راز چسبناک شمشیرهای باستانی لرستان؛ تقلب، قاچاق و بازگشت به ایران
سال‌ها پیش انباری بزرگ از سلاح‌های برنزی و آهنی در لرستان کشف شد. این سلاح‌ها که از دوران عصر آهن بودند، نشان دادند که این منطقه پیشگام مجموعه‌ای از نوآوری‌های ساخت‌وساز بوده که به‌تدریج در سراسر خاور نزدیک باستان گسترش پیدا کرده است.
اهمیت این آثار باعث شد که بسیاری از موزه‌های اروپایی به داشتن نمونه‌ای از این آثار را ضروری بدانند؛ در نتیجه قیمت این آثار به‌شدت افزایش پیدا کرد و همچنین زمینه غارت بیشتر آن‌ها فراهم شد. در کنار این دو اتفاق، متقلبان هم بازار را مساعد دیدند تا با ساخت آثار تقلبی به نیاز بازار جواب دهند.
مدتی پیش مجموعه‌ای از شمشیرهای قاچاق ایرانی در فرودگاه هیترو لندن توقیف شد. این شمشیرها به موزه بریتانیا رفتند و تحقیقات روی هشت شمشیر با استفاده از یک تکنیک تصویربرداری غیرمخرب به نام توموگرافی نوترونی انجام شد. برای نخستین بار بود که این تکنیک برای شمشیرهای عصر آهن ایران استفاده شد و نتیجه آن نیز بهت‌آور بود.
توموگرافی نوترونی، که هنوز به‌طور گسترده در علوم باستان‌شناسی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، ساختار داخلی اشیا را با استفاده از نوترون‌ها تصویربرداری می‌کند و به‌ویژه در شناسایی مواد آلی موثر است. پژوهشگران به‌دلیل علائم کم‌رنگ شبیه به چسب به اصالت آثار مشکوک بودند. این تصویربرداری نشان داد که شک آن‌ها اشتباه نبوده و در ساخت این شمشیرها از چسب و مته‌های مدرن استفاده شده است.
پژوهشگران در گزارش خود نوشته‌اند که نتایج نشان‌دهنده تغییرات مدرن گسترده در این اشیا است. تیغه‌های اصلی آهنی با تیغه‌های برنزی متفاوت، اما احتمالا باستانی جایگزین شدند و این نتایج به‌طور قطعی نشان می‌دهد که هسته‌های آهنی ویژگی فناوری در این شمشیرهای برنزی نبودند، بلکه نتیجه دستکاری‌های مدرن است.
یافته‌ها نشان از گسترش دستکاری‌های مدرن در شمشیرهای عصر آهن ایران دارد و نشان می‌دهد به‌جز آثاری که در کاوش‌های رسمی به دست آمده نمی‌توان به اصالت آثار موجود در موزه‌ها اطمینان کرد. بر اساس ارزیابی پژوهشگران این آثار چه خریداری شده باشند، چه اهدایی و چه ضبط شده از قاچاقچیان، باید احتمال زیادی برای دستکاری‌های جدید در آن‌ها در نظر گرفت. این شمشیرها که بخشی از یک محموله بزرگ‌تر از اشیای ضبط‌شده هستند، قبل از بازگردانده شدن به ایران، در موزه بریتانیا به نمایش گذاشته خواهند شد.