کشف سنگ نگاره‌های ۹۰۰۰ ساله در صحرای اردن
بنا بر اعلام وزارت گردشگری و آثار باستانی اردن در کنفرانس مطبوعاتی اخیر، طی اکتشافی بزرگ در صحرای جنوب شرقی این کشور، مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌های ۹,۰۰۰ ساله و متعلق به دوران نوسنگی یافت شده است. این اکتشاف توسط تیمی حرفه‌ای و متشکل از باستان‌شناسان اردنی و فرانسوی صورت گرفت.
باستان‌شناسان بر این باورند که این محوطه باستانی به تاسیسات آیینی منحصربه‌فردی اختصاص داشته که به‌منظور شکار غزال به‌کار می‌رفته است. این سنگ‌نگاره‌های غول‌پیکر که به «بادبادک صحرا» مشهور شده‌اند، نوعی تله سنگی بوده‌اند و به گفته محققان، قدیمی‌ترین مجسمه‌های بزرگ ساخت بشر محسوب می‌شوند.
این اکتشاف، بخشی از آخرین فصل از کاوش‌های اکتبر سال ۲۰۲۱ در صحرای جنوب شرقی اردن (SEBAP) محسوب می‌شود که به سرپرستی «محمد بی‌ترونه» و «وائل ابوعزیزه» انجام شد. این تیم باستان‌شناسی در دهه گذشته در حال بررسی و کاوش در منطقه مذکور بوده‌اند.
تله‌های شکار موسوم به بادبادک صحرا، نوعی دیواره سنگی محسوب می‌شدند که با هدایت طعمه به کمین‌گاه، امکان شکار آن را فراهم می‌ساخت. نمونه‌ای از این تله‌های سنگی نخستین بار سال ۲۰۱۳ در منطقه «جبل‌الخشابیه» توسط این تیم باستان‌شناسی رویت شده بود.
خبر این اکتشاف در یک کنفرانس مطبوعاتی توسط مقامات وزارت گردشگری و آثار باستانی اردن اعلام شد | عکس از محمد ابوقوش
کشف بادبادک‌های صحرا به کشف کمپ‌هایی نیز منجر شده است که به‌نظر می‌رسد مکان‌هایی برای اسکان موقت شکارچیان در دوران ماقبل‌تاریخ بوده‌اند. این کمپ‌های دایره‌شکل و نیمه‌زیرزمینی حاوی قطعات سفال و استخوان‌های باستانی هستند. محققان اذعان دارند که کشف این تله‌های سنگی و کمپ‌های شکار، بینشی جدید از خلاقیت و روحیات این انسان‌های باستانی ارائه می‌دهد.
مشهورترین تخته‌سنگ‌های حجاری‌شده که با نام‌های «غسان و ابوغسان» نام‌گذاری شده‌اند، به‌ترتیب دارای ۷۰ و ۱۲۰ سانتی‌متر ارتفاع هستند. این بادبادک‌های صحرا دارای حکاکی‌هایی از چهره انسان هستند که در تخته‌سنگ کوچک‌تر، جزئیات چهره نمایان‌تر است.
سایر یافته‌های این محوطه باستانی عبارت‌اند از یک سنگ محراب آیینی، یک آتشدان، مجموعه‌ای با دقت چیده‌شده از حدود ۱۵۰ فسیل دریایی و همچنین مجسمه‌های حیوانات و اشیای سنگ چخماق که با ظرافت ساخته شده‌اند.
وزارت گردشگری و آثار باستانی اردن در بیانیه خود تصریح می‌کند:
معماری محوطه SEBAP، تنها نمونه به‌جای‌مانده از دوران نوسنگی در سراسر جهان است. این حکاکی‌های نادر آنترومورفیک، از قدیمی‌ترین نشانه‌های هنر باستان در خاورمیانه محسوب می‌شوند.
کمپ‌های بیابانی ساخته‌شده توسط شکارچیان دوران نوسنگی که به‌شکل کلبه‌های دایره‌شکل بنا شده‌اند | عکس از خبرگزاری فرانسه
تیم تحقیقاتی بر این باور است که محراب و آتشگاه موجود در این محوطه حکایت از این دارد که احتمالا از این مکان جهت تقدیم قربانی استفاده می‌شده است. هیئت باستان‌شناسی صحرای جنوب شرق اردن در این رابطه می‌گوید:
نمادهای مقدس و آیینی این محوطه به احتمال زیاد به فراخوانی نیروهای ماوراء‌الطبیعی برای توفیق در شکار و فراوانی طعمه‌ها ارتباط داشته است.
بی‌تردید، این موضوع پرده از نمادگرایی، بیان هنری و همچنین فرهنگ معنوی این جمعیت‌های ناشناخته دوران نوسنگی خواهد برداشت که در شکار انبوه غزال‌ها با استفاده از «بادبادک‌های صحرا» تخصص داشتند.
شایان ذکر است که اولین معبد شناخته شده در تاریخ بشر، «مجموعه گوبکلی تپه» در جنوب شرقی آناتولی ترکیه محسوب می‌شود. محققان معتقدند که این معبد نیز توسط شکارچیان ساخته شده است. این سازه سنگی ۱۱,۵۰۰ ساله توسط باستان‌شناس آلمانی، «دکتر کلاوس اشمیت» در سال ۱۹۹۴ کشف شد و قدمتی بیش از استون هنج بریتانیا دارد.