نتایج همه پرسی و رای به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا؛ بررسی تبعات و پیامدها

پس از ماه‌ها جنجال و کشمکش میان موافقان طرح ماندن در اتحادیه اروپا و مخالفان آن، سرانجام امروز نتیجه همه‌پرسی از مردم بریتانیا، رسانه‌های خبری دنیا و بازارهای اقتصادی و بورس را به شوک فرو برد. ارزش پوند انگلیس با افت بی‌سابقه دهدرصدی مواجه شد و بسیاری از شاخص‌های بورس شرکت‌های بریتانیایی با سقوط چشم‌گیری مواجه شد. بورس لندن دو ساعت بعد از اعلام نتیجه، معاملاتش را آغاز کرد و شاخص سهام آن بلافاصله هشت درصد سقوط کرد؛ تبعاتی که موافقان طرح ماندن در اتحادیه اروپا، به‌درستی در مورد آن هشدار می‌دادند. در جریان بحث‌ها و تبادل آرا میان مخالفان و موافقان ماندن در اتحادیه اروپا، استدلال مخالفان این بود که قوانین تحمیلی از سوی اتحادیه اروپا دست بریتانیا را برای دست گرفتن ابتکار عمل و تحول اقتصادی در این کشور بسته است.

سرانجام امروز، ۲۴ ژوئن نتیجه آرای همه‌پرسی از مردم بریتانیا منتشر شد. همهپرسی که با شرکت ۷۲٫۲ درصد از حدود ۴۶/۵میلیون نفر واجد شرایط، با ۱۷٬۴۱۰٬۷۴۲ رأی به خروج از اتحادیه اروپا در مقابل ۱۶٬۱۴۱٬۲۴۱ رأی موافق ماندن، به خروج بریتانیا از این اتحادیه رأی داد. در این میان نگاهی به شرایط سنی رأی دهندگان خالی از لطف نیست:

همان‌گونه که مشاهده می‌کنید، نسل جوان بریتانیایی که قرار است این رأی تاثیر مستقیمی روی زندگی آینده آن‌ها داشته باشد، نتوانست در مقابل جمعیت مسن این کشور که شاید تعداد کمی از آن‌ها در زندگی آینده بریتانیا نقشی ایفا کنند، را متقاعد کند که به ماندن در این اتحادیه رأی مثبت بدهند. تلاشی که دیوید کامرون، نخستوزیر این کشور را نیز ناکام گذاشت. دیوید کامرون که از موافقان سرسخت طرح ماندن در اتحادیه اروپا بود، با مشخص شدن نتایج آرای همهپرسی، اعلام کرد، بهزودی از سمت خود استعفا خواهد داد. کامرون در این مدت از هیچ تلاشی برای متقاعد کردن مردمش برای ماندن در اتحادیه اروپا، فروگزار نکرد. وی حتی رهبران برخی از مهم‌ترین متحدان این کشور را در اعلام حمایت رسمی از ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا با خود همراه کرده بود، چنانکه باراک اوباما ریاست جمهوری ایالاتمتحده چندی پیش در کنفرانس مشترک خبری با دیوید کامرون اعلام کرد، بریتانیا در صورت خروج از اتحادیه اروپا در اولویت انعقاد قراردادهای تجاری با این کشور نخواهد بود و باید پس از اتحادیه اروپا و سایر کشورها ته صف بایستد. هشداری که نتایج همهپرسی امروز نشان می‌دهد، چندان از سوی مردم بریتانیا جدی گرفته نشده است.

اکنون با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا باید منتظر دگرگونی‌های بسیاری در اقتصاد و سیاست جهان باشیم. خروجی که شاید مهم‌ترین نارضایتی از آن را آلمان داشته باشد، کشوری که اقتصاد اول این اتحادیه و حامی اصلی یکپارچگی آن تلقی می‌شود. آلمان که برای جلوگیری از خروج یونان از اتحادیه اروپا، میلیاردها دلار به این کشور کمک کرده بود، حالا باید از موج سهمگین خروج بریتانیا از این اتحادیه، بهسلامت عبور کند. بسیاری در جریان بحث‌های مرتبط با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، ابراز نگرانی می‌کردند که سایر کشورها بهتبع بریتانیا با خروج از این اتحادیه موجودیت آن را به خطر اندازند. نگرانی که اگر به تبعات اولیه‌ای که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برای آن به‌همراه داشته توجه کنیم، خیلی نمی‌تواند رنگ واقعیت به خود بگیرد. اگرچه از کشمکش‌های مجازی مسئولان اروپایی مشخص است، چه آینده پرتلاطمی در انتظار این قاره خواهد بود.

چنانکه زیگمار گابریل، معاون صدراعظم آلمان، توئیت کرده است: "لعنتی!" و الکساندر استاب در توئیت خود نوشته: "لطفاً بگویید که خواب می‌بینم!" در مقابل، مارین لوپن، سیاستمدار راست افراطی فرانسه، خواستار همهپرسی مشابهی در این کشور شده و گیرت ویلدرز، رهبر حزب مخالف مهاجرت در هلند که از خروج کشورش از اتحادیه اروپا حمایت می‌کند، نیز برگزاری همهپرسی در هلند را لازم دانسته است. در همین حال مانفرد وبر، از نمایندگان آلمان در پارلمان اروپا، این نظر را که خروج بریتانیا باعث تضعیف و حتی فروپاشی اتحادیه اروپا می‌شود، رد کرده و گفته است: "اینهمهپرسی در مورد بقای بریتانیا بود و نه بقای اروپا."

باید منتظر بود و دید سقوط ارزش پوند انگلیس و نیز یورو در مقابل دلار و بی‌اعتمادی فعالان اقتصادی به این دو ارز تا به کجا ادامه می‌یابد و نخستوزیر آینده بریتانیا و همچنین آنگلا مرکل صدراعظم آلمان چه تدابیری برای غلبه بر مشکلات پیش روی خود خواهند داشت.

پیش‌بینی اتفاقات آینده کار راحتی نیست. بریتانیا و اتحادیه اروپا باید مذاکراتی دشوار و طولانی را پیش بگیرند اما هنوز معلوم نیست این روند، که احتمالاً چند سال طول خواهد کشید، کی آغاز می‌شود. بعضی از رهبران اتحادیه اروپا اعلام کرده‌اند که باید امتیازات بیشتری به بریتانیا داد تا این کشور در اتحادیه باقی بماند، ولی هر دو طرف این همه‌پرسی این پیشنهاد را رد می‌کنند و عقیده دارند که باید به خواست مردم بریتانیا احترام گذاشت.

رهبران اروپا نگران اوج‌گیری احزاب پوپولیست مخالف اروپا در کشورهایشان هستند و برای همین سعی خواهند کرد اعلامیه مشترکی مبنی بر عزم همگانی به ادامه راه منتشر کنند. آن‌ها درعینحال از بریتانیا خواهند خواست که موضع خود در قبال مسائل اساسی را مشخص کند، ازجمله گردش آزادانه نیروی کار. آن‌ها خواهان تعهد بریتانیا به عدم اخراج ۲.۹میلیون شهروند اروپایی ساکن این کشور خواهند شد.

مذاکرات بر سر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، نهتنها شامل لغو قانون جوامع اروپایی مصوب ۱۹۷۲ می‌شود که قوانین بریتانیا را تابع قوانین اتحادیه اروپا می‌کند، بلکه باید بالغبر ۸۰هزار صفحه از قراردادهای اتحادیه اروپا را که در پنج دهه گذشته تصویبشده‌اند از نزدیک بررسی کرد و تصمیم گرفت کدام‌ها را باید لغو کرد، تغییر داد یا نگه داشت. پارلمان بریتانیا قاعدتاً خواستار نظارت بر این روند خواهد شد. بعد از پایان این دو سال، بریتانیا دیگر در قید پیمان‌های اتحادیه اروپا نخواهد بود، مگر اینکه هم این کشور و هم ۲۷ کشور دیگر متفقاً خواستار ادامه روند مذاکرات شوند.

از زاویه‌ای دیگر اگرچه اکثریت رای‌دهندگان در انگلستان و ولز به خروج از اتحادیه اروپا رأی دادند، اما اکثریت رای‌دهندگان در ایرلند شمالی و اکثریت چشمگیری از رای‌دهندگان در اسکاتلند خواهان باقی ماندن بریتانیا در این اتحادیه بودند. رای‌دهندگان اسکاتلندی دو سال پیش در یک همه‌پرسی به باقی ماندن در بریتانیا رأی دادند. اما بلافاصله پس از اعلام پیروزی طرفداران خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، حدس و گمان درباره تلاش مجدد برای جدایی اسکاتلند از بریتانیا آغاز شد.

حزب ملی اسکاتلند پیش‌تر هشدار داده بود که اگر بریتانیا در کل به خروج از اتحادیه اروپا رأی دهد ولی اسکاتلندی‌ها به ادامه عضویت رأی دهند، اسکاتلند برخلاف میلش از اتحادیه اروپا خارج خواهد شد و این اتفاق می‌تواند دلیلی برای برگزاری یک همه‌پرسی جدید برای استقلال باشد.