روزشمار: ۶ فروردین؛ خرداد روز و زادروز آشو زرتشت
ششم فروردين خردادروز و زادروز زرتشت، تنها پيامبری است که از ميان آرينها برخاست و «کردار نيک، پندار نيک، و گفتار نيک» را ندا داد و ترويج کرد تا پیروان آموزشهای او بهویژه ايرانيان با اين منش پرورش يابند و بارآيند.
روز «امید»، روز «اسپیدا نوشت» یا روز نوروز بزرگ. این روز از روزهای خجسته ایرانیان، همراه با شادی و آبپاشی، و آغاز سال نو در تقویم سغدی و خوارزمی است.
در متن پهلوی «ماهِ فروردین، روزِ خرداد» رویدادهای بسیاری به این روز منسوب شده است؛ از جمله: پیدایی کیومرث و هوشنگ، روییدن مشی و مشیانه، تیراندازی آرش شیواتیر، غلبه سام نریمان بر اژدهاک، پیدایی دوباره شاهکیخسرو (از جاودانان در باورهای ایرانی) و همپُرسگی زرتشت با اهورامزدا. نام «روز امید» به خاطر انتظار پیدایی دوباره کیخسرو و دیگر جاودانان و نجاتبخشان (سوشیانتها)، به این روز داده شده است.
این روز که خردادروز است و متعلق به فرشته مقدس خرداد است بزرگترین جشن ایرانیان باستان بود، زیرا بنابر عقاید زردتشتیان، رزتشت در چنین روزی متولد شد و باز در چنین روزی به پیامبری برگزیده شده است.
زرتشتیان ایران این عید را جشن (هفدرو) می گویند. پارسیان هندوستان و پاکستان این روز را به نام خرداد سال جشن میگیرند و دسته دسته به آدریان ها جهت نیایش رو میآورند.
در واقع در چنين روزی اشوزرتشت در دوران امپراتوری لهراسب در كنار رود درجی اروميه، چشم به جهان گشود. چون نام پدر زرتشت اسپنتمان بود پس از تولد او را زرتشت اسپنتمان ناميدند. در همين روز يعني خرداد و فروردين ماه زرتشتی و به عبارتی ۶ فروردين ماه خورشيدی، در زمان شاه گشتاب كيانی (زرتشت بزرگ) از جانب اهورامزدا به پيامبری برگزيده شد.
زرتشت خود را یک آموزگار خوبیها و برحذرداشتن بشر از گراييدن به بدیها میناميد و میگفت كه گريز از بدیها و پليدیهاست كه در بشر ايجاد احساس شادی و نيكبختی میكند و اين احساس تا ابديت در او باقی میماند.
موبد کورش نیکنام، کلیت پیام زرتشت را در هومت، هوخت و هورز یعنی گفتار، پندار و کردار نیک میداند و معتقد است پیامی که زرتشت در گاتاها بر آن تاکید میکند، خردمندی، تساوی، آزادی و تساوی حقوق انسانهاست و آیین زرتشت آیین مهربانی و صلح است.
وی ۶ فروردین را روز هودرو یا هفتاد و دو رویداد بیان کرد و افزود که عدد هفتاد و دو در آیین ایرانی، عددی مقدس است و در این روز هفتاد و دو رویداد اهورایی، بزرگ داشته میشود که از جمله آنها زادروز آشوزرتشت است. زرتشت انسان را از جانب اهورامزدا مامور میکند که جایگاه انسان بودن خود را در گذر زندگی نسبت به توانمندیهای فکری، جسمی، معنوی و مادی خود پیدا کند.
بر اساس این گزارش، انسان در آیینی که زرتشت بنا نهاد، مکلف است تا علیه دروغ و پلشتیهای فکری طغیان کند و بر ضد بدفکری و کژاندیشی بشورد.
تا وفات زرتشت، تقریبا همه ایرانیان که غالبا میترائیست بودند به مکتب او گرویدند و آيين زرتشت در زمان ساسانيان دين رسمی ايران اعلام شد و روحانيون زرتشتی در دستگاه حکومتی دارای منزلت ویژه شدند. آرینها و از جمله ایرانیان تنها مردم جهان باستان بودند که بتپرست نبودند.
اوستا، کتاب زرتشت است و در عين حال از قديمیترين نوشتههای جهان و سند تمدن پيشرفته ايرانيان عهد باستان است. قطعات اوستا که در دوران هخامنشیان در کتابخانههای کاخهای سلطنتی نگهداری میشد به دست نظامیان اسکندر مقدونی نابود شدند. از آن پس این مطالب از شعر و نثر در ذهن موبدان، از نسلی به نسل دیگر منتقل میشد.
بلاش یکم شاه اشکانی ایران در نوروز سال ۷۶ میلادی از موبدان که به دیدار او رفته بودند با تاکید خواست که تا در ششم فروردین سال ۷۷ یعنی زادروز زرتشت، اوستا باید جمع آوری، تکمیل و به او داده شود، زیرا که پیر شده و عمری از او باقی نمانده و میخواهد که این کار در دوران او انجام شده باشد. بلاش یکم ازسال ۵۱ تا سال ۷۸ میلادی سلطنت کرد. وی قبلا دستور جمعآوری آموزشهای زرتشت را در یک مجموعه داده بود.
موبدان تا ششم فروردین سال ۷۷ میلادی آنچه را که جمعآوری کرده بودند بهصورت مکتوب به بلاش دادند و گفتند که کار تکمیل مجموعه ادامه خواهد داشت. اوستا نزدیک به دو قرن بعد در دوران اردشیر پاپکان و به همت «تنسر Tansar -Tonsar» روحانی ارشد وقت (موبد موبدان) تکمیل شد که شامل ۳۴۸ فصل (بیش از میلیون کلمه) در ۲۱ کتاب بود. در دوران شاپور دوم (ذولاکتاف) چند قطعه گمشده قبلی بر آن اضافه شد و چون به پارسی باستان (زبان اوستایی) بود بعدا بر آن تفسیر و راهنمایی نوشته شد که زند (زند اوستا) نامیده میشود. با هدف تسهیل رجوع به مطالب، خلاصه اوستا تحت عنوان «خرده اوستا» تدوین شده است. شرح این تحولات (تاریخچه اوستا) در کتاب «دین کرد» آورده شده است. زرتشت در عین حال یک شاعر و فیلسوف بزرگ بود.
زادروز زرتشت از دوران ساسانيان يک روز ملی اعلام شد و بر ايام رسمی نوروز اضافه شد. ۹ دهه پیش (سال ۱۹۲۲) شورای عالی معارف (شورای عالی فرهنگ) به رياست دهخدا، زادروز زرتشت را بر تعطيلات مدارس ايران افزود كه بعدا دولت هم تعطيلات نوروزی ادارات را از سه روز به هفت روز افزايش داد زيرا كه روز هفتم فروردين ماه، از عهد باستان روزی خوشيمن و ويژه امضای قراردادها، رسيدن به توافقها و سازش و تحكيم همبستگیها بوده است.
بسیاری از اندیشمندان و شرقشناسان معاصر، آموزشهای اخلاقی زرتشت را راهحل مسائل بشر امروز به دست دادهاند زیرا که همه این مسائل بهعلت زوال و انحطاط اخلاقیات به وجود آمده است. آموزشهای زرتشت از قرن هفدهم میلادی مورد توجه خاص و تفسیر مورخان، فلاسفه و جامعهشناسان بهویژه اندیشمندان آلمانی بوده است که با افتخار از او یاد کردهاند. طبق آمارهای منتشره، توجه به آموزشهای زرتشت از نیمه دوم قرن ۲۰ در گوشه و کنار جهان رو به افزایش بوده است.
برخی از زرتشتیان این روز را جشن میگیرند و گرامی میدارند. آنها در این روز به نیایشگاهها و آدریان محل سکونت خود میروند و با تهیه آش رشته و سیرک خوراکیهای سنتی و اجرای مراسم آفرینگان و جشنخوانی خورداد و فروردین ماه را در هر سال گرامی میدارند.
همچنین زرتشتیان زاده شدن فرزندان، چه پسر و چه دختر را گرامی میدارند. در گذشته هنگامی که کودکی از مادر متولد میگردید، پدر او در همان سال به یاد فرزندش نهالی از درخت همیشه سبز مانند: سرو، مورد یا کاج را در جایی مناسب در خاک میگذاشت و برای رشد و سر سبزی این درخت نیز مانند فرزندش کوشش میکرد. از رسوم ایرانیان باستان در روزگار گذشته برگزاری روز زادروز برای خود و فرزندان بوده است و این جشن مربوط به طبقه خاصی نبوده، بلکه بینیاز و نیازمند آن را برپا میداشتند.
از آداب این روز فال کوزه است، بدین ترتیب که یک روز قبل از جشن اهالی خانه و دوستان و آنهایی که میل دارند در فال شرکت کنند، چیزهای کوچکی میگیرند و آن را با پارچه سبز میپیچند و در یک کوزه نو میاندازند و در کوزه را میبندند و در میان درخت (مورد)، همان درختی که به اهورامزدا تعلق دارد میگذارند.
بعد از چند ساعتی کوزه را بر میدارند و آن را در آتش بخور میدهند و بعد به دست دختری نابالغ میدهند و او یک یک از لوازم و اشیای داخل کوزه را به دست میگیرد و منتظر میشود تا سایرین (یک نفر) شعر از بر بخواند. آنگاه که چکامه خوانده میشود و وصف حال صاحب اثاثه معلوم میشود، اشیا را از درون کوزه بیرون میآورد و به صاحب آن تحویل میدهد.
زرتشت انسان را آفریننده سرنوشت خویش میداند و مسئولیت رهایی از گناه و کردار بد را بهصورت کل متوجه انسان میداند.
زرتشت آریانیان و کل جهان را به شادی ترغیب میکند و تساوی را از صفات اهورایی میپندارد. معنی بهار و نوروز را میتوان در این گفته آشوزرتشت یافت:
از کسانی باشیم که زندگی را نو و جهان را تازه میکند.
در همین روز:
- روز امید، روز شادباشنویسی
- درگذشت «لودویک بتهوون» موسيقیدان مشهور آلمانی (۱۸۲۷ میلادی)
- روز ملی و استقلال «بنگلادش» از پاكستان (۱۹۷۱ میلادی)
دیدگاه