نگاهی به وضعیت گردشگری در سال ۲۰۱۵؛ از شهرهای پیشتاز جهان تا جایگاه خاورمیانه در صنعت گردشگری
صنعت گردشگری جهان در سال ۲۰۱۵ میلادی، علی‌رغم افزایش ناامنی‌ها در دنیا به رشد پر صلابت خود ادامه می‌دهد. به پرگردشگرترین شهرهای جهان، وضعیت کشورهای شاخص دنیا در زمینه گردشگری و جایگاه خاورمیانه در صنعت گردشگری جهان نگاهی می‌اندازیم. با کجارو همراه باشید.
صنعت گردشگری در قرن بیست و یکم از ستون‌های اصلی در اقتصاد ملی هر کشور رو به پیشرفت به شمار می‌رود. سال ۲۰۱۵ شاهدی بر تحولات مهم این صنعت در عرصه جهانی بود.
مقالات مرتبط:
با بررسی تلاش‌های اخیر آمریکا در جلب گردشگران بین‌المللی با ساده‌تر کردن شرایط اخذ ویزا و نیز تامین ۱۰ درصدی تولید ناخالص داخلی چین از مسیر صنعت گردشگری می‌توان به اهمیت نقش رو به افزایش این صنعت در پیشرفت یک کشور پی برد.
سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در گزارش جدید خود نکات مهم و کلیدی در خصوص وضعیت صنعت گردشگری طی سال گذشته میلادی نظیر آمارهایی از تعداد گردشگران و میزان عوایدی را که برای اقتصادهای مختلف جهان ایجاد کرده‌اند، منتشر کرده و به معرفی برترین مقاصد گردشگری جهان پرداخته است.
آسیب‌هایی که حملات داعش به گردشگری پاریس وارد کرد و همین طور تحریم‌های روسیه در رابطه با عدم سفر به ترکیه، نمونه‌هایی هستند که اهمیت روابط در هم تنیده گردشگری با سیاست‌های بین‌المللی و پویایی اقتصاد جهان را بیش از پیش آشکار می‌سازند. مطابق گزارش سازمان جهانی گردشگری، افزایش تعداد مقاصد گردشگری و سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری در سراسر جهان به عاملی کلیدی در پیشرفت اقتصادی- اجتماعی تبدیل شده است، زیرا موجب خلق شغل و ایجاد نهادها، درآمد صادراتی و توسعه زیرساخت‌ها می‌شود. بر اساس این گزارش، در طول ۶ دهه اخیر گردشگری، توسعه و تنوع مستمری را تجربه کرده و یکی از بزرگ‌ترین و پررشدترین بخش‌های اقتصادی در جهان شده است. این گزارش تحلیل می‌کند جریان گردشگری در سال ۲۰۱۵ تحت‌تاثیر سه عامل کلیدی قرار داشته است:
- نوسانات غیرمعمول و شدید نرخ ارز
- کاهش قیمت نفت و سایر کالاها
- در نهایت افزایش دغدغه‌های جهانی در مورد امنیت و ایمنی در برخی مقاصد گردشگری
به رغم شوک‌هایی که گهگاه گریبانگیر صنعت گردشگری دنیا شده، رشد روزافزون این صنعت هیچگاه متوقف نشده است. این امر نشان‌دهنده قدرت و نقش کلیدی صنعت گردشگری در اقتصاد دنیای امروز دارد. تعداد گردشگران در سراسر جهان از ۲۵ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به ۱۷۸ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰، ۶۷۴ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ و ۱۱۸۶ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است. همچنین عواید گردشگران بین‌المللی که از اقصی نقاط جهان بازدید کرده‌اند، از ۲ میلیارد دلار در سال ۱۹۵۰ به ۱۰۴ میلیارد دلار در سال ۱۹۸۰ رسیده و در ادامه در سال ۲۰۰۰ به ۴۹۵ میلیارد دلار افزایش یافته است. در نهایت، در سال ۲۰۱۵ این رقم به ۱۲۶۰ میلیارد دلار رسیده است. از سوی دیگر، این گزارش تاکید می‌کند که گردشگری یکی از قسمت‌های اصلی تجارت بین‌المللی در بخش خدمات محسوب می‌شود. به‌علاوه درآمد به دست آمده از عواید حاصل از آن، ارزشی حدود ۲۱۱ میلیارد دلار صادرات را از طریق خدمات حمل و نقل مسافر در سطح جهانی برای افراد غیرمقیم در سال ۲۰۱۵ ایجاد کرده و مجموع ارزش صادرات گردشگری را به ۱/۵ تریلیون دلار در سال یا به عبارتی به‌طور متوسط ۴ میلیارد دلار در روز رسانده است. گردشگری بین‌المللی در سال ۲۰۱۵ حدود ۷درصد از صادرات کالا و خدمات را در سراسر جهان تشکیل می‌داد که نسبت به سال قبل از آن یک درصد افزایش داشته است. در واقع گردشگری در مدت ۴ سال گذشته سریع‌تر از تجارت جهانی رشد کرده است. این صنعت که جزئی از صادرات به شمار می‌آید، پس از سوخت و مواد شیمیایی و پیش از مواد غذایی و تولیدات خودرو قرار گرفته است. در حالی که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، گردشگری رتبه نخست بخش‌های صادراتی را به خود اختصاص می‌دهد.
موفق‌ترین شهرهای جهان در صنعت گردشگری
با وجود رشد قابل‌توجه صنعت گردشگری در سراسر جهان، برخی شهرها همچنان با فاصله زیادی گوی سبقت را از سایرین ربوده‌اند. در همین زمینه وب‌سایت «Find The Home» فهرستی از ۱۳۲ شهر جهان را منتشر کرده که در سال ۲۰۱۵ بیشترین گردشگر را به خود جذب کرده است. نام لندن، پایتخت انگلیس، در صدر آن خودنمایی می‌کند. در ادامه جزئیاتی از آخرین وضعیت گردشگری در این شهرها را مرور می‌کنیم.
۱. لندن، انگلستان
- تعداد گردشگران: ۱۸ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۶ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۲۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
۲. بانکوک، تایلند
- تعداد گردشگران: ۱۸ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۸ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
۳. پاریس، فرانسه
- تعداد گردشگران: ۱۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۳/۲ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار
۴. دوبی، امارات
- تعداد گردشگران: ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۸ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار
۵. استانبول، ترکیه
- تعداد گردشگران: ۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۱۱/۴ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
۶. نیویورک، آمریکا
- تعداد گرشگران: ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۳/۵ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
۷. سنگاپور
- تعداد گردشگران: ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۳ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار
۸. کوالالامپور، مالزی
- تعداد گردشگر: ۱۱ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۵/۶ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران : ۱۲ میلیارد دلار
۹. سئول، کره‌جنوبی
- تعداد گردشگران: ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران به نسبت سال ۲۰۱۴: ۵/۲ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: ۱۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
۱۰. هنگ‌کنگ
- تعداد گردشگران ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر
- درصد افزایش تعداد گردشگران نسبت به سال ۲۰۱۴: ۳/۵ درصد
- پول هزینه‌شده از سوی گردشگران: هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
نمای کلی صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۵
طبق گزارش مذکور، تعداد گردشگران بین‌المللی در سال ۲۰۱۵، ۴/۶ درصد افزایش یافته است؛ یعنی نسبت به سال گذشته افزایشی ۵۲ میلیون نفری در شمار گردشگران بین‌المللی را شاهد بوده‌ایم. این ششمین سال متوالی پس از بحران اقتصاد جهانی سال ۲۰۰۹ است که رشد گردشگری بین‌المللی بالاتر از متوسط (بلندمدت) آن بوده است. عواید حاصل از گردشگران بین‌المللی نیز بر اساس مقادیر واقعی (با در نظر گرفتن نوسانات نرخ ارز و تورم و خارج کردن این اثرات از مقدار اسمی) ۴/۴ درصد رشد کرده و کل درآمد مقاصد حدود ۱۲۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ (معادل ۱۱۳۶ میلیارد یورو) برآورد می‌شود. فرانسه، آمریکا، اسپانیا و چین در صدر رده‌بندی تعداد گردشگران بین‌المللی ورودی و دریافت عواید حاصل از این صنعت قرار داشته‌اند. از نظر میزان عواید حاصل شده از ورود گردشگران، تایلند با ارتقای ۳ پله‌ای نسبت به سال گذشته در جایگاه ششم قرار گرفته و هنگ‌کنگ (که متعلق به چین است) یک پله بالاتر رفته و به جایگاه نهم رسیده است. مکزیک نیز با صعود یک پله‌ای به رتبه نهم جذب گردشگران رسیده است. چین، آمریکا و بریتانیا بیشترین میزان خروج گردشگران (گردشگران برون‌مرزی) را داشته‌اند و این امر با واحد پولی و اقتصاد قدرتمند آن‌ها تقویت شد. تحلیلگران سازمان جهانی گردشگری در گزارش ماه ژانویه خود پیش‌بینی می‌کردند که ورود گردشگران بین‌المللی ۳/۵ تا ۴/۵ درصد در سال ۲۰۱۶ رشد خواهد کرد که این نرخ بیش از پیش‌بینی برنامه بلندمدت گردشگری تا سال ۲۰۳۰ با رشد سالانه ۳/۳ درصد بوده است.
دورنمای بلندمدت صنعت گردشگری دنیا
با توجه به گزارش منتشر شده از سوی سازمان جهانی گردشگری در مورد پیش‌بینی روند گردشگری تا سال ۲۰۳۰، انتظار می‌رود تعداد ورود گردشگران بین‌المللی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ با نرخ سالانه حدود ۳/۳ درصد رشد کند و در سال ۲۰۳۰ تعداد گردشگران به ۱/۸ میلیارد نفر برسد. همچنین انتظار می‌رود تعداد ورود گردشگران به مقاصد نوظهور، بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ با نرخ دو برابر اقتصادهای پیشرفته رشد کند. از سوی دیگر، سهم بازار اقتصادهای نوظهور از ۳۰ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۴۵ درصد در سال ۲۰۱۵ افزایش یافت و انتظار می‌رود که این میزان تا سال ۲۰۳۰ به ۵۷درصد نیز صعود کند؛ یعنی معادل ورود بیش از یک میلیارد گردشگر بین‌المللی. برخی از آمارهایی که در این گزارش آمده گویای این است که ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی جهان به‌طور مستقیم، غیرمستقیم یا القایی از سوی بخش گردشگری تامین شده است. شمار گردشگران داخلی نیز چیزی حدود ۵ تا ۶ میلیارد سفر برآورد می‌شود. در سال ۲۰۱۵ اندکی بیش از نیمی از گردشگران از طریق هوایی مسافرت کرده‌اند، در حالی که ۳۹درصد مسیرهای جاده‌ای را برای سفر انتخاب کرده، ۲درصد از طریق ریلی و راه‌آهن و ۵درصد نیز از طریق دریایی به مقاصد گردشگری رفته‌اند. این آمار نیز نشان‌دهنده این است که رشد گردشگری از طریق هوایی به‌تدریج در حال افزایش است و سریع‌تر از سایر طرق حمل و نقل رشد کرده است. از نظر اهداف گردشگری نیز طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری، اندکی بیش از نیمی از گردشگران یعنی ۵۳درصد از آن‌ها به‌دلایل تفریحی، سرگرمی و تعطیلات به سفر رفته‌اند؛ در حالی که ۲۷درصد به‌دلایل سلامتی، مذهبی و زیارتی یا برخی موارد دیگر از این دست سفر کرده‌اند. همچنین ۱۴درصد به‌دلایل تجاری و کاری و ۶درصد نیز به‌دلایل نامشخص از کشورهای دیگر بازدید داشته‌اند.
جایگاه خاورمیانه در صنعت گردشگری جهان
گزارش UNWTO همچنین تصریح می‌کند که تعداد ورود گردشگران بین‌المللی به خاورمیانه ۲درصد افزایش یافته و در سال ۲۰۱۵ با یک میلیون نفر رشد، به ۵۳ میلیون نفر رسیده است. روند تحکیم صنعت گردشگری در این ناحیه، از سال ۲۰۱۴ با افزایش ۷درصدی ورود گردشگران به آن، پس از ۳ سال افت ورود گردشگر دوباره بهبود یافته است. عواید گردشگری بین‌المللی نیز بر اساس مقادیر حقیقی ۴درصد افزایش یافته و به ۵۴ میلیارد دلار رسیده است. خاورمیانه سهم ۴درصدی در میزان ورود گردشگر و نیز عواید حاصل شده از گردشگری بین‌المللی دارد. بررسی‌ها حاکی از آن است که رشد گردشگری این منطقه ناشی از تقاضای درون‌منطقه‌ای بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بوده است. عمان با ۱۶درصد و لبنان با ۱۲درصد در سال ۲۰۱۵ رشدی ۲ رقمی در جذب گردشگران خارجی داشته و بر نتایج ضعیف ابتدای دهه ۲۰۱۰ خود غلبه کرده‌اند. قطر نیز ۴درصد رشد داشته و تنها کشوری در منطقه بوده که رشد باثباتی در این حوزه در طول یک دهه تجربه کرده است. با این همه مقصد پیشتاز این منطقه، عربستان سعودی، گزارشی مبتنی بر کاهش یک درصدی شمار گردشگران خود ارائه کرده است. مصر نیز اعلام کرده که در سال ۲۰۱۵ تعداد گردشگران وارد شده به آن در نتیجه وقایع مختلف، ۵درصد کاهش داشته است. اردن و فلسطین نیز گردشگران کمتری نسبت به سال گذشته داشته‌اند.
موفق ترین شهرهای خاورمیانه در جذب گردشگر
بر اساس آمار و ارقام ارائه شده در گزارش شاخص جهانی شهرهای گردشگری مسترکارت، شهر دوبی در امارات با جذب ۱۴/۳ میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۵ پیشتاز بی‌رقیب صنعت گردشگری در این منطقه مهم و استراتژیک است و اختلاف قابل ملاحظه‌ای با شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی دارد که با جذب ۴/۴۴ میلیون گردشگر در مکان دوم ۱۰ شهر پربازدید منطقه قرار دارد.
بر اساس این گزارش، همچنین شهر ریاض، پایتخت عربستان و ابوظبی دیگر شیخ‌نشین امارات نیز به‌ترتیب با ۴/۲۷ و ۲/۷ میلیون گردشگر جایگاه‌های سوم و چهارم را در گزارش مستر کارت به خود اختصاص داده‌اند. «کیپ تاون»، پایتخت آفریقای جنوبی (۱/۹۸ میلیون گردشگر)، قاهره (۱/۷ میلیون گردشگر) و عمان پایتخت کشور اردن (۱/۳۱ میلیون گردشگر) و همچنین بیروت، تل‌آویو و کازابلانکا در رتبه‌های بعدی ۱۰ شهر پربازدید در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال ۲۰۱۵ هستند. در جدول زیر فهرست این ۱۰ شهر اصلی گردشگری منطقه خاورمیانه و آفریقا و همچنین روند صعودی جذب گردشگر در این شهرها را از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ مشاهده می‌کنید.
گردشگران اهل دوحه قطر اصلی‌ترین تأمین‌کننده گردشگران دوبی هستند، به‌طوری که در سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از یک میلیون گردشگر از دوحه به دوبی سفر کرده‌اند. ۹۵۱ هزار لندنی نیز در سال گذشته میلادی برای گذراندن تعطیلات خود دوبی را انتخاب کردند، در حالی که گردشگران دوحه ۷۴۰ میلیون دلار و گردشگران لندنی ۱/۳۴ میلیارد دلار در دوبی هزینه کردند.
اما از لحاظ رشد سالانه در جذب گردشگر خارجی، شهر ابوظبی در امارات موفق‌ترین عملکرد را در منطقه خاورمیانه و آفریقا داشته است که از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ رشد ۲۰/۴ درصدی را در عرصه گردشگری تجربه کرده است. ابوظبی در سال ۲۰۱۵ درمجموع پذیرای ۲/۷ میلیون گردشگر بود که این تعداد گردشگر ۲/۲ میلیارد دلار در این شیخ‌نشین عربی خرج کردند. ریاض، پایتخت عربستان، دومین شهر موفق از لحاظ رشد گردشگری در سال ۲۰۱۵ در منطقه خاورمیانه و آفریقا بوده است که از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، حدود ۱۸درصد رشد را در عرصه گردشگری ثبت کرده است که البته به نظر می‌رسد علت اصلی آن حضور گردشگران مذهبی و زائران خانه خدا در این کشور باشد. ریاض در سال گذشته میلادی درمجموع ۴/۲۷ میلیون گردشگر را میزبانی کرد که ۱/۹ میلیارد دلار در این شهر هزینه کردند.
دیدگاه