فقدان معیار سنجش، عامل سردرگمی گردشگران در انتخاب بومگردیها
تعداد اقامتگاه‌های رسمی و غیررسمی در سال‌های اخیر با رشدی قارچ گونه همراه بوده است؛ اگرچه بی‌توجهی به تدوین حدود و بایدهای خدمات ارائه شده در انواع اقامتگاه‌ها چالش‌هایی به وجود آورده است.
در واقع به‌دلیل دقیق مشخص نبودن سطح خدماتی که در هر اقامتگاه، بومگردی یا واحد اقامتی باید ارائه شود، مسافر در هنگام رزرو نمی‌داند دقیقا با چه چیزی مواجه می‌شود و از سوی دیگر صاحب اقامتگاه به‌صورت مشخص نمی‌داند که چه خدماتی ارائه کند تا مسافر راضی و خشنود باشد.
برای عبور از این شرایط لازم است که آيین‌نامه‌ای مشخص از سوی نهادهای مرتبط با گردشگری تدوین و سطح خدماتی که باید در هر نوع از اقامتگاه‌ها ارائه شود و تجربه‌ای که گردشگر از اقامت به دست می‌آورد را به‌درستی تشریح و مشخص کند.
در حوزه اقامتگاه‌های فاقد مجوز نیز باید غربالگری لازم صورت گیرد تا با ساماندهی این حوزه، خانه‌‌مسافرهای اجاره‌ای ملزم به تبعیت از قانون، دریافت مجوز و رعایت حقوق مسافران شوند.
لزوم چارچوب‌بندی خدمات اقامتگاه‌ها
نامشخص بودن خدمات ارائه شده در اقامتگاه‌ها باعث شده است که فضای پرابهامی برای گردشگران به وجود آید؛ فضایی که در آن، هم صاحبان اقامتگاه‌ها و هم گردشگران از انتظارات و توقعات دیگری ناآگاه هستند.
اکبر منصوری، عضو جامعه حرفه‌ای اقامتگاه های بومگردی ایران، در این خصوص به خبرنگار کجارو گفت:
به نظرم ساماندهی و رسیدگی به وضعیت خانه مسافرها و اقامتگاه‌ها باید به‌وسیله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صورت گیرد؛ یعنی باید بر اساس کاری کارشناسی‌شده، وظایف هر گروه و صنف را مشخص کنند و روشن باشد که هتل، خانه مسافر، هاستل و هر اقامتگاه دیگری چه وظایفی (در قبال مسافر) دارند. در مرحله بعد باید آن‌قدر در این خصوص توضیحات ارائه کنند که مردم بدانند وقتی به‌عنوان گردشگر به اقامتگاهی رجوع می‌کنند دقیقا چه خدماتی را دریافت می‌کنند.
وی تاکید کرد:
در دیداری که با وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی داشتم به این نکته اشاره داشتم که در زمینه رسانه‌ای اقامتگاه‌ها و بومگردیها اصلا به‌شکل مناسبی کار نشده است. آن جایی هم که اطلاع‌رسانی مناسب، آموزش صحیح و تبلیغات نباشد، هرکسی می‌تواند به هر شکلی که می‌خواهد تفسیر کند و بر اساس میل خود عمل کند.
منصوری تاکید کرد:
در حال حاضر در حوزه گردشگری خانه‌مسافرها، مدارس و اقامتگاه‌های غیر اصولی و فاقد مجوز را داریم که در حوزه گردشگری تعریف خاصی ندارند. از بابت فعالیت این سبک‌های واحدهای اقامتی به‌عنوان انجمن اقامتگاه‌های بومگردی شکایت داشته و انتظار داریم وزارت‌خانه در این زمینه نظارت و رسیدگی لازم را داشته باشد. به هر روی فعالیت این واحدهای اقامتی فاقد مجوز که در تعریف گردشگری هم نمی‌گنجند دارد به حوزه گردشگری آسیب می‌زند.
منبع عکس: mihmansho.com، عکاس: ناشناس
لزوم تطابق انتظارات با کارکرد اقامتگاه
در خصوص هتل‌ها تا حدود زیادی تکلیف مشخص است و گردشگر می‌داند بسته به ستاره هتل، کم‌وبیش چه خدماتی دریافت خواهد کرد؛ اما این مسئله در خصوص سایر واحدهای اقامتی نظیر بومگردیها برقرار نیست و عملا گردشگر نمی‌داند که زمان ورود به یک بومگردی مشخصا چه انتظاراتی داشته باشد.
منصوری، عضو جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران، گفت:
در بومگردی بحث هویت وجود داشته و مطرح است. گردشگر با مراجعه به یک واحد بومگردی بحث گردشگری تجربه‌گرایانه را تجربه می‌کند. در این شرایط گردشگر با مردم آن منطقه زندگی می‌کند و حتی نوع پوششان را در مدت سفر استفاده می‌کند. در نتیجه گردشگر در مدت کوتاهی که در بومگردی با مردم محلی سپری می‌کند درست مثل آن‌ها زندگی کرده و حتی با مردم محلی کار می‌کند. این مسئله تاکنون در ایران به این شکل جا نیفتاده است. به همین دلیل هم برخی این‌طور فکر می‌کنند که در زمان حضور در بومگردی باید مثل هتل با آن‌ها برخورد شده و یک نفر برایشان غذا را به اتاق ببرد.
وی ضمن اشاره به وضعیت موجود در حوزه خانه‌مسافرها خاطر نشان ساخت:
اماکنی نظیر خانه مسافرها و اقامتگاه‌های مشابه کارشان راحت است و به مسافر می‌گویند یک شب اقامت داشته باشید و هزینه را پرداخت و سپس اقامتگاه را ترک کنید. در این حالت، صاحب خانه‌مسافر هیچ تعهدی در قبال مسافر نخواهد داشت؛ اما بومگردی اصالتش به این‌گونه نیست و صاحب بومگردی متعهد است که سبک زندگی محلی خود را به گردشگر نشان دهد؛ یعنی از کارهای روزانه‌ای مثل جمع‌آوری تخم‌مرغ و میوه تا شیردوشی، پنیر درست کردن، کره گیری، ماست‌بندی و نیز شیوه درست کردن سایر فراورده‌های لبنی را آموزش می‌دهد. در نتیجه بسته به محیط و منطقه میزبان، سبک زندگی محلی به گردشگر معرفی می‌شود.
عضو جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران، خاطر نشان کرد:
برای مثال گردشگر در مراجعه به مناطق روستایی اطراف اردبیل می‌توانند مشاهده کند که برخی از مردم چگونه در قرن ۲۱ همچنان زندگی کوچ نشینی دارند و صفر تا صد کارهایشان را خود به انجام می‌رسانند. به نظرم گردشگر باید در بومگردیها تمرکزش بر کسب تجربه محلی باشد و این‌طور فکر نکند که چون پول داده صرفا باید بهترین خدمات را دریافت کند.
اگرچه دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌هایی برای کم و کیف خدمات بوگردی‌ها روی کاغذ ارائه شده و بر همین اساس هم بومگردیها ارزیابی و درجه گذاری می‌شوند؛ در عمل به شاخص‌های تعیین شده چندان توجهی نمی‌شود.
ضوابط بومگردیها در ۶ بخش مشتمل بر «ساختمان و تاسیسات»، «تجهیزات و ملزومات»، «خدمات به مهمان»، «منابع انسانی و آموزش»، «ایمنی و بهداشت» و «توسعه پایدار و دسترسی» تعیین شده‌اند. آن‌طور که وزارت گردشگری می‌گوید واحدهای بومگردی سالانه بر مبنای چک لیست‌های مربوطه سنجش می‌شوند و بر اساس نتایج گزارش ارزیابی، درجه واحد مشخص می‌شود. با این وجود در عمل خروجی این ارزیابی‌ها در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد و مردم هنگام انتخاب بومگردی از درجه کیفی آن آگاهی ندارند. گویی این ارزیابی‌ها صرفا برای خود وزارت گردشگری است و از آن به‌عنوان ملاکی در ارائه تسهیلات یا طرح‌های تشویقی و تعامل با صاحبان بومگردیها استفاده می‌شود.
در حال حاضر، با مراجعه به سایت‌های رزرو اقامتگاه و بومگردی و حتی درصورت مراجعه حضوری به اقامتگاه نمی‌توان از درجه کیفی واحد به روشنی آگاه شد. از سوی دیگر اطلاع‌رسانی لازم در خصوص اینکه هر اقامتگاه با درجه کیفی یک، دو یا سه مشخصا چه خدماتی ارائه می‌دهد، انجام نشده است.
شرایط مبهم موجود باعث شده که عملا مردم و گردشگران تا زمان اقامت در یک اقامتگاه ندانند که قرار است با چه چیزی مواجه شوند و چه خدماتی دریافت کنند. طبیعتا مسئولان معاونت گردشگری می‌توانند با تدوین دقیق آيین نامه درجه‌بندی و ارزیابی اقامتگاه‌ها سطح خدمات ارائه شده در هر سطح را مشخص کنند و ابهام موجود در این حوزه را یک بار برای همیشه از بین ببرند.
نظر شما در خصوص نحوه ارزیابی واحدهای اقامتی چیست؟ آیا سازوکار مناسبی برای اطلاع از خدمات و استانداردهای اقامتگاه‌ها در کشور وجود دارد؟
رسانه کجارو، آماده انتشار نظرات مختلف در خصوص وضعیت بازار اجاره اقامتگاه‌ها در ایران است.