سرنوشت مبهم هلدینگ صنایع دستی

مدت‌ها است که مسئله ایجاد هلدینگ صنایع دستی از سوی معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی مطرح و البته با انتقاداتی از سوی بخش خصوصی صنایع دستی همراه شده است.

در شرایطی که بسیاری از هنرمندان و فعالان صنایع دستی نتوانسته‌اند از ظرفیت قوانین مصوب قبلی و حتی خدمت ساده‌ای مثل بیمه تامین اجتماعی بی‌بهره مانده‌اند، طرح ایجاد هلدینگ صنایع دستی به نظر محلی از اعراب ندارد.

افزون بر مسئله بیمه، تعیین سقف برای معافیت مالیاتی تولیدکنندگان صنایع دستی، گویای آن است که دولت اندک‌اندک در حال عقب‌نشینی از قوانین حمایتی تعیین شده در حوزه تولیدات هنرهای سنتی است.

در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها نیز به گواه فعالان صنایع دستی از کمیت و کیفیت نمایشگاه‌های معاونت مربوطه کاسته شده است و در نتیجه این وضعیت، تولیدکنندگان صنایع دستی به‌جای تمرکز بر تولید، با مشکلات اقتصادی و چک‌های عقب افتاده خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

وعده ایجاد هلدینگ صنایع دستی

وعده ایجاد هلدینگ صنایع دستی؛ به‌عنوان سازوکاری برای حل مشکلات صنایع دستی، برای اولین بار بهمن ماه سال گذشته مطرح شد.

در این مقطع مریم جلالی، معاون صنایع دستی، گفت:

صادرات را به‌صورت ویژه پیگیری خواهیم کرد و رایزن‌های فرهنگی ما در سراسر جهان آماده هستند؛ اما به‌علت تحریم‌ها در حوزه صادرات، دچار مشکل هستیم و مشتریان خارجی متاسفانه بالفعل هستند.

اگرچه با گذشت حدود یک سال، این وعده تاکنون محقق نشده است؛ اخیرا معاون صنایع دستی کشور به مسئله ایجاد هلدینگ صنایع دستی پرداخت و با بیان اینکه در سایه یک برند ملی باید مشکلات را حل کنیم، گفت:

شخصیت های حقیقی را باید در قالب گروه های حقوقی و سپس در هلدینگ یا شرکت و نهایتا در قالب کنسرسیوم جمع کنیم.

وی گفت:

هرآنچه در کشور ما وجود دارد به صنایع دستی مرتبط است حتی وزارت نفت و ایمیدرو هم باید پای کار ما بیاید؛ بنابراین معتقدیم باید در هیئت دولت جلساتمان را برقرار کنیم.

او با بیان اینکه صنایع دستی در واژه نمی‌تواند گویای هنرهای سنتی و صنعت این حوزه باشد، گفت:

باید در ادبیات صنایع دستی به مفاهمه برسیم و بتوانیم عناصر نامتناجس را به یک پیکره واحد تبدیل کنیم و منابع فردی را به منافع جمعی و بخشی و سپس به خدمت منافع ملی تبدیل کرد.

جلالی با ذکر اینکه ما به‌دنبال ایجاد ساختار جدید نیستیم، گفت:

دولت دخالتی نخواهد داشت و باید بخش خصوصی را تقویت کنیم. بخش خصوصی ما نقطه‌ای و جزیره‌ای اقدام می‌کند. چرا نباید یک شبکه یا اجماع باشیم و عناصر ما به هم متصل شود؟

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور خاطرنشان کرد:

امیدوارم دولت چالش‌های زیرساختی را حل کند و مرد میدان بخش خصوصی ما باشد و ما ضمن حل و فصل کردن مسائل تکنولوژی و سیاستگذاری و ‌مسائل قانونی، بخش خصوصی را قدرتمند کنیم.

او البته تاکید داشت که باید به‌گونه‌ای نقش‌آفرینی کنیم که دولت متصدی نباشد. 

انتقاد بخش خصوصی به ایجاد هلدینگ

اگرچه معاونت صنایع دستی مدت‌ها است بر طبل ایجاد هلدینگ می‌کوبد و آن را راه‌حل مشکلات حوزه می‌داند؛ اما در این مسیر فعالان صنایع دستی چندان با معاونت مربوطه هم‌نظر نیستند.

نیما ذاکری، تولید‌کننده و هنرمند حوزه صنایع دستی، در نقد هلدینگ صنایع دستی به خبرنگار «کجارو» گفت:

مشخص نیست معاونت صنایع دستی چه خدمتی به تولیدکننده صنایع دستی می‌دهد که قصد دارد آن را (در قالب هلدینگ) خصوصی‌سازی کند. فعال صنایع دستی همه هزینه‌ها را خودش می‌پردازد و بخش خصوصی محسوب می‌شود؛ اجاره مغازه و ملک، هزینه‌های آب، برق، تلفن، هزینه مواد اولیه، کارگر و سایر هزینه‌های جاری را خود فعال صنایع دستی پرداخت می‌کند.

ذاکری ادامه داد:

آنچه که معاونت صنایع دستی به تولیدکننده صنایع دستی ارائه می‌دهد صرفا یک پروانه تولید است. این پروانه تولید شاید در چند سال گذشته مزایای زیادی داشت؛ اما در حال حاضر مزایای آن‌چنانی ندارد.

با توجه به شایعات مطرح شده اگر بیمه فعالان صنایع دستی قطع شود همین مزیت نسبی فعلی هم از بین می‌رود. در زمینه نمایشگاه نیز بخش خصوصی نمایشگاه‌هایی برگزار می‌کند که مدت زمان بیشتری نیز داشته و قیمتش نیز به نسبت نمایشگاه معاونت صنایع دستی مناسب‌تر است.

وی افزود:

در این شرایط مشخص نیست وظیفه معاونت صنایع دستی چیست و صرف اعطای پروانه تولید به چه کار تولیدکننده صنایع دستی می‌آید؟ توجه داشته باشید که تولیدکننده این حوزه وقتی می‌بیند معاونت صنایع دستی به کارش نمی‌آید و خدماتی ارائه نمی‌دهد می‌تواند برود و از اصناف مجوز بگیرد و فعالیت خود را ادامه دهد.

این تولیدکننده صنایع دستی ضمن انتقاد از نامشخص بودن تعریف هلدینگ صنایع دستی ابراز داشت:

یک زمانی در دوره آقای ملک‌زاده قصد داشتند به‌صورت پنهانی بخش‌هایی از صنایع دستی را در هتل هما خصوصی کرده و در خصوص برگزاری نمایشگاه و قبول تعهد بیمه فعالان صنایع دستی اقدام کنند. در همان زمان فعالان صنایع دستی جمع شده طوماری نوشته و جلوی این اقدام را گرفتند؛ اما بعد با حرکت لاک‌پشتی این جریان ادامه یافت و حالا هم (بار دیگر) حرف هلدینگ صنایع دستی مطرح می‌شود.

وی افزود:

اگر قصد بازاریابی نیز وجود دارد، با تولید متفاوت است. اگر توان دارند باید با حمایت از آثار تولید شده هنرمندان، آن‌ها را به فروش برسانند؛ اما واقعیت این است که هیچ‌کس نمی‌تواند این حجم از آثار هنرمندان صنایع دستی را در اختیار گرفته و به فروش برساند.

ذاکری با ارائه پیشنهادی در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها خاطرنشان کرد:

نمایشگاه‌های صنایع دستی که در استان‌ها برگزار می‌شود عموما ضعیف است؛ به نظرم بهتر است برای حل این مشکل به‌جای برگزاری نمایشگاه در شهرهایی که فروش کمتر است، در شهرهایی که فروش بهتر است تعداد بیشتری نمایشگاه برگزار شود.

وی در خاتمه ابراز داشت:

معاونت صنایع دستی می‌تواند در شهرهایی مثل تهران، یزد، شیراز و شهرهایی از این دست تعداد بیشتری نمایشگاه اجرا کند. امسال تعداد نمایشگاه‌های صنایع دستی صرفا ۱۳ مورد بوده و به درخواست فعالان صنایع دستی برای افزایش تعداد نمایشگاه‌ها پاسخی نداده‌اند.

با توجه به مشکلات عدیده فعالان صنایع دستی ایران، از بیمه و مالیات تا برگزاری نمایشگاه‌ها، به نظر بهتر است معاونت صنایع دستی به‌جای تاکید صرف بر بحث چالش‌برانگیز ایجاد هلدینگ، تمرکز خود را به حل مشکلات قدیمی و شاید به تعبیر برخی «پیش‌پاافتاده» قبلی بگذارد.