ادعای ضرغامی درباره کنسرت در «پایگاه‌های تاریخی» | کدام تابو شکست؟

یادداشت| عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری به‌تازگی در توییتی مدعی شده که تابوی برگزاری کنسرت در پایگاه‌های تاریخی در دولت حاضر شکسته شده است. اشاره ضرغامی به کنسرت پرحاشیه علیرضا قربانی در تخت جمشید است؛ اجرایی که برای نخستین بار پس از سال‌ها تلاش گروه‌های داخلی و خارجی برای برگزاری کنسرت در تخت جمشید اتفاق افتاده است و علیرضا قربانی موفق شده مجوزهای اجرا در یکی از مطرح‌ترین محوطه‌های باستانی ایران و یکی از شناخته‌شده‌ترین محوطه‌های جهان را کسب کند.

با این حال این نخستین بار نیست که در یک محوطه تاریخی و باستانی در کشور کنسرت برگزار می‌شود و با وجود برخی انتقادات به کم‌کاری و بی‌توجهی مدیران وزارت میراث فرهنگی در تدوین آیین‌نامه و ضوابط برگزاری برنامه‌های فرهنگی در بناها و محوطه‌های تاریخی، این روند از سال‌ها پیش ‌آغاز شده و همواره با وجود فرازونشیب‌هایی ادامه داشته است. هرچند تخت جمشید به‌دلیل اهمیتش همواره موردعلاقه گروه‌های موسیقی داخلی و خارجی بوده است تا بتوانند با اجرای برنامه در آن کسب اعتبار کنند و همین اهمیت همواره باعث ایجاد حساسیت‌ها در زمینه حفاظت این بنا بوده است. با این وجود بسیاری از بناها و محوطه‌های تاریخی در طی دولت‌های مختلف به‌منظور برگزاری کنسرت، مورد استفاده قرار گرفته و همچنان می‌گیرد.

عزت‌الله ضرغامی در توییت خود به‌طور صریح از شکستن تابو اجرای کنسرت در «پایگاه‌های تاریخی» سخن گفته؛ هرچند مشخص نکرده منظورش از پایگاه‌های تاریخی کدام سلسله مرتبه از نهاد زیر دستش است؛ آیا منظورش پایگاه‌های ملی است یا پایگاه‌های میراث جهانی؟ آیا به همه محوطه‌ها، بناها و موزه‌ها اشاره دارد یا «پایگاه‌های تاریخی» سلسله مراتب جدید و تازه در وزارت میراث فرهنگی است که تابو برگزاری کنسرت در آن شکسته شده است. نیک مهم است که وزیر محترم پس از حدود سه سال حضور در این وزارتخانه و در آخرین روزهای کاری دولت خود شفاف سخن بگوید و منظورش از «پایگاه‌های تاریخی» را مشخص کند. هرچند دستگاه اطلاع‌رسانی وزارت میراث فرهنگی کمی از وزیر آگاه‌تر است و در پوشش خبری توییت ضرغامی تیتر را به «شکستن تابو برگزاری کنسرت در تخت جمشید» تغییر داده است.

به جهت اطلاع وزیر باید نگاهی به گذشته کرد. یکی از مهمترین کنسرت‌های برگزار شده در بناها و محوطه‌های تاریخی ایران مربوط به اجرای محمدرضا شجریان و ارکستر ملی در کاخ چهلستون اصفهان است. اجرایی که در دوره اول دولت اصلاحات اتفاق افتاد و البته بعدتر چهلستون نیز به‌عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. البته شجریان در سال ۱۳۷۲ هم اجرایی در کاخ چهلستون برگزار کرده بود. سال ۱۳۹۶ هم شهرام ناظری با وجود ثبت جهانی بودن این بنا در چهلستون اصفهان کنسرت برگزار کرد. هم‌اکنون نیز در این کاخ نه کنسرت که برنامه‌هایی فرهنگی با اجرای موسیقی و استفاده از بلندگو برگزار می‌شود. کیهان کلهر هم در مجموعه اجراهای زنده خود که در فضای مجازی منتشر می‌کرد، اجرایی با گروه کامل موسیقی در چهلستون برگزار کرده است.

کنسرت‌های شجریان در کاخ چهلستون سال ۱۳۷۲ و ۱۳۷۷

محوطه ثبت جهانی بیستون کرمانشاه نیز بارها میزبان برگزاری اجراهای موسیقی چه به‌صورت کنسرت و چه تک اجراهای مناسبتی بوده است؛ محوطه‌ای که حالا دو اثر ثبت جهانی در آن قرار دارد. سهراب پورناظری و شهداد روحانی و گروه‌های دیگر در این محوطه اجرای برنامه داشتند.

محوطه باستانی طاق بستان کرمانشاه نیز که یکی از آثار برجسته تاریخی در غرب کشور و یکی از نامزدهای ثبت جهانی ایران است، بارها و بارها میزبان کنسرت و اجرای موسیقی بوده است. به این لیست می‌توان کاخ سعدآباد و کاخ نیاوران تهران را هم اضافه کرد که هرکدام در دوره‌ای میزبان کنسرت‌های متعدد بودند. هم‌اکنون هم کاخ سعدآباد تبدیل به پایگاه موسیقی‌های بازاری شده و هر ساله میزبان اجراهای پرتعدادی است. با نگاه جامع‌تر می‌توان موارد متعدد دیگری به این لیست اضافه کرد که پس از انقلاب محوطه‌های باستانی، بناهای تاریخی و موزه‌های سرشناس کشور میزبان کنسرت بودند.

کنسرت شهداد روحانی در بیستون/ عکس از نیما محسن‌پور

بر همین اساس ادعای وزیر میراث فرهنگی در توییت او در بهترین حالت یک ادعای گنگ و نادرست است. مجموعه‌ای از پایگاه‌ها، محوطه‌ها، بناها و موزه‌های کشور به‌منظور برگزاری کنسرت و برنامه‌های موسیقی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و تابو‌یی در این زمینه شکسته نشده است.

تنها تابوی شکسته شده برگزاری کنسرت بدون ضوابط در تخت جمشید و بی‌اعتنایی به اعتراض گسترده فعالان و دوستداران حوزه میراث فرهنگی است؛ فعالانی که از زمان اعلام برگزاری این کنسرت تاکنون بارها خواستار ارائه شفاف مستندات و مطالعات کارشناسی در این زمینه هستند؛ اما وزارت میراث فرهنگی به‌ جای پاسخگوی به این موضوع و حراست از میراث فرهنگی که جزو وظایف اصلی آن نهاد است، به تبلیغ کنسرت و دستاوردسازی از آن مشغول است. هرچند کنشگران میراث فرهنگی از ابتدا از نحوه کار مدیران وزارتخانه در پنهان‌کاری و عدم شفافیت مطلع بودند و گروه برگزارکننده را خطاب قرار داده‌اند تا با انتشار شفاف امکان‌سنجی‌ها و مطالعات خود در زمینه آسیب‌های احتمالی و ضوابط اجرایی رعایت شده در این کنسرت از نگرانی‌ها بکاهند.

عکس کاور: کنسرت شهرام ناظری در چهلستون/ عکاس: رسول شجاعی