شب چله (شه و چله) در کردستان چگونه می‌گذرد؟

شب چله یکی از زیباترین جشن‌های ایرانی است که‌ به‌عنوان بلندترین شب سال شناخته می‌شود و مردم کردستان با جمع شدن در کنار خانواده و دوستان، به استقبال آن می‌روند. شب یلدا، جشنی ملی در سراسر ایران است که در بین قومیت‌های مختلف بر اساس رسوم خاصشان برگزار می‌شود. در کردستان این جشن که به زبان محلی «شه و چله» گفته می‌شود، با سنت‌هایی مانند خواندن شعرهای کردی، خوردن آجیل، هندوانه، شیرینی‌های سنتی و تا دیروقت بیدار ماندن به امید دیدار روزی روشن‌تر همراه است. در کردستان، یلدا نه‌تنها فرصتی برای جشن و شادی، بلکه نماد مقاومت در برابر تاریکی و امید به روشنی است. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا بیشتر با آداب و رسوم شب چله در کردستان آشنا شوید.

با مراسم شب چله در کردستان آشنا شوید:

در فرهنگ و باور اهالی کردستان این‌گونه تصور می‌شود که دو چله بزرگ و کوچک وجود دارد. چله بزرگ ۴۰ روز است و از اول دی‌ماه آغاز می‌شود و تا ۱۰ بهمن‌ماه ادامه پیدا می‌کند. چله کوچک نیز از ۱۰ بهمن‌ماه آغاز می‌شود و تا ۲۰ روز بعد یعنی ۳۰ بهمن ادامه دارد.

منبع عکس: bartarinha.ir؛ عکاس: نامشخص

مردم کردستان معتقدند بعد از مرگ برادران بزرگ و کوچک یعنی چله بزرگ و کوچک، خواهران آن‌ها از راه می‌رسند و برای مرگ برادرانشان شیون می‌کنند.

شب چله یا شب یلدا را می‌توان یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی نامید که هرساله در بلندترین شب سال، شب ۳۰ آذر برگزار می‌شود. یلدا در باور ایرانیان نمادی از پیروزی نور بر تاریکی است و آن‌ها با برگزاری این جشن به استقبال زمستانی سرد و طولانی می‌روند.

شب چله در شهرهای مختلف ایران با آداب و رسوم ویژه‌ای برگزار می‌شود. مردم استان کردستان نیز در این زمینه آداب و رسوم منحصربه‌فردی دارند که هرساله با انجام آن‌ها شب چله را سپری می‌کنند. اصلی‌ترين رسم شب چله در کردستان گردآمدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در كنار هم است؛ به‌صورتی كه معمولا از يک هفته قبل مشخص می‌شود كه افراد خانواده شب چله امسال در خانه‌ چه كسی جمع شوند. در خانواده‌هايی كه بزرگ‌ترها یعنی پدر و مادر در قيد حيات باشند، معمولا فرزندان، عروس‌ها و دامادها شب چله را در آنجا می‌گذرانند.

منبع عکس: golestanema.com؛ عکاس: نامشخص

در استان كردستان اگر در محله‌ای خانواده‌هايی وجود داشته باشند كه استطاعت مالی مناسبی برای برگزاری جشن شه و چله نداشته باشند، از طرف همسایه‌ها برای آن‌ها شام و پذیرایی برده می‌شود. هم‌چنين در اين شب همسايه‌ها از غذاهايی كه تهيه كرده‌اند به یکدیگر می‌دهند كه به این رسم «كاسه هاوسا» گفته می‌شود.

در گذشته قبل از خوردن غذا يا بعد از صرف آن، بزرگان فاميل داستان‌ها، مثل‌ها و افسانه‌های قديمی تعريف می‌كردند. خواندن شاهنامه، گلستان و بوستان و اسكندرنامه نیز از رسوم معمول اهالی کردستان در قدیم بوده است.

یکی دیگر از رسوم جالب اهالی کردستان در شب چله «خوانچه بردن» از طرف خانواده‌ پسر برای نامزدش است. در اين خوانچه‌ها از شام گرفته تا خشكبار و ميوه را قرار می‌دهند و آن‌ها را برای خانواده‌ عروس می‌برند. معمولا پالتو، کفش، پارچه‌ با ارزش یا قطعه‌ای طلا نیز به‌عنوان هدیه برای عروس در خوانچه گذاشته می‌شود.

غذای شب چله (شه و چله) در سنندج عموما دلمه برگ مو و كلم است كه گوشت را لابه‌لای آن می‌گذارند. در سفره‌ شب چله معمولا رشته پلو نیز گذاشته می‌شود که طرفداران خاص خود را دارد.

منبع عکس: tedsa.com؛ عکاس: نامشخص

در تداركات جشن شب چله در سنندج، از چند ماه قبل خربزه‌های كوچكی را كه از روستای سراب قاميش تهيه می‌کنند و آن‌ها را در تفاله سركه می‌اندازند تا برای شب چله «كالَک تورش» (خربزه ترش) را داشته باشند كه از اصلی‌ترين موارد سفره شب یلدا است. بعد از خوردن غذای چرب و سنگين شب چله، ميل كردن خربزه‌ ترش، هضم غذا را آسان می‌کند و باعث می‌شود تا مابقی شب را نيز بتوان با خوردن تنقلات متنوع و ميوه‌های رنگارنگ پشت سر گذاشت.

منبع عکس: cafesour.ir؛ عکاس: نامشخص

از سرگرمی‌های اهالی کردستان برای گذران شب چله، انجام برخی بازی‌های محلی است. مشهورترين اين بازی‌ها در كردستان «گوروا بازی» يا جوراب بازی است. این بازی دسته‌جمعی كه شركت كنندگان آن به دو گروه تقسيم می‌شوند، سرشار از هيجان است.

منبع عکس: sepehrgharb.ir؛ عکاس: نامشخص

بازی «دوز» که در زبان کردی به آن «چوز» گفته می‌شود، یکی از بازی‌های رایج در میان اهالی کردستان است که با نخود و لوبیا انجام می‌شد. برخی افراد نیز ترجیح می‌دهند تا با مچ‌انداختن، خود را سرگرم کنند.

بعد از خوردن شام در شب چله، نوبت به خوردن تنقلات و خشكبار می‌رسد. انجير خشک، برگ گلابی، برگ زردآلو، هسته‌ زردآلو همراه با سماق حرارت ديده، توت خشک، تخمه بو داده كدو و هم‌چنين گندم برشته كه با شيره گز مخلوط و به‌صورت گلوله‌های كوچكی درآمده است از تنقلات خوردنی و خوشمزه شب چله در کردستان هستند.

منبع عکس: دیجیکالا؛ عکاس: نامشخص

ميوه‌های شب چله و موردعلاقه مردم کردستان شامل هندوانه، سيب، گلابی، به، انار و آلو می‌شود. هندوانه از جمله ميوه‌هايی است كه حتما بايد سر سفره باشد و چون در پاییز معمولا هندوانه‌ مرغوب به‌سختی پیدا می‌شود، معمولا همه مردم برای پیدا کردن و خرید هندوانه‌ خوب تلاش می‌کنند. در اعتقاد محلی‌های کردستان خوردن هندوانه شب یلدا باعث قوی شدن بدن در مقابل بيماری‌های زمستانی می‌شود.

منبع عکس: خبر آنلاین؛ عکاس: نامشخص

شب چله، از زيباترين شب‌ها و مناسبت‌های اجتماعی است كه يک نفر می‌تواند تجربه كند. زندگی آن‌قدر کوتاه است که یک دقیقه بیشتر باهم بودن را باید جشن گرفت. کجارو برای شما و عزیزانتان خنده و شادی و سرور در این شب به‌یادماندنی را آرزو می‌کند.

منبع عکس کاور: chtn.ir؛ عکاس: نامشخص