در نمایشگاه گردشگری چه گذشت؛ بیم و امید زیر سایه چالش‌های اقتصادی

نمایشگاه گردشگری تهران در حالی به کار خود در هجدهمین دوره پایان داد که این روزها مشکلات اقتصادی بیش از پیش روی بازار خدمات سفر سایه انداخته است. گردشگری ایران مدت‌هاست که وضعیت خوبی نداشته و حالا چالش‌های اقتصادی بازار شکننده این صنعت را تحت‌تاثیر خود قرار داده است. گردشگری ایران در کنار چالش های اقتصادی، از وضعیت روابط بین‌المللی نیز تاثیرپذیری دارد و این روزها فعالان این حوزه با بیم و امید به آینده این صنعت نگاه می‌کنند.

نمایشگاه گردشگری تهران پس از هجده دوره برگزاری همچنان با چالش فلسفه برگزاری روبه‌رو است. مشخص نیست این نمایشگاه فرصتی برای بازاریابی، هم‌افزایی و اشتراک تجربه بین فعالان بخش‌های مختلف گردشگری است یا عرصه عید دیدنی مدیران دولتی و نمایشگاهی تفریحی برای مخاطب عمومی. چنین شرایطی باعث شده که فعالان سرشناس عرصه گردشگری در بخش خصوصی سال‌ها است دور این نمایشگاه خط بکشند و علاقه‌ای به حضور در آن نداشته باشند.

نام‌های مهم بخش خصوصی گردشگری در هجدهمین دوره نمایشگاه غایب بودند، بسیاری از این آن‌ها سال‌ها است که هزینه حضور در نمایشگاه را بدون فایده می‌دانند و تمایلی به شرکت در نمایشگاه گردشگری ندارند. در غیاب شرکت‌هایی که سهم عمده بازار گردشگری را دارند، نام‌های جدید با حضور در نمایشگاه سعی در سنج بازار و تاثیر نمایشگاه دارند. همان طور که مخاطبان سفر زیر سایه چالش‌های اقتصادی تغییر جدی‌ای کرده، به نظر می‌رسد شرکت‌کنندگان نمایشگاه نیز دچار تغییر شدند و جاهای بسیاری از بازیگران بزرگ عرصه گردشگری در نمایشگاه همچنان خالی است.

غرفه‌های امسال نمایشگاه مانند سابق جذابی بصری کمی داشت و بسیاری از استان‌ها به غرفه‌سازی معمول خود اقدام کرده بودند تا تنها فضایی را برای دید و بازدید مدیران خود فراهم کنند. غرفه کانون اتومبیل‌رانی ایران با استفاده از سه خودرو کلاسیک و غرفه منطقه فرهنگی عباس‌آباد تهران با بازنمایی ویدیو گنبد آسمان خود، از جمله غرفه‌های چشم‌گیر این رویداد بودند. موزه تاریخ تجاری جندی‌شاپور در غرفه استان فارس نیز بازنمایی یک ترانشه باستانی برای کودکان را ایجاد کرده بود و مورد استقبال کودکان قرار گرفت. همچنین غرفه پرنده‌نگری نیز از غرفه‌های متفاوت و مورد استقبال نمایشگاه امسال بود.

یکی از اتفاقات متفاوت این دوره از نمایشگاه اکران یک فیلم سینمایی در نمایشگاه گردشگری تهران بود. فیلم سینمایی ژیوار که در روستای ژیوار و در محدوده منظر فرهنگی ثبت جهانی شده هورامان ساخته شده، در حاشیه نمایشگاه گردشگری اکران شد. این فیلم با بازیگرهای بومی و بر بستر یک درام عاشقانه ساخته شده و تلاش دارد روستای ژیوار را معرفی کند.

نشست‌های تخصصی نمایشگاه گردشگری در دوره هجدهم بر بررسی چالش‌ها در حوزه‌های مختلف متمرکز بود. این بخش از نمایشگاه که مخاطبان خاص خود را دارد، امسال نیز برپاش شده بود و چندین پنل بررسی با حضور صاحب نظران حوزه‌های مختلف برگزار شد. آسیب‌شناسی و بررسی چالش‌های آموزش گردشگری، شرکت‌های مسافرتی، هتل‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی و راهنمایان گردشگری، پرنده‌نگری و نقش آن در توسعه پایدار، استارت‌اپ‌های گردشگری، گردشگری کودک، راه‌اندازی و مدیریت بوتیک هتل، ژورنالیسم سفر، چالش‌های سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی طرح‌ها، برندسازی مقاصد سفر و موزه‌ها به‌عنوان مکان هویت‌ساز بخشی از نشست‌های تخصصی برگزار شده در نمایشگاه گردشگری بودند.

امسال نیز کشورهای محدودی در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری شرکت کرده بودند. با توجه به وضعیت کشور، مقامات وزارت گردشگری تلاش می‌کند بازارها هدف گردشگری کشور را تغییر دهند و بر ورود گردشگر از کشورهای همسایه و منطقه تمرکز کنند. با این وجود در نمایشگاه خبری از حضور بسیاری از این کشورهای به‌ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نبود. کشور تاجیکستان که به‌تازگی با ایران لغو رویداد کرده، که از غرفه‌های پر مخاطب در بخش کشورهای خارجی بود. همچنین کشور روسیه که این روزها مسافران قابل‌توجهی از ایران جذب می‌کند، از غرفه‌های فعال در بخش بین‌الملل بود.

اجرای موسیقی محلی و برپایی غرفه‌های فروش انواع خوراک در محوطه باز نمایشگاه، یکی از جاذبه‌های عمومی نمایشگاه گردشگری تهران به شمار می‌رود. جاذبه‌ای که البته فعالان عرصه گردشگری که در نمایشگاه حاضر می‌شوند، سال‌ها است نسبت به آن انتقاد دارند. منتقدان برجسته شدن این بخش از نمایشگاه را غلبه حاشیه بر متن اصلی می‌دانند و سال‌ها است درخواست می‌کنند از اجرای موسیقی در سالن‌های نمایشگاه جلوگیری شود. با وجود قول‌های هر ساله مقامات برگزار کننده، امسال نیز برپایی موسیقی در سالن‌ها سرجای خود بود و ازدحام جمعیت و سر و صدای مداوم، موجب انتقاد برخی از حاضران در نمایشگاه شد. بخش خوراک محلی نیز با سیاه چادرها در حاشیه یکی از سالن‌های نمایشگاه برپا بود و مخاطبان زیادی را به سوی خود کشانده بود. همچنین صحنه موسیقی اقوام که در طول روز میزبان گروه‌های مختلف موسیقی اقوام بود، مخاطبان گسترده‌ای داشت.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی علاقه جدی‌ای به ارائه آمار دارد. سال‌ها است که فعالان حوزه گردشگری نسبت به آمارهای ارائه شده این وزارتخانه درباره تعداد گردشگران ورودی به کشور تردید دارند و بسیاری از آن‌ها این آمار را مستند نمی‌دانند. بازی‌های آماری وزارتخانه حالا مدتی است به تعداد آثار ثبتی و جایگاه ایران در جهان رسیده، عدد و ارقام‌های که سندیت ندارند. در چنین شرایطی نمایشگاهی که قرار بود تمام فضای نمایشگاه بین‌المللی را در اختیار داشته باشد اما محدود به ۹ سالن بود، بر اساس اعلام این وزارتخانه با رشد بازدید روبه‌رو بوده است. بر اساس اعلام معاونت گردشگری، ۲۴,۰۰۰ نفر از نمایشگاه گردشگری تهران بازدید کردند. نمایشگاه گردشگری ATM که هر ساله در شهر دبی برگزار می‌شود، در سال ۲۰۲۴ میلادی با حضور ۱۶۰ کشور و ۲۶۰۰ غرفه، میزبان ۳۳,۰۰۰ بازدیدکننده بوده است. بازدیدکنندگانی که بر اساس کارت‌های ورودی شناسایی و هرروز نیز ورود و خروج آن‌ها به بخش‌های مختلف نمایشگاه آمارگیری شده است. بررسی این آمارها نشان می‌دهد که اثرگذاری یک نمایشگاه گردشگری ارتباطی مستقیمی با تعداد بازدیدکنندگان آن ندارد.

عکس‌های گزارش از میراث آریا