خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ آشنایی با جاذبه‌های گردشگری جزیره قشم
خلیج فارس جاذبه‌های گردشگری شناخته شده و ناشناخته بسیاری را در آب‌های نیلگون خود جای داده است. در این میان جزیره قشم، بزرگترین جزیره شاخاب پارس، ازجاذبه‌های شگفت‌انگیز طبیعی و تاریخی که دیدن آن‌ها خاطره یکی از بهترین سفرها را در ذهن هر گردشگری باقی می‌گذارد. با کجارو همراه باشید.
قشم، بزرگترین جزیره خیلج فارس، شماری از زیباترین جاذبه‌های طبیعی و گردشگری پهنه نیلگون را در خود جای داده است. از دره ستاره‌ها و افسانه‌های مرتبط با آن گرفته تا جنگل‌های دریایی حرا، در سفر به این جزیره زیبا جزیره همیشه جاذبه‌ای برای بازدید وجود دارد. در این مقاله با شماری از جاذبه‌های گردشگری قشم بیشتر آشنا می‌شویم.
مقالات مرتبط:
- خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ پیشینه نام و هویت جعلی خلیج ع ر ب ی
- خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ آشنایی با جزیره هنگام
- خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ آشنایی با جزیره ابوموسی
دره ستاره‌ها در جزیره قشم
دره ستاره‌ها که اهالی محلی قشم به آن ستاره افتاده یا استاره کفته نیز می‌گویند از زیباترین جلوه‌های فرسایش در جزیره پهناور قشم است. محلی‌ها معتقدند پس از فرو افتادن ستاره‌ای در این محل و بر اثر ضربه‌ای سهمگین، خاک از زمین بالا آمده و به هر شکلی که بوده خشک شده و چنین اشکالی پدید آمده است. برخی از اهالی معتقدند با تاریک شدن هوا این دره محل آمدوشد ارواح و اجنه است، لیکن پر واضح است که تاکنون صحت چنین چیزی به اثبات نرسیده است.
آنچه روشن می‌کند، این است که این اشکال در اثر فرسایش باد و باران و رگبارهای فصلی پدید آمده است. البته بازدید از دره ستاره‌ها در شب‌های مهتابی جاذبه‌ای خاص دارد، به‌ویژه در آن لحظه که سکوت همه‌جا را فرا گرفته و آسمان و ستاره‌ها با نزدیکی خاصی به زمین احساس می‌شوند.
در هر صورت برای رفاه حال بازدیدکنندگان و گردشگران در ابتدای سال ۱۳۸۵ به دستور مدیرعامل منطقه آزاد قشم و کمک اهالی و شورای اسلامی روستای برکه خلف راه دسترسی به دره ترمیم و در جهت ایجاد امکانات رفاهی و بهداشتی اقداماتی صورت پذیرفته است. لازم به ذکر است این دره به‌عنوان بخشی از ژئوپارک قشم جزء آثار طبیعی جزیره در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است.
غار نمک در جزیره قشم
در فاصله ۹۰ کیلومتری شهر قشم، در بخش انتهایی جنوب‌غربی جزیره (تقریبا به موازات ساحل جنوبی) کوه گنبدی شکل به ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دریا غار نمک قرار دارد. وجود رگه‌های سفید نمک بر بدنه این کوه از دور منظره‌ای جالب و دیدنی را نمایان می‌سازد. فاصله دهانه غار نمک از جاده هم‌جوار ساحل دریا حدود ۲ کیلومتر است که توصیه می‌شود با پای پیاده پیموده شود. درون غار نمک به‌ویژه در اعماق آن، تاریک است و برای مشاهده استالاکیت‌های بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پرنور است. سقف غار نمک را قندیل‌های مرمرین و بلورین در اشکال مختلف پوشش داده‌اند و منظره‌ای بدیع به وجود آورده‌اند. جریان آب نمک در کف غار نیز از منظره‌های دلپذیر غارهای نمکی جزیره قشم است. رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غارها سبب فروچکیدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیل‌ها می‌شود و شکل آن را پیوسته تغییر می‌دهد.
از دل کوه نمکدان یک جریان آب زیر زمینی دائمی می‌جوشد و راه را به خارج می‌گشاید که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به‌صورت چشمه نمک در دامنه کوه ظاهر می‌شود و در گودال مقابل خود حوضچه‌ای طبیعی به رنگ سفید به وجود می‌آورد. منظره این حوضچه از دور همچون برف زمستانی دیدنی است. این چشمه در تمام طول سال جریان دارد.
نمک‌های این غار از بهترین نوع نمک سر سفره شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد و این قابلیت را دارند که به‌عنوان نمک طبی به‌ویژه برای مصرف ورزشکاران حرفه‌ای به‌صورت کپسول مصرف شود. با بررسی‌های به عمل آمده توسط زمین‌شناسان دانشگاه شیراز و کشور چک معلوم شده که این غار، طولانی‌ترین غار نمک جهان (به طول ۶۴۰۰ متر) است. نظیر غار نمک جزیره قشم در کمتر نقطه‌ای از ایران دیده شده است. تحقیقاتی که اخیرا روی فضای داخلی غار نمک انجام شده، حاکی از قابلیت ویژه آن است. باقی ماندن و تنفس در داخل غار نمک قشم می‌تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی‌های تنفسی کمک کند. ارزش دیدن مسیر غار نمک و محیط اطراف آن همراه با تسهیلات جهانگردی لازم به حدی است که بخش اعظم نیاز ایرانیان و خارجیان شیفته به دیدار از مناطق دیدنی منحصربه‌فرد کره زمین را برآورده می‌کند.
تنگه چاهکوه و تنگ عالی در جزیره قشم
در قلب جزیره، در دل کوه سنگی، شکافی برش خورده به‌شکل ضربدر، تنگه‌ای به وجود آورده که در روزگاران گذشته مکانی مقدس شمرده می‌شده است. از یک سو دست طبیعت، بدنه و سطوح داخلی این تنگه را به‌شکل تاق‌ها، سکوها و دالانهای پر پیچ و عجیب درآورده است و از دیگر سوی بشر چندین حلقه چاه در بستر تنگه حفر کرده است.
این چاه‌ها از سده‌های پیشین تا به امروز منبع مهم تأمین آب شیرین برای این بخش از جزیره به‌ویژه در سال‌های خشک و بی آب بوده است. جوی‌هایی برش خورده در بخش‌های شرقی‌غربی تنگه، که زمان ساخت آن‌ها (همچون چاه‌ها) مشخص نیست، آب را از شکاف‌ها و نقاط مرتفع به‌سمت چاه‌ها هدایت می‌کند.
تنگ عالی، تنگه دیگری است که همانند تنگه چاهکوه از حفره‌ها و شیارهای بی‌شماری با شکل‌های نیم کروی، طاقچه‌ای و قاشقی تشکیل شده است. بلندی دیواره‌های پیرامون تنگه و تاریک بودن مسیر، فضایی وهم آلود برای تماشاگران و بازدیدکنندگان این نقطه به ارمغان می‌آورد. این تنگه در بخش غربی جزیره قشم، در جنوب روستای چاهو غربی و چاهو شرقی واقع شده و در انتها به دیواره‌های شمال‌شرقی گنبد نمکی نمکدان ختم می‌شود.
کوه‌ها و تندیس‌های جزیره قشم
در جزیره قشم کوه‌های کم ارتفاع و شگفت‌انگیز بسیاری وجود دارد که از تحولات دورانی و فروکش آب و بیرون آمدن این کوه‌ها از دل آب حکایت می‌کند. سطح این کوه‌ها را لایه‌های مرجانی، اسفنجی و دو کفه‌ای‌ها پوشانده‌اند که موجب حفاظت خاک‌های نرم شیست و مارن زیر سطح مرجانی شده است.
در اثر فعل و انفعالات طبیعی، وزش باد، طوفان‌های باران زا، نمادها و تندیس‌های دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده است که جزیره قشم و جزایر اطراف آن را از دیگر جزایر خلیج فارس متمایز و شگفت‌انگیز می‌کند. این مجسمه‌های طبیعی را در شکل‌های گوناگون و عجیب در سراسر جزیره می‌توان مشاهده کرد.
جنگل دریایی حرا در جزیره قشم
درخت‌های حرا که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابو علی سینا (Avicenna Marina) نسبت داده می‌شود، درختانی در اندازه‌های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ سبز روشن هستند. درخت حرا آب شورزی است که هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می‌رود. با خاصیت تصفیه‌ای که در پوست درخت حرا وجود دارد، بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می‌کند. درخت حرا در حقیقت یک کارخانه آب شیرین‌کن طبیعی و خدادادی است. در تنگه خوران، بین جزیره قشم و بخشی از استان هرمزگان (فاصله بین شمال جزیره قشم و بندر خمیر) جنگل حرا در گستره‌ای معادل ۲۰۰ کیلومتر مربع پدید آمده که از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. جنگل حرا به‌دلیل مساعد بودن شرایط اکولوژی، زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر همچون حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه، کاکائی و... از مناطق گرمسیری است.
جنگل حرا زیستگاه مناسبی برای نرم تنان، سخت‌پوستان و ماهیان پدید آورده است که منبع غذایی مهمی برای ماهیان و پرندگان وحشی هستند. ارتباط میان تولید اولیه بوم سازگان (اکوسیستم) حرا و تولید ماهیان ارزشمند و صدف در دیگر نواحی حاره به‌خوبی مشخص شده است. بستر مرطوب جنگل حرا، محل مناسبی برای پرورش مرغان ماهی‌خوار دریایی و به‌طور مشخص ماهی‌خوار دریایی سفید (اگرات آلبا) به وجود آورده و از میان دیگر گونه‌ها، مرغ باران یا آبچلیک (کارادریده) در هنگام مهاجرت از میان جنگل حرا عبور می‌کنند. جنگل حرا در زمستان زیستگاه مناسبی برای تغذیه آبچلیک‌ها و پلوه ها است. تعداد قابل‌توجهی از گونه‌های پرندگان اروپایی – آسیایی ( حدود ۴۳ گونه ماهی خوارند) که به آفریقا مهاجرت می‌کنند. یکی از مسیرهای مهاجرت از جنوب ایران و از میان خلیج فارس در نقطه باریک تنگه هرمز میان جزیره قشم و جزیره ابوموسی عبور می‌کند. مناطق جزر و مدی حفاظت شده حرا به مثابه سرزمین استراحت و تغذیه پرندگان ماهی‌خوار و گونه‌های دیگری از پرندگان مهاجر است.
انجیر معابد در جزیره قشم
از رستنی‌های شگفت‌انگیز مناطق حاره، به‌ویژه جزایر خلیج فارس، درخت همیشه سبز، درخت لور (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بزرگ با ریشه‌های هوایی متعدد دارد. میوه رسیده نارنجی رنگ درخت لور مطبوع و خوراکی است.
یکی از زیباترین درخت لور درتم سینتی (منطقه توریان) قرار دارد و در نزدیکی آن بقعه‌ای دیدنی با طرح معماری کهن به نام زیارت پیر واقع شده است.
حیات وحش دریایی در جزیزه قشم
به‌طور کلی ۱۱ گونه خرچنگ از سه خانواده در جزیره قشم وجود دارد. آب‌های جزیره قشم از انواع ماهی غنی است. لاک‌پشت سبز در آب‌های جزیره‌های قشم، هنگام و لارک و همچنین در تنگه خوران و شرق لافت دیده می‌شود. ساحل شنی در شرق کانی در قسمت جنوب‌شرقی یک مکان دلخواه برای لاک‌پشت‌های دریایی است. دولفین بینی بطری نیز از عمده پستانداران منطقه است.
در مقاله خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ آشنایی با آبزیان شاخاب پارس می‌توانید با آبزیان خیلج فارس بیشتر آشنا شوید.
غار خربس در جزیره قشم
به فاصله ۱۲ کیلومتری قشم در کنار جاده جنوبی، غار خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشت میانکاسه قرار دارد. غار خربس از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه‌ها از حفره سنگ‌ها به وجود آمده، اما در دوره‌های پیش از اسلام مردمان با افزودن بر وسعت غار خربس در بخش‌های تالار میانی و دهلیزهای انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهگاه یا نیایشگاه استفاده کرده‌اند.
چاه‌های تل آب یا طلا در جزیره قشم
در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین‌المللی قشم چاه های تلا قرار دارد. در روستای لافت قبل از همه، بادگیرهای منازل روستایی چشم مشتاقان دیدار از قشم را به خود جلب می‌کند. پس از آن به‌محض ورود به لافت و در جوار قلعه نادری حلقه‌های چاه آب متعدد در داخل گودال دامنه کوه به چشم می‌خورد که حکایت از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره نشین عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان دارد. چون تکنولوژی چاه‌کنی و قنات تا آنجا که روشن است خاص گبریان و زرتشتیان بوده است.
مردم سخت‌کوش این منطقه، با زحمت زیاد در دل سنگ‌های شیستی برای ذخیره آب زلال باران چاه‌هایی حفر کرده‌اند. تل مشرف بر این چاه‌ها، با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدایت می‌کند و چون کف چاه‌ها به لایه‌های گچی ختم شده است، آب برای مدت طولانی نسبتا سالم و خنک در آن باقی می‌ماند. در بالای چاه‌های طلا دو اثر تاریخی برج دیده‌بانی بازمانده از قرن هفدهم وجود دارد. اما بیش از همه بادگیرهای خانه‌های روستای لافت در دو جبهه خیره‌کننده است. این آثار از نظر فناوری تهویه هوا در نقاط گرمسیری در نوع خود بی‌نظیرند.
گفته می‌شود تعداد چاه‌های طلا به تعداد روزهای کبیسه یک سال شمسی ۳۶۶ حلقه بوده و در گذشته در هرروز از سال درپوش یکی از آن‌ها را باز و از آن استفاده می‌کردند. بعضی به غلط و به‌دلیل ارزش بالای آب در جزیره واژه طلا را به آن اطلاق می‌کنند، در حالی که صحیح آن تلا= تل او = TAL EAU تل آب و (او) به معنی آب (به زبان پارسی قدیم و فرانسه امروزی) است.
اگر علاقه دارید از روستای زیبای لافت بیشتر بدانید، مقاله خلیج فارس را بهتر بشناسیم؛ آشنایی با روستای لافت را مرور کنید.
سدهای ساسانی و هخامنشی در قشم
در قشم آب شیرین برای نوشیدن انسان، حیوان و گل و گیاه ارزش حیاتی دارد. از ایام قدیم با ساخت سد در تنگه‌ها، راه‌ها و دره‌ها، آب‌های شیرین فصل بارانی را جمع‌آوری و به‌تدریج به مصرف شرب و کشت می‌رساندند.
سد پی پشت جزیره قشم
سد پی پشت در نزدیکی روستای پی پشت، در ۳۷ کیلومتری شهر قشم و ۲۸ کیلومتری فرودگاه بین‌المللی قشم در شمال جزیره قرار دارد. در مدخل تنگه، تأسیسات تقسیم آب این سد تاریخی از دوره ساسانی به چشم می‌خورد.
سد گوران جزیره قشم
سد گوران در ۷۸ کیلومتری شهر قشم و در کنار روستای گوران در نزدیکی جاده طبل- باسعیدو قرار دارد. سنگ بنای اولیه سد به دوران گوران (گبران یا زرتشتیان) و هخامنشیان مربوط می‌شود.
در جزیره قشم آثار تاریخی حاکی از تمدن و شهرنشینی دوران وجود دارد. وجود لوحه‌ای به خط کوفی در یک مسجد قدیمی داخل جزیره موسوم به گوشه (مشهور به شیخ به رخ) حاکی از آن است که این مسجد در سال ۲۴۴ قمری تعمیر شده و قبل از آن آتشکده بوده است.
قلعه پرتغالی‌های قشم
در انتهای شمال شرقی جزیره قشم، یک قلعه قدیمی و مخروبه وجود دارد. این قلعه را در سال ۱۰۳۰ هجری قمری (میلادی ۱۶۲۱) به دستور پادشاه پرتغال، به‌عنوان دژ نظامی برای کنترل ترافیک دریایی منطقه هرمز و خلیج فارس دربندر قشم ساخته‌اند. این قلعه در سال ۱۶۲۲ میلادی به دست سپاهیان ایران فتح شد. قلعه مذکور دو حصار و برج‌هایی در چهر گوش دارد. در پشت حصار بیرونی قلعه، خندقی وجود داشته که اینک پر شده است. طبق تحقیقات آنوبانینی دیوار سازی قلعه با سنگ‌های مرجانی و سنگ لاشه و ملاط گچ و ساروج به‌شکل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است. در میان خرابه‌های قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ‌زده توپ وجود دارد. چهار لوله از این لوله‌ها را در اطراف در ورودی پاسگاه‌های قدیمی شهر قشم و لافت نصب کرده‌اند و چند لوله توپ دیگر نیز به بندر لنگه حمل شده است.
نیایشگاه ناهید در جزیره قشم
در تپه کولغان در ۲/۵ تا ۳ کیلومتری شمال غربی شهر قشم و در سر راه جاده درگهان، زرتشتیان به پرستش خداوند می‌پرداخته‌اند و از کوچه‌های این شهر منظره دریای پارس چشم‌ها را نوازش و دل‌ها را آرامش می‌داده است.
دیدگاه