گزارش کجارو از درس های نوآوری در صنعت گردشگری ژاپن (قسمت اول)

فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسیارزیادی  در پیشرفت و توسعه صنایع مختلف در شرق آسیا داشته است و در این رهگذر، کشورهایی چون کره جنوبی و ژاپن، پیشتازان این عرصه در قاره کهن به شمار می‌روند. پس از جنگ جهانی دوم و به خصوص در چهل سال اخیر، رشد صنعتی و اقتصادی کشورهای مذکور به مدد صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات به حدی زیاد بود که این دو کشور به نسبت کوچک آسیایی را، تبدیل به قطب‌های فناوری جهان نمود. اکنون، جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد ناخالص ملی (GNP) کره جنوبی و ژاپن رقم حیرت‌آوری است که نمونه آن را در کمتر کشوری در آسیا و حتی قاره سبز می‌توان جست‌وجو کرد. کره جنوبی اکنون پرسرعت‌ترین WIFI جهان را در اختیار شهروندان خود قرار داده که از آمریکا و سوئد هم بیشتر بوده و صاحب غول‌های فناوری جهان همچون سامسونگ و ال‌جی ،با درآمد چند ده میلیارد دلاری است.

بالاترین سرعت اینترنت و بیشترین میزان کارآفرینی سنتی و دیجیتالی در عرصه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات در این اقلیم‌ها صورت می‌گیرد، به گونه‌ای که میزان صادرات اقلام و خدمات این عرصه، از میزان کل صادرات نفت کشورهای خلیج فارس پیشی گرفته است. این گفتار نگاهی دارد به نوآوری‌های جالب ICT مدار صنعت گردشگری چشم‌بادامی‌های کشور آفتاب تابان.

وقتی از ژاپن صحبت می‌کنیم، همه نگاه‌ها معطوف به بمباران هسته‌ای دو شهر ناکازاکی و هیروشیما می‌شود. گویی نام این کشور مصادف با بمب هسته‌ای است. در واقع هم همینطور است. کشوری که در نیمه نخست قرن بیستم کشوری سوخته نام گرفته بود، همچون آلمان‌ها توانست با پشتکار و اراده فراوان ملتی سخت‌کوش و صبور، با اتکا به نهادهای علمی و منابع انسانی داخلی و تولیدی برون‌گرا، ژاپن جدیدی را بنا نهد که در زمره چند اقتصاد برتر دنیای معاصر قرار گیرد. کشوری خلق شد که Toyota و Sony آن، تعریف نوآوری و کیفیت نام گرفتند و بسیاری از مراکز علمی و صنعتی جهان، راهکارهای صنعتی و تولید و ثروت‌آفرینی را از آن‌ها آموختند. کشوری که زلزله‌خیزترین اقلیم جهان معرفی شده است و وقوع زلزله شش‌ریشتری در برخی از شهرها، بخشی از سبک زندگی روزانه مردمان را تشکیل می‌دهد، اما گویی آب از آب تکان نمی‌خورد. کشوری که زمین به اندازه کافی ندارد، اما فناوری ژاپنی‌ها و ذهن خلاق‌شان به کمک آنها آمده و روی دریا، یکی از برترین و مجهزترین فرودگاه‌هایی را که تا کنون بشر ساخته است، احداث می کنند. همین فرودگاه، اکنون یک مقصد گردشگری تمام‌عیار برای ژاپنی‌ها به شمار می‌رود و بستر گردشگری ژاپن را تشکیل داده که نخبه‌ها و طراحان و نوآوران ژاپنی، همه برای تاسیس این ابرسازه بسیج شدند.

(تصویر فرودگاه بین‌المللی کانزای ژاپن که نماد مهندسی و گردشگری صنعتی این کشور به شمار می‌آید)

فرودگاه بین‌المللی کانزای (Kansai International Airport) که شاید اطلاعاتی از آن را در مستندهای گردشگری تلویزیون دیده باشید، در شهر OSAKA این کشور واقع شده و باند بتنی ۴ کیلومتری دارد. معماری فوق‌العاده و سیستم‌های مهندسی فوق پیشرفته که فناوری آن در اختیار چند کشور جهان بود، سبب شده تا شهری روی آب بنا شود و محل فرود غول‌پیکرترین هواپیماهای جهان‌ باشد. فرودگاه کانسایی که از بزرگترین فرودگاه‌های قاره آسیاست و تقریبا به همه جای دنیا پروازهایی را به صورت روزانه انجام می‌دهد. نزدیک به ۱۴ میلیون نفرسالانه از این فرودگاه استفاده می‌کنند. فرودگاهی در دل آب که هر لحظه هر خلبانی، غولی از آهن و مسافر را روی آن به زمین می‌نشاند، مانند هواپیمای پرواز ۸۱۵ سریال LOST‌ که در حال سقوط به درون آب‌های کاراییب است.

(تصویری از دنیای فناوری و نوآوری ژاپنی‌های در حال ساخت فرودگاهی روی آب)

سازه اصلی این فرودگاه ۱۸ میلیارددلاری که جزیره زیر پای خود را به زانو درآورده، از یک سیستم هوشمند بسیار پیشرفته برخوردار است و در برابر زلزله‌های ۹ ریشتری هم به راحتی مقاومت می‌کند. در کشور زلزله‌ها، این فرودگاه شناور در آب، بسیار مقاوم است. به گونه‌ای که کارشناسان تخمین زده‌اند که این جزیره مصنوعی هر ۵۰ سال، ۱۱سانت نشست می‌کند که البته این مشکل هم به وسیله طراحان فرودگاه برطرف شده‌است. زیرا اولین و کوچکترین لغزش ناشی از این نشست‌ها، به وسیله حسگرهایی که روی تمامی ۱۱۰۰ ستون فرودگاه نصب شده‌اند، به مرکز کنترل مربوطه ارسال می‌شود و در این صورت ستون‌هایی که مانند ستون برج کنترل فرودگاه، سوار بر برجک‌های هیدرولیک اتوماتیک هستند، بلافاصله و به سرعت ستون را به تراز قبلی و به وضعیت گذشته برمی‌گردانند.

آیا این فرودگاه خود موزه‌ای از صنعت و نوآوری برای گردشگران نیست؟‌در ژاپن همه‌جا می‌تواند مانند کشورهای اسکاندیناوی، برای شما تبدیل به یک موزه تمام عیار باشد. نمادی برای گردشگری صنعتی (Industrial Tourism) که ژاپن را به یکی از قطب‌های بی‌بدیل در آسیا تبدیل کرده است. البته ظرفیت‌های گردشگری صنعتی این کشور بسیار است که در روزهای آینده درباره آن سخن خواهیم گفت.

 ژاپن: مهد فناوری آسیایی‌ها

درباره ژاپن و ژاپنی‌ها، حرف و سخن بسیار است و خیلی از ما درباره پشت صحنه بسیاری از رویدادها و اتفاقات و سبک زندگی مردمان این خطه چیزهای زیادی نمی دانیم. ژاپنی‌ها، یکه‌تازهای دنیای فناوری هستند. از فناوری اطلاعات گرفته تا نانوفناوری و علم رباتیک تا فناوری هسته‌ای و نظامی. جنگ جهانی دوم این درس بزرگ را به آن‌ها آموخت که همان طور که هرودت، پدر تاریخ می گفت: تاریخ را قوم پیروز می نویسد.

برای بقا، باید مسلح شد و این مسلح‌شدن با علم به‌دست می آید. علمی که چشم‌بادامی‌ها اکنون، نقش موثری در تولید سالانه آن در دنیا به عهده دارند. یکی از عرصه‌های فوق‌العاده‌ای که ژاپن در دو دهه اخیر تمرکز بسیاری روی آن معطوف کرده و دستاوردهای زیادی داشته و به نظر می‌رسد این دستاوردها در آینده‌ای نزدیک به صنعت گردشگری این کشور و حتی دیگر نقاط جهان هم راه یابد، عرصه رباتیک نام دارد.

یکی از کارآمد‌ترین نمونه ربات‌ها در آسیا و حتی دنیا، در ژاپن طراحی و تولید می‌شود. ربات‌های  ساخت دست ژاپنی‌ها، اکنون جراحی قلب می‌کنند و در کارهای مختلف زندگی هم به جامعه مسن این کشور یاری می‌رسانند. چندی پیش، ربات‌هایی که با نرم افزار Android طراحی و تولید شده‌بودند، قابلیت تعامل هوشمند با یک انسان را ارائه کردند. نام این دو ربات برگرفته از نام اندروید بود که به نام اوتوناروید و کودوموروید شناخته می‌شدند. ساخت آن‌ها از مواد پلمیری و سیلیکونی صورت گرفت و کار تحقیقاتی گسترده‌ای برای تکمیل ظرفیت  این دو ربات و نسل بعدی آن‌ها در دستور کار است.

(تصویر استفاده از ربات برای ارائه خدمات به گردشگران داخلی و بین‌المللی در فروشگاه‌های ژاپن)

خبرگزاری کیودو ژاپن اخیرا اعلام کرده است که بیش از نیمی از فعالیت‌های اجتماعی در این کشور طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به عهده ربات‌هایی با هوش مصنوعی خواهد بود و بیش از ۴۳ میلیون ژاپنی به این واسطه بیکار خواهند شد. توسعه گردشگری با استفاده از خدمات ربات‌ها، یکی از زمینه‌های تجلی نقش موثر ربات‌ها در ارائه خدمات گسترده به گردشگران داخلی و بین‌المللی این کشور عنوان شده است. هتل Hen-na ژاپن،نخستین محل اقامتی عنوان شده که از ربات برای ارائه خدمات اطلاع‌رسانی به مسافران استفاده می‌کند. ۳ تا از این روبات‌ها چندزبانه هستند و می‌توانند به زبان‌‌های مختلف صحبت کنند تا پاسخگوی مسافرانی باشند که از کشورهای مختلف در این هتل اقامت می‌کنند. شرکت سازنده، این روبات‌ها را «اکتروید» نامیده و معتقد است که آینده را می‌توان دراین روبات‌ها مشاهده کرد. این روبات‌ها در بخش پذیرش هتل به فعالیت مشغول هستند. این هتل که در شهر ناکازاکی ژاپن فعالیت می‌کند، امیدوار است که توان‌افزایی تکنولوژیکش بتواند در جذب گردشگر موثر باشد. هزینه اقامت در این هتل با خدمتکاران رباتی، ۴۰ پوند اعلام شده‌است.

(تصویر بخش پذیرش هتل هن-نا ژاپن با حضور ربات سخنگو)

البته هتل‌هایی که مجهز به آخرین فناوری روز دنیا در سال ۲۰۱۵ بودند، قبلا در کجارو معرفی شده‌اند. به‌هرحال، هجوم گردشگر به ژاپن ظرف ۵ سال آینده به دلیل برگزاری مسابفات المپیک سبب شده است تا شرکت‌های مختلف به دنبال ارائه نوآوری در ارائه خدمات اقامتی و گردشگری به گردشگران باشند. هزینه بالای اقامت در هتل‌های شهرها و همچنین ظرفیت کم اقامتی، مشکلاتی را برای این کشور ایجاد کرده است. حتی رکود اقتصادی در سومین اقتصاد جهان، اجازه سرمایه‌گذاری خاصی را در بخش ساخت هتل و مراکز اقامتی نمی‌دهد. راهکاری که شرکت Sankei Building Co ارائه کرده جالب توجه است. تبدیل فضای office به مکان اقامتی برای گردشگران. به جای پرداخت صدها دلار برای یک شب  اقامت در هتلی معمولی، تنها با کمتر از ۳۰ دلار (۱۱۹,۰۲۷  تومان) می‌توان در این اتاق‌ها اقامت داشت.

(تصویر کابین‌هایی که با تغییر دکوراسیون، اتاق کار به محل اقامت گردشگران تبدیل می‌شوند)

در جولای ۲۰۱۵ میلادی رویترز خبر داد که برخی از ساختمان‌های اداری قدیمی در ژاپن، توسط این شرکت به سمت مراکز اقامتی مدرن و کم‌هزینه در حال تغییر کاربری هستند. امری که می‌تواند تا حدودی پاسخگوی نیاز اقامتی و اسکان شمار فزاینده گردشگران خارجی به این کشور باشد.

(گزارش رویترز از دنیای گردشگری ژاپن که در حال تبدیل ساختمان‌های اداری به هتل است)

این شرکت توانسته ساختمان قدیمی ۳۵ ساله را تنها با صرف ۸ میلیون دلار به یک مرکز اقامتی مدرن و مجهز و راحت تبدیل کند. هتل Grids، امروزه ۲۷ دلار (۱۰۷,۱۲۴  تومان) برای یک شب اقامت در اتاق‌های معمولی و ۴۰ دلار (۱۵۸,۷۰۲ تومان) برای اقامت یک‌شبه در هتل‌های premium خود از گردشگران دریافت می‌کند. الگوی جالبی که در حال گسترش به دیگر شهرهای این کشور است. به هر حال اگر دنیای فعالان و سازندگان بسترهای گردشگری نوآو رژاپن را می‌خواهید مشاهده کنید، توصیه می‌کنیم به پرتال این شرکت به آدرس http://www.sankeibldg.co.jp مراجعه کنید.

(پرتال شرکت سانکه‌ئی، از شرکت‌های ساختمانی نوآور در عرصه گردشگری ژاپن)

ژاپن از تولید علم، امروزه نگاه محیط زیست محور یا ec0-friendly هم دارد. صرف ده‌ها میلیارد ین برای برقی کردن حمل و نقل عمومی و هم چنین الزام شرکت‌ها و مراکز دولتی و خصوصی به انتشار گزارش مسئولیت اجتماعی (CSR) مقوله مهمی است که ژاپنی‌ها در عرصه توسعه پایدار (SUSTAINABLE DEVELOPMENT) با آن دست به گریبان هستند. مقولاتی که به طور غیر مستقیم تاثیر زیادی در جذب گردشگر می‌گذارد.

(تصاویری از سیستم حمل و نقل عمومی طرفدار محیط زیست ژاپنی ها)

 پاک بودن هوا، سیستم حمل و نقل عمومی سریع و پیشرفته مبتنی بر المان های آی تی مدار که در غرب به چشم می‌خورد در کنار دولت الکترونیکی حاکم بر این کشور، همه زنجیره موفقیت صنعت گردشگری را به مدد فناوری پیشرفته فراهم کرده است. آلمان دوره پس از نازیسم، راهی که ژاپن رفت را طی کرد. نخستین خودرو، رایانه و حتی موتور جت در این کشور صنعتی شکست‌خورده در جنگ جهانی دوم که پشت دروازه‌های لنینگراد روسیه متوقف شد، طراحی شد. آلمان‌ها نیز همچون ژاپنی‌ها سرآمد عرصه فناوری و نوآوری در دنیا هستند و تعامل گسترده مراکز تحقیقاتی آلمان با ژاپن در فضای اقتصاد مشارکتی، زمینه دستاوردهای بسیاری را به خصوص در فناوری اطلاعات و گردشگری سبب شده است.

یکپارچه‌گرایی ICT‌ محور

ژاپنی‌ها برای توسعه فناوری اطلاعات و جامعه دانش‌محور خود، سند بالادستی دارند. در این سند آمده است که اولین شرط در جامعه و اقتصاد دانش‌محور، توجه به این مقوله است که همه مردم سرشار از اطلاعات بوده و بتوانند ثروت دانش و اطلاعات را به طور آزاد و فارغ از محدودیت‌های اقلیمی مبادله کنند. تعبیر قشنگی در پرتال وزارت امور داخله ژاپن درباره راهبردهای ملی فناوری اطلاعات این کشور قید شده که جالب توجه است. گذر از e (الکترونیک) به u (جامعیت)، رمز موفقیت راهبردهای ICT‌ در این کشور معرفی گردید. بنابراین سیاست فناوری این کشور، به سمت و سوی سیاست یکپارچه ژاپن (U-Japan Policy) تبیین شده است که تکات قابل تاملی دارد. یکپارچه گرایی در صنعت فناوری اطلاعات و توسعه دولت الکترونیک، به عنوان برگ برنده در دنیای رقابتی امروز عنوان شده است. نگاه از Broadband به Ubiquitous افق‌های دید ژاپنی‌ها را تشکیل می‌دهد. این قضیه تاثیر زیادی در رونق‌بخشی به بسترهای صنعت گردشگری دارد که متاثر از همین سندهای بالادستی و نوع تفکر جامع‌گرایی در میان سیاست‌گذاران و طراحان به شمار می رود.

(تصویر پرتال وزارت امور داخلی ژاپن درباره راهبردهای فناوری اطلاعات در این کشور)

 بنابراین اگر مشاهده می‌کنیم که این کشور در عرصه فناوری اطلاعات و حتی صنعت گردشگری، زیر ساخت‌های خوبی در اختیار دارد و نوآوری‌های متعددی را طراحی و عرضه می‌کند، به واسطه این نوع نگاه و سیاست‌گذاری در بدنه‌های تصمیم گیری کشور است. موضوعی که امیدواریم در ساختارهای توسعه گردشگری و فناوری ایران به طور عینی و گسترده مشاهده شود.

در قسمت بعدی، به ظرفیت‌های خلاقانه و فناورانه صنعت گردشگری ژاپن در سال‌های اخیر خواهیم پرداخت. همواره با سرویس مقالات کجارو، دنیای نوآوری گردشگری را با ما همراه باشید.

دنیای گردشگری ایران و جهان را، هر روز با کجارو دنبال کنید.

تهیه شده در کجارو