فروش فلزیاب و گنج‌یاب در پلتفرم‌های آنلاین؛ تجارتی که تاریخ را نابود می‌کند

روزهایی که حفاران غیرمجاز کمر به نابودی تاریخ ایران بسته‌اند و دستگاه‌های نظارتی در این حوزه سکوت کرده‌اند، بازار پر سود خریدوفروش فلزیاب نیز بسیاری را برای کسب سود تحریک کرده است. بازار خریدوفروش فلزیاب که پیش از این در مجاری غیررسمی جریان داشت، حالا پایش به فروشگا‌ه‌های سرشناس آنلاین باز شده است تا این ابزار تخریب و سودجویی به سهولت در دسترس قاچاقچیان قرار گیرد.

در سال‌های اخیر روزی نیست که خبر بازداشت حفاران غیرمجاز همراه با فلزیاب منتشر نشود. این اخبار تنها نمونه‌ای خرد از وضعیت کلی قاچاق و حفاری غیرمجاز در ایران را نشان می‌دهد و حجم گسترده‌تری از فعالیت‌های غیرقانونی به برخورد و بازداشت منتهی نمی‌شود. فلزیاب در این زمینه نقش محوری دارد و بازار چند صد میلیارد تومانی آن باعث شده که انواع و اقسام راه‌های خریدوفروش و حتی آموزش ساخت آن‌ها به‌راحتی در دسترس سودجویان قرار گیرد. 

یکی از فروشگاه‌های معروف که واسط خریدوفروش کالاها است، حالا لیست کاملی از انواع فلزیاب برای فروش دارد که برخی از آن‌ها نیز به‌راحتی تحت عنوان گنج‌یاب در حال تبلیغ و فروش هستند.

بررسی‌های فضای مجازی نشان می‌دهد که در کنار صدها وب‌سایت و صفحه شبکه‌های اجتماعی که مشغول خریدوفروش فلزیاب، طلایاب و گنج‌یاب هستند، یکی از پلتفرم‌های آنلاین فروش کشور نیز به مجرایی برای خریدوفروش فلزیاب و گنج‌یاب تبدیل شده است. این در حالی است که قانون به‌طور مشخص درباره خریدوفروش و حتی تبلیغات بدون مجوز هرگونه فلزیاب مجازات تعیین کرده است. 

بر اساس ماده دو قانون مربوط به فلزیاب‌ها مصوب اسفند سال ۱۳۷۹ در مجلس شورای اسلامی:

خرید، ‌فروش، نگهداری و استفاده از دستگاه‌های فلزیاب به دریافت مجوز از سازمان میراث فرهنگی کشور منوط است.

فروشندگان مکلفند این دستگاه‌ها را فقط به اشخاصی که مجوز خرید از سازمان میراث فرهنگی کشور دریافت کرده‌اند، بفروشند و نسخه‌ای از برگ فروش را مشتمل بر مشخصات خریدار و مشخصات فنی دستگاه به سازمان میراث فرهنگی ارائه دهند. رویه‌ای که در عمل رخ نمی‌دهد و دست سودجیان را باز گذاشته است تا یکی از مهمترین عوامل تخریب و قاچاق میراث فرهنگی ایران را به‌راحتی خریدوفروش کنند. 

بازار خریدوفروش فلزیاب به‌جز محفلی برای کلاهبرداران، بازاری برای تخریب میراث فرهنگی ایران است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخشی از مدل‌های فلزیابی که اکنون روی فروشگاه معروف آنلاین در حال فروش هستند، توسط برخی فعالان گنج‌یابی در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شوند و آن‌ها نحوه کار این دستگاه‌ها را نیز آموزش می‌دهند. همچنین تصاویر فلزیاب‌های موجود در بازار نیز توسط حفاران‌غیرمجاز در عملیات حفاری و قاچاق آثار تاریخی ایران منتشر می‌شود تا علاقه‌مندان به حوزه گنج‌یابی را برای خرید این دستگاه‌ها تحریک کند. خرید و فروشی که بدون مجوزهای قانونی، غیرمجاز است؛ اما حالا در اختیار گذاشتن بسترهای آنلاین برای آن، به سهولت دسترسی به این ابزارها منجر شده است. 

_{تصاویر استفاده و تبلیغ فلزیاب در صفحه فعالان حوزه گنج‌یابی}

حوزه فعالیت فروشندگان فلزیاب و گنج‌یاب این روزها بسیار گسترده شده است؛ هرچند بخش زیادی از بازار کلاهبرداران هستند؛ اما نبود نظارت باعث شده است که سودجیان از این فرصت استفاده کنند تا شرایط وخیم این روزهای میراث فرهنگی ایران هرروز وخیم‌تر شود.

بررسی‌های کجارو همچنین نشان می‌دهد که با وجود ماده ۶ قانون مربوط به گنج‌یاب‌ها:

تبلیغ دستگاه‌های فلزیاب از طریق رسانه‌های عمومی‌، مطبوعات‌، چاپ و نشر پوستر و سایر روش‌های تبلیغاتی فقط با مجوز سازمان میراث فرهنگی کشور مجاز است‌.

 حتی برخی از رسانه‌های رسمی کشور نیز تبلیغات فروش فلزیاب و گنج‌یاب را آزادانه منتشر می‌کنند. این در حالی است که بارها تاکید شده که تنها استفاده‌ مجاز فلزیاب در حوزه صنعت است و نباید تحت هیچ شرایط به‌عنوان گنج‌یاب تبلیغ و فروخته شود.

موارد قانون سال ۱۳۷۹ نظارت و بررسی وضعیت فلزیاب‌های کشور را بر عهده سازمان میراث فرهنگی وقت (وزارت میراث فرهنگی فعلی) گذاشته است و این نهاد باید دستورالعمل مشخص برای مبارزه با فلزیاب‌ها در سطح کشور برپا کند؛ اما با وجود گذشت بیش از ۲۰ سال از این قانون، وزارت میراث فرهنگی تنها در زمینه بازداشت حفاران و ضبط فلزیاب‌ها فعال است و حدود قانونی مربوط به فلزیاب‌ها را که قانون‌گذار برعهده این دستگاه قرار داده است، نه رعایت می‌کند و نه از نهادهای نظارتی برای ساماندهی این وضعیت کمک می‌گیرد.