حفرچاه در ۲۰۰ متری تخت جمشید

یک مقام مطلع در استان فارس دوشنبه برنامه‌ریزی صورت گرفته برای حفر چاه در غرب صفه تخت جمشید را تأیید کرد. وی که خواست به نامش اشاره نشود اظهار کرد:

این چاه قرار است برای تأمین آب آشامیدنی یکی از روستاهای همجوار تخت جمشید که مردم آن روستا مشکلات بسیار زیادی در تأمین آب مصرفی دارند حفر شود.

هرچند کارگاه احداث این چاه خارج از فضای بصری تخت جمشید است اما در مسیر گذر گردشگران از تخت جمشید به‌سمت نقش رستم قابل‌مشاهده است. هم اینک ابزار مورد نیاز برای حفر چاه همانند دو تانکر بزرگ سوخت، موتور تولید برق، لوله های ویژه استخراج آب از چاه در کنار یک اتاقک فلزی (کانکس) در این محل دیده می‌شوند. در تماس با مسئولان ذی‌ربط به‌ویژه در شرکت آب و فاضلاب روستایی استان فارس خواهان اطلاع‌رسانی درباره اهداف و چرایی حفر چاه در حریم درجه یک میراث جهانی تخت جمشید شده و تاکنون موفق به شنیدن پاسخ از آن‌ها نشده است. با این حال گفته می‌شود که دستگاه‌های ذی‌ربط در صدور مجوز صدور چاه در حریم درجه یک تخت جمشید، برای حل مشکل تامین آب روستای همجوار با این حفاری موافقت کرده‌اند. حفر چاه در فاصله حدود ۲۰۰ متری غرب تخت جمشید در حالی صورت می گیرد که پیش از این کارشناسان و استادان دانشگاه درباره پیامدهای هرگونه برداشت بی رویه از منابع آبی دشت مرودشت روی آثار باستانی همچون تخت جمشید هشدار داده‌اند. استاد دانشگاه شیراز و پدر هیدرولوژی آب‌های زیرزمینی در ایران دراین‌باره گفت:

میراث جهانی تخت جمشید را خطر فروچاله ها تهدید می‌کند و برای پیشگیری از هر اتفاق ناگواری باید بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی اطراف این مجموعه محدود شود.

عزت الله رییسی اردکانی با اشاره به مطالعات دانشگاه شیراز روی میراث جهانی تخت جمشید افزود:

در سال‌های گذشته رو‌به‌روی صفه تخت جمشید و در ۲۵۰ متری آن یک فرونشست زمین و شکاف به طول ۲۰۰ متر و عرض و عمق حداکثر یک متر ایجاد شده است و علاوه بر آن، در فاصله ۵۰۰ متری تخت جمشید نیز چند شکاف مشهود است.

رییسی اردکانی که مجله علمی هیدروژئولوژی (Hydrogeological Journal) او را به‌عنوان پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران معرفی کرده است، اظهار کرد:

در آثار تاریخی نقش رستم نیز به فاصله بسیار نزدیکی با دیواره عمودی این آثار، شکاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.

استاد دانشگاه شیراز ، پایین آمدن سطح سفره آب های زیرزمینی را علت اصلی به وجود آمدن شکاف و فرونشست های زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم بیان کرد و گفت:

در مورد شکاف می‌توان گفت که زمانی که یکسری شکاف در زمین ایجاد شد، دیگر شکافی ایجاد نمی‌شود مگر اینکه بار دیگر سطح سفره های آب زیرزمینی کاهش یابد.

رییسی اردکانی گفت:

آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شکاف زمین تهدید می‌کند، خطر فروچاله هاست.

وی اظهار کرد:

تخت جمشید از یک سو با کوه همجوار است و از سه جهت دیگر منطقه‌ای آبرفتی در اطراف آن است که زیر این آبرفت آهک است.

به گفته این استاد دانشگاه، بافت خاک رس در این مناطق به مرور زمان و به‌دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می‌شود و به‌تدریج یک حالت غار مانند در درون خاک ایجاد می‌شود. رییسی اردکانی اظهار کرد:

از آنجا که این غار از خاک درست شده، با بزرگ‌تر شدن غار، سقف آن تحمل و پایداری ندارد، ناگهان ریزش می‌کند و فروچاله ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد:

ایجاد فروچاله در سه طرف تخت جمشید که منطقه آبرفتی است محتمل است و یکی از راهکارهای اساسی برای پیشگیری این است که در محدوده تخت جمشید نباید چاه آب زیرزمینی باشد چراکه وجود هر چاهی، احتمال وقوع فروچاله را بسیار زیادتر می‌کند.

این استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه میراث جهانی تخت جمشید افتخاری متعلق به همه هموطنان است، گفت:

سدها که به کاهش منابع آب درمنطقه پایین دست منجر می‌شود برای مدت زمانی بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال قابلیت بهره‌برداری دارند اما تخت جمشید که می‌تواند تا قرن های بعد مورد بهره‌برداری گردشگری و توریستی کشور قرار گیرد از اهمیتی دوچندان برخوردار است و با توجه به این اهمیت، باید از گزند آسیب مصون بماند.

پیش از این نیز سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید درباره خطرات ناشی از برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی بر آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم هشدار داده بود. منصور رضایی منفرد دراین‌باره به تحقیقات گروه زمین شناسی دانشگاه شیراز از سال ۸۵ تا ۹۰ استناد کرد و گفت: در این مدت ۲۸ متر سطح آب های زیرزمینی اطراف تخت جمشید پایین‌تر رفته است و این موضوع سبب به وجود آمدن ترک هایی روی نقش رستم و زمین های نزدیک تخت جمشید و روستاهای اطراف شده است. وی گفت:

بیش از ۱۵ هزار و ۸۰۰ چاه در منطقه اطراف تخت جمشید وجود دارد که هفت هزار و ۸۰۰ چاه غیرقانونی است و کنترلی روی آن‌ها وجود ندارد.

میراث جهانی تخت جمشید در شهرستان مرودشت و در فاصله حدود ۵۵ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد. آثار تاریخی نقش رستم در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع است. یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد. منبع: ایرنا