محبوب شیراز است که از جوشاندن بادام در آب و شکر غلیظ و بلوری شدن شکر اطراف بادام‌ها به‌دست می‌آید. 

_{منبع عکس: کوکپد؛ عکاس: Safura Dabiri}

این بادام‌های سوخته سوغاتی عالی برای خانواده و دوستان خواهند بود. بادام سوخته بسیار مقوی و خوشمزه است و معمولا به‌جای قند در هنگام نوشیدن چای استفاده می‌شود. 

حلوا شیرازی

حلوای زرد رنگ شیراز یکی از سوغاتی‌های محبوب این شهر است. این حلوا به‌دلیل مانگاری پایین، چندان قابلیت حمل به شهرهای دیگر را ندارد و باید در زمان سفر خود آن را تست کنید.

_{منبع عکس: chishi.ir؛ عکاس: نامشخص}

آرد برنج، شکر، آب، روغن، گلاب و زعفران ترکیبات اصلی این حلوای لطیف هستند. نام دیگر حلوای شیراز، حلوای کاسه‌ای است؛ زیرا در قدیم برای سرو آن از کاسه استفاده می‌کردند. هنوز هم این حلوا در بعضی رستوران‌های شیراز بعد از غذا به‌عنوان دسر سرو می‌شود.

رنگینک شیرازی

رنگینک دسری خوشمزه و مقوی و مربوط به جنوب کشور است که به‌طور ویژه‌ای در ماه رمضان طبخ می‌شود.

_{منبع عکس: unicornsinthekitchen.com، عکاس: شادی حسن‌زاده نعمتی}

در تهیه رنگینک شیرازی از آرد، روغن، خرما یا رطب، پودر دارچین و هل استفاده می‌کنند. این شیرینی معمولا به‌صورت قالبی تهیه و سپس با پودر پسته و نارگیل تزیین می‌شود. در مرحله آخر رنگینک را برش می‌دهند و در بسته‌بندی‌های مختلف به فروش می‌رسانند.

برشلیک

برشلیک یکی از شیرینی‌های کمتر شناخته شده و مخصوص شیراز است که در بعضی از شیرینی فروشی‌ها و مغازه‌های نزدیک به جاهای دیدنی شیراز به فروش می‌رسد. برشلیک مخصوص شهرستان فیروزآباد فارس است و در حالت تازه و گرم میل می‌شود. برای پخت این شیرینی سنتی از آرد گندم، روغن حیوانی، پودرقند، میخک، زنجبیل و هل استفاده می‌کنند. استفاده از ادویه‌ها، طبع این شیرینی را گرم‌تر و آن را مقوی‌تر می‌کند.

نان مشت

نان مشت، شیرینی سنتی معروفی در استان فارس به‌ویژه شهر جهرم است که با خرما تهیه می‌شود و طبع گرمی دارد. 

_{منبع عکس: sarashpazpapion.com؛ عکاس: محمودی}

شیرازی‌ها این نان را در وعده صبحانه یا عصرانه به‌همراه چای میل می‌کنند. نان مشت را هم در روغن سرخ می‌کنند و هم در تنور یا فر می‌پزند. مواد اولیه این شیرینی خوشمزه و پرانرژی روغن، آرد گندم، زنجبیل، دارچین و خرما است.

حلوای خارک

خارک به خرمایی گفته می‌شود که هنوز به‌طور کامل نرسیده و زرد رنگ است. این خرما کمی طعم گس و خرمالو مانند دارد. حلوای خارک با طبع گرم خود بسیار پرانرژی و مقوی است.

_{منبع عکس: اینستاگرام (diyar_malakshahi@)؛ عکاس: نامشخص}

حلوای خارک در جهرم طبخ و تهیه می‌شود و مانگاری بالایی دارد. این حلوا ظاهری شبیه به سوهان دارد و به‌دلیل داشتن خرما، بدون افزودنی و شکر اضافه تهیه می‌شود. حلوای خارک منبع سرشاری از فیبر، کلسیم، آهن، پتاسیم، گوگرد، فسفر، منگنز و مس است و برای اختلالات یبوست، مشکلات روده و حتی مشکلات قلبی توصیه می‌شود.

نان فسا

کماج یا نان فسا شیرینی خوش‌طعمی است که در شهر فسای استان فارس تهیه می‌شود. 

_{منبع عکس: دیجی‌کالا؛ عکاس: نامشخص}

ترکیبات این نان آرد گندم، پودر شکر، روغن جامد، جوش شیرین، پودر زنجبیل، هل، زعفران و کنجد است که طبع گرم و مقوی دارند. این نان ترد و لذیذ با ماندگاری طولانی، از قدیم به‌عنوان یکی از بهترین سوغات شیراز محسوب می‌شد.

عرق بهارنارنج

شهر شیراز به شهر بهارنارنج معروف است و کوچه‌پس‌کوچه‌های آن در فصل بهار سرشار از عطر گل‌های بهارنارنج می‌شوند. برای عرق بهار نارنج خواص بی‌نظیری در طب سنتی بیان شده است که می‌توان به رفع مشکل کم‌خوابی، خاصیت ضدسرفه و تشنج، کاهش سردردهای عصبی، پیشگیری از حمله قلبی و تنظیم تپش قلب اشاره کرد.

_{منبع عکس: رکنا؛ عکاس: نامشخص}

عرق بهار نارنج به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین و معروف‌ترین سوغات شیراز، بسیار ویژه و حرفه‌ای در این شهر تهیه می‌شود. شربت بهار نارنج طرفداران بسیاری دارد. گل خشک بهار نارنج یکی دیگر از سوغات این شهر است که در تهیه مربا و شربت از آن استفاده می‌کنند.

عرق نسترن

نسترن که نوعی گل پاییزی محسوب می‌شود از خانواده رزهای وحشی است. این گل بسیار خوشبو و زیبا به رنگ‌های سفید و قرمز کم‌رنگ در باغات و کنار رودها رشد می‌کند.

عرق نسترن از سوغات ویژه و معطر شیراز است. برای عرق نسترن خواص بسیاری چون تسکین درد معده، دفع سنگ کلیه و رفع خستگی برشمرده‌اند. شربتی که با عرق نسترن تهیه می‌شود برای رفع خستگی، ایجاد نشاط و آرامش در روزهای گرم تابستان بسیار مفید است.

عرق بیدمشک

بیدمشک درختچه‌ای از خانواده بید با گل‌های زرد رنگ است که در شیراز به‌وفور رشد می‌کند. 

_{منبع عکس: dryashil؛ عکاس: نامشخص}

عرق بیدمشک که از شکوفه‌های پرمانند و خوش‌عطر این گیاه در فصل بهار گرفته می‌شود، یکی از سوغات محبوب شیراز است. عرق بیدمشک برای تهیه شربت استفاده می‌شود و به‌تنهایی یک داروی پرطرفدار در طب سنتی است. از خواص عرق بیدمشک می‌توان به تقویت قلب، اعصاب و دستگاه گوارش اشاره کرد.

گلاب شیراز

به‌دلیل فراوانی باغ‌های گل محمدی در شیراز، گلاب این شهر از قدیم بسیار معروف بوده است. 

_{منبع عکس: digikala.com؛ عکاس: نامشخص}

شهر میمند در ۹۵ کیلومتری جنوب شرقی شیراز یکی از مراکز اصلی تهیه گلاب در استان فارس محسوب می‌شود. کیفیت گلاب شیراز تفاوت چندانی با گلاب کاشان ندارد و بسیار پرطرفدار است.

آبلیمو شیراز

شیراز به داشتن باغ‌های مرکبات معروف است. در میان محصول مرکبات این شهر، لیموی شیراز به ترشی بسیار و عطر و طعم عالی شناخته می‌شود. 

_{منبع عکس: برنا نیوز؛ عکاس: نامشخص}

اگر در فصل تابستان راهی شهر زیبای شیراز شدید، حتما لیموی تازه این شهر را تهیه کنید. آبلیموی باکیفیت از سوغات مخصوص شیراز است و به‌عنوان چاشنی در سالاد، فالوده و انواع شربت استفاده می‌شود.

آبغوره شیراز

شهر شیراز تاکستان‌های بسیاری دارد و آبغوره از سوغات معروف و محبوب آن به شمار می‌رود. شیرازی‌ها با آبغوره، آش بسیار خوش‌طعمی تهیه می‌کنند. این محصول طبیعی و مفید گزینه بسیار مناسبی برای سوغات است.

_{منبع عکس: daneshyari.com؛ عکاس: نامشخص}

خاتم‌کاری

خاتم‌کاری از دیرباز در کشورمان جایگاه ویژه‌ای داشته است. هنر دست هنرمندان شیرازی در این زمینه باعث شد تا خاتم‌کاری شیراز در کنار خاتم‌کاری اصفهان از بهترین نمونه‌های موجود به شمار آید. با روی کار آمدن صفویان و انتخاب شیراز به‌عنوان پایتخت، این هنر رونق فراوانی کسب کرد.

_{منبع عکس: honarsara.com؛ عکاس: نامشخص}

خاتم‌کاری شیراز به جنس مرغوب مواد مورد استفاده شهرت دارد. هنرمندان شیرازی در انجام این هنر از ورقه‌های چوبی نازک به‌عنوان آستر استفاده می‌کنند. به کار بردن چسب باکیفیت، سطح صاف و صیقلی کار، یکدستی رنگ مورد استفاده و... در کنار پوشش آستر موجب می‌شوند تا خاتم شیراز به یک نمونه ارزشمند و بسیار دیدنی تبدیل شود.

قلم‌زنی

خلق آثار ارزشمند روی فلز آن‌هم با استفاده از ابزارهای ساده‌ای مانند قلم و چکش واقعا تنها از عهده هنرمندان ایرانی ساخته است. در هنر قلم‌زنی هنرمندان نقش و نگارهایی را روی فلزاتی مانند مس، نقره، طلا، برنج و... حکاکی می‌کنند. این هنر از قدیم در شهر شیراز صورت می‌گرفت و امروزه نیز قلم‌زنی هنرمندان شیرازی شهرت ویژه‌ای دارد.

_{منبع عکس: tamadonart.com؛ عکاس: نامشخص}

اگر به‌دنبال تهیه یک سوغات ویژه و ارزشمند در سفر خود به شیراز هستید، آثار قلم‌زنی را فراموش نکنید.

منبت‌کاری

شیراز به داشتن استادانی بزرگ در زمینه هنر منبت‌ شهرت دارد. این هنر در طول صده‌های متمادی با تربیت شاگردان کارآزموده توسط استادان بزرگ در شیراز حفظ شده است. شهر آباده در استان فارس امروزه به‌عنوان پایتخت منبت جهان شناخته می‌شود.

_{منبع عکس: mag.sazokar.com؛ عکاس: نامشخص}

در هنر منبت‌کاری هنرمند با ابزارهای کنده‌کاری طرح و نقش‌هایی را روی چوب ایجاد می‌کند. این هنر در دوران صفویه بسیار رواج داشت؛ به‌گونه‌ای که در گوشه و کنار مساجد، روی میزها و حتی دسته‌های چاقو نقش و نگارهای منبت‌کاری به چشم می‌خورد.

میناکاری

محصولات میناکاری یکی از زیباترین سوغات شیراز محسوب می‌شوند. این آثار در نتیجه هنر هنرمندان میناکار خلق می‌شوند. میناکاری نیز از دوران صفویه در شیراز اهمیت ویژه پیدا کرد و امروزه نیز آثار این هنر ماندگار را در جای‌جای شهر تاریخی شیراز پیدا خواهید کرد.

در میناکاری از فلزاتی مانند مس، نقره، طلا و... استفاده می‌کنند. ابتدا روی سطح فلز توسط لعاب آستر پوشانده می‌شود. بعد از حرارت دهی فلز در کوره، با لعاب‌های باکیفیت رنگی روی لعاب سفید رنگ طرح و نقوش زیبا خلق می‌کنند.

_{منبع عکس: bazaremina.ir؛ عکاس: نامشخص}

صنایع دستی شیراز محدود به مواردی که اشاره کردیم نمی‌شود؛ بلکه این شهر با پیشینه تاریخی و ارزشمند خود ده‌ها هنر ارزشمند دیگر را نیز به جامعه هنر دوست ایرانی معرفی کرده است. انتخاب سوغاتی از میان انبوهی از صنایع دستی شیراز کار چندان ساده‌ای نیست؛ اما مطمئن باشید تمامی آثار به نوبه خود ارزش مادی و معنوی ویژه‌ای دارند.

سوغات شیراز را از کجا بخریم؟

گشت‌وگذار در بازارها و خرید سوغات از بخش‌های دوست‌داشتنی سفر است. برای داشتن خریدی اصیل آشنایی با بازارهای سنتی و مهم هر شهر لازم به‌نظر می‌رسد. در ادامه به معرفی بازارهای معروف شهر شیراز می‌پردازیم.

بازار وکیل شیراز

• آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان زند، ضلع شرقی میدان شهرداری (مشاهده روی نقشه)
• ساعت کاری: شنبه تا پنجشنبه از ۷:۱۵ تا ۲۲:۱۵

بازار وکیل شیراز در بخش مرکزی شهر، نزدیک به ارگ کریمخان و مسجد و حمام وکیل قرار گرفته است. این بازار ورودی‌های مختلفی دارد. این ورودی‌ها در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی‌خان زند واقع شده‌اند. با اتوبوس‌های شهری به‌راحتی می‌توان به بازار وکیل مراجعه کرد؛ همچنین جای پارک زیادی در اطراف این بازار وجود دارد. بازار وکیل نه‌تنها یک بازار، بلکه از جاذبه‌های گردشگری شیراز است.

_{منبع عکس: نشاط آوران؛ عکاس: نامشخص}

بازار وکیل یا وکیل‌الرعایا معروف‌ترین و تاریخی‌ترین بازار شیراز، به فرمان کریم خان زند ساخته شده است و به‌عنوان یکی از ۱۰ بازار تاریخی کشور شناخته می‌شود. در این بازار باکیفیت‌ترین سوغاتی‌ها به‌فروش می‌رسند. در بازار وکیل محصولات متنوع با قیمت‌های مناسب به گردشگران عرضه می‌شوند.

خوراکی‌های خوشمزه، اصیل و خوش‌عطر شیراز در بازار وکیل بسیار به‌چشم می‌خورند. محصولات دیگری که در این بازار عرضه می‌شوند پارچه فارسی، صنایع دستی شیراز، عرقیات و گیاهان کوهی، ادویه‌، چرم، زیورآلات سنتی، انواع وسایل مسی و نقره، وسایل عتیقه، لباس‌های محلی شیرازی و کلاه‌های سنتی است. بخش‌های مختلفی همچون سرای مشیر، سرای فیل و سرای تیمچه گل در بازار وکیل وجود دارند. در سرای تیمچه گل علاره بر مغازه، چند کافه و رستوران نیز فعال هستند.

بازار حاجی شیراز

• آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، بعد از سه راه طالقانی

بازار سرپوشیده حاجی قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین بازار شیراز است که حد فاصل خیابان لطفعلی خان زند و بقعه قرار گرفته است. برخی مردم اصیل شیراز بر این باور هستند که بازار حاجی بیش از ۱,۰۰۰ سال قدمت دارد. در این بازار علاوه بر انواع شیرینی‌ها و عرقیات تازه و خوش‌عطر شیرازی، محصولاتی چون خشکبار، پوشاک و لباس سنتی، ترمه، ظرف و صنایع دستی به فروش می‌رسد. در بازار حاجی محصولات با قیمت مناسبی عرضه می‌شوند. 

_{منبع عکس: آسان گردش؛ عکاس: نامشخص}

اردو بازار

• آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، سه راه احمدی، محله گود عربان (مشاهده روی نقشه)
• ساعت کاری: شنبه تا پنجشنبه از ۸:۰۰ تا ۲۰:۰۰

اردو بازار یکی از پررونق‌ترین مراکز خرید شیراز، مربوط به دوره قاجار است که حدفاصل سرای مشیر و سه‌راهی روح‌الله قرار دارد. این بازار در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۲۳۶ به‌عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اردو بازار که بیشتر محل عمده‌فروشی است با انشعابات فراوان به سرای مشیر و بازار مسگرها می‌رسد.

_{منبع عکس: تهران سوییت؛ عکاس: نامشخص}

اگر تاکنون تجربه سفر به شیراز و خرید سوغات این شهر را داشته‌اید، می‌توانید نظر خود را با سایر کاربران >کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: thespruceeats.com؛ عکاس: بهاره نیتی}