نارنجک‌پراکنی به میراث فرهنگی | زخم چهارشنبه سوری به یادگار خشایارشا و فروغ فرخزاد

چهارشنبه سوری امسال نیز شب خوبی برای میراث فرهنگی کشور نبوده است. با گذشت ۴۸ ساعت از مراسم آیینی چهارشنبه سوری، تصاویر متعددی از برخورد ترقه و نارنجک با بناهای تاریخی و ثبت ملی کشور منتشر شده است. تصاویری که منجر به واکنش وزیر میراث و افکار عمومی شده، نشان از ناآگاهی گسترده و نبود آموزش درباره حفظ میراث تاریخی کشور دارد. هر چند آسیب به بناهای تاریخی در چهارشنبه سوری اتفاق تکرار شونده‌ای به شمار می‌رود اما برخی از آسیب‌ها مانند پرتاب نارنجک با کتیبه خشایارشا موجب نگرانی از وضعیت حفاظت این آثار شده است.

مهمترین آسیب چهارشنبه‌سوری امسال مربوط به کتبیه‌ هخامنشی خشیارشا در گنجنامه همدان بود. آن‌طور که اعلام شده برخورد نارنجک دستی به این اثر ارزشمند باستانی یک روز پس از چهارشنبه سوری رخ داده است. کتبیه‌های هخامنشی گنجنامه همدان جزو کتبه‌های مهم باستانی و کلید خوانش کتیبه‌های دیگر بودند.

پس از انتشار گسترده تصاویر این حادثه و واکنش افکار عمومی، اداره‌کل میراث فرهنگی استان همدان به قید فوریت پاکسازی این اثر باستانی در دستور کار قرار داد. با حضور یک متخصص مرمت دوده‌های ناشی از این اثر از چهره کتیبه باستانی خشیارشا پاک شده است.

همچنین میراث فرهنگی همدان مدعی شده که اصابت این نارنجک دستی هیچ صدمه‌ای به کتیبه وارد نکرده است.

یکی دیگر از بناهای تاریخی و فرهنگی آسیب دیده در همدان، سایت موزه باستانی میدان امام شهر همدان است. در ویدیویی که پایگاه خبری همدان‌گردش منتشر کرده، برخورد ده‌ها نارنجک دستی با بدنه این موزه دیده می‌شود.

همچنین تصاویر بیشتر نشان می‌دهد به شیشه‌های ویترینی این موزه نیز نارنجک برخورد کرده است؛ شیشه‌هایی که پشت آن‌ها آثار قرار دارند. هنوز میراث فرهنگی استان همدان درباره وضعیت این موزه توضیحی ارائه نکرده و مشخص نیست که آیا شیشه ویترینی جداره این موزه آسیب جدی دیده یا خیر.

مسجد تاریخی مشیرالملک شیراز قدمت قاجاری دارد و یکی از مساجد تاریخی شناخته شده این شهر است. تصاویری که پیمان سودمند روز پیش از چهارشنبه سوری امسال ثبت کرده، نشان از برخورد ده‌ها نارنجک دستی به بخشی از جداره بیرون این مسجد تاریخی دارد.

آسیب سریالی به بناهای تاریخی در چهارشنبه سوری امسال در اصفهان نیز دیده شده است. بر اساس تصاویر منتشر شده، شاه‌نشین و بخشی از بدنه پل تاریخی خواجو در شهر اصفهان مورد اصابت نارنجک‌های دستی چهارشنبه سوری قرار گرفتند. این نخستین بار نیست که چهارشنبه سوری در اصفهان با چنین اتفاقاتی رقم می‌خورد. چند سال پیش نیز برخی با نارنجک به بدنه کاخ ارزشمند هشت بهشت آسیب زده بودند.

تا لحظه تنظیم این گزارش هنوز مدیران میراث فرهنگی استان اصفهان گزارشی درباره آسیب‌ها و وضعیت پل خواجو منتشر نکرده‌اند.

خانه ثبت ملی پدر فروغ فرخزاد در شهر تهران یکی دیگر از بناهایی است که چهارشنبه سوری امسال مورد حمله نارنجک‌ها قرار گرفته است. تصاویر منتشر شده از در ورودی این بنا نشان می‌دهد که ده‌ها نارنجک به این در اصابت و منجر به آسیب آن شده است.

این خانه در فهرست آثار ملی ایران ثبت و بر اساس قانون هرگونه آسیب و تخریب آن جرم‌انگاری شده است. گفتنی است که خانه پدر فروغ فرخزاد پس از ثبت ملی توسط شهرداری تهران خریداری شده اما چند سال گذشته بدون مرمت و کاربری مشخص رها شده است.

تصاویر منتشر شده از نارنجک پراکنی به بناهای فرهنگی اما محدود به این موارد نیست. تاکنون تصاویر دیگری از برخورد نارنجک با دیوار جداره بیرون قلعه فلک‌افلاک خرم‌آباد و همچنین بنای بازسازی شده بلدیه تهران در میدان امام منتشر شده است. عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی کشور نیز در توییتی با واکنش به ماجرای کتیبه گنجنامه نوشته است:

میراث ناملموس، روح میراث ملموس است. هنوز تا تحول فکری در جامعه برای حفظ فرهنگ و تمدن تاریخ‌مان فاصله داریم.

گفتنی است که این نخستین بار نیست که بناهای تاریخی و فرهنگی در چهارشنبه سوری مورد اصابت نارنجک قرار می‌گیرد، سال‌های پیش نیز گزارش‌های متعددی از برخورد ترقه با بناهای تاریخی منتشر شد. یکی از جنجالی‌ترین اتفاقات، برخورد ترقه با آرامگاه کوروش در لحظه سال تحویل بود. با این حال برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها به نظر نمی‌رسد، رفتار عمدی برای آسیب زدن به بناهای تاریخی در پس این سلسله اتفاقات وجود داشته باشد و علت اصلی این رخداد نبود آموزش و ناآگاهی افراد است.