ثبت خارخانه در فهرست ملی میراث فرهنگی ملموس کشور
«خارخانه» یکی از فنونی بوده است که در زمان قدیم به‌عنوان سایه‌بان در صحرا و کویر و با استفاده از منابع طبیعی ساخته می‌شده است. این فن با تلاش اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
خارخانه (خارخونه، سایه دو، سایه بو، کوپال) یک سازه ابتدایی است که جهت استفاده کشاورزان، دامداران و چوپانان در روزهای گرم سال در کویر و صحرا استفاده می‌شده است. این سازه به وسیله حصیر، سفال یا بوته‌های خار که اطراف آن را می‌پوشاند، هوا را پاکسازی و خنک می‌کند. این سازه اغلب دارای چهار ستون اصلی از چوب درختان کویری است که با چوب‌های نازک کار شده در سقف، به یکدیگر متصل شده‌اند. در این سازه پس از خیس کردن خارهای بیابانی، آن‌ها را در حایل ستون‌ها به یکدیگر اتصال داده و فشرده می‌سازند، که پس از خشک شدن نیز به همان صورت باقی می‌ماند. زمانی که بر روی این سازه خاری آب پاشیده می‌شده، در اثر وزش باد، هوای داخل کلبه خنک می‌شده است.
اندازه این خارخانه‌ها متناسب با تعداد نفراتی که از آن استفاده می‌کردند، متفاوت بوده است، اما اغلب آن‌ها از ۴ تا ۱۰ متر مربع فضای داخلی داشته‌اند، البته تعدادی خارخانه ۳۰ متری نیز در استان خراسان جنوبی دیده شده است.
سید احمد برآبادی، مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی درباره ثبت این خارخانه‌ها گفته است:
پس از برگزاری نشستی با سازمان میراث‌فرهنگی کشور، این اثر در تیر ماه امسال در فهرست ملی میراث فرهنگی ملموس به ثبت رسیده است. جلوه سنتی و بومی خارخانه‌ها و همخوانی آن با بافت محلی مکان موره استفاده، به حفظ سیما و منظر روستایی کمک می‌کند.
او همچنین افزود:
شماره ثبت میراث معنوی خارخانه در آینده نزدیک ابلاغ می‌شود.
عکس: ایرنا