گیاهان دارویی استان فارس (قسمت اول)

نام علمی: Plantago major L

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی است علفی که تا ارتفاع۰ ۷ سانتی متر رشد می‌کند. برگ‌های بیضی شکل بارهنگ داراری دمبرگ‌های بلند هستند. گل‌ها به رنگ سبز متمایل به قهوه‌ای و مجتمع در انتهای ساقه قرارمی‌گیرند. دانه این گیاه تخم مرغی شکل و به رنگ قهوه‌ای است.

قسمت مورد استفاده بارهنگ برای مصارف دارویی برگ‌ها و دانه‌ی این گیاه است. مائوری‌های نیوزلند به این گیاه رد پای مرد انگلیسی می‌گویند (رویش این گیاه از نواحی مستعمرات انگلیسی‌ها آغاز شده است). اثر اصلی این گیاه مربوط به درمان بیماری یبوست است و به عنوان داروی ضد التهاب دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضدآلزایمر، ضد تصلب شرایین، ضد تومور، ضد تب، ضد عفونی کننده، قابض، مقوی رحم، محافظ کبد و کاهش دهنده چربی خون است. از مخلوط دانه های بارهنگ، به دانه، قدومه و تخم مرو دارویی به‌نام چهارتخمه تهیه می‌شود که در درمان سرفه و گلو درد بسیار موثر است.

هشدار: منع مصرف در دروان بارداری و شیردهی

نام علمی: Althaea officinalis

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی است به ارتفاع ۱/۵ متر پوشیده از کرک با گل‌هایی به رنگ سفید مایل به ارغوانی که غالبا به صورت سه تایی در انتهای ساقه دیده می‌شوند.

گیاه ختمی که قسمت مورد استفاده آن ریشه، ساقه و برگ آن است به عنوان داروی ضد سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه کاهنده فشار خون تاثیر بسزایی در نرم کردن پوست دارد و ناراحتی‌های پوستی را برطرف می‌سازد. ملین، برطرف کننده یبوست، تب بر و کاهش دهنده قند خون است. برای تسریع روند بهبود شکستگی‌ها برگ ختمی را روی محل شکستگی بگذارید.

هشدار: بهتر است مادران باردارو زنان شیرده از مصرف زیاد آن پرهیز کنند.

نام علمی: Mentha longifolia

ویژگی های ظاهری: گیاهی سبز با گل‌های ریز و آبی رنگ و بوی نافذ که نوع کوهی آن دردامنه و ارتفاعات متوسط می‌روید. برگ، ساقه و گل‌های این گیاه قسمت قابل استفاده آن است.

این گیاه پرطرفدار درمان مناسبی برای رفع تب، حالت تهوع، سردرد و اختلالات گوارشی است. چربی اضافی بدن را می‌سوزاند و انقباض عضلانی را برطرف می‌سازد. حالت تهوع اول صبح بارداری و بوی بد دهان را رفع می‌کند. بخور نعناع آرامش بخش است. مصرف چای نعناع به دلیل وجود ویتامین C و بتاکاروتین در ساختار این گیاه معطر، احتمال بروز حمله‌ی قلبی و سرطان را کاهش می‌دهد. از خواص پرطرفدار این گیاه می‌توان به رفع پرمویی شایع در زنان به دلیل اختلالات هورنی اشاره کرد. هر چند بو و مزه نعناعی که در سبزی خوردن وجود دارد با نعناع کوهی شبیه است، اما خواص دارویی نعناعی که به صورت خودرو در کوه می‌روید صد البته قوی‌تر است .

هشدار: استفاده زیاد از نعناع فشار خون را بالا می‌برد، سیستم گوارش را تحریک می‌کند و موجب تهوع می‌شود. استفاده زیاد از حد آن برای کودکان و نوزادان به دلیل ایجاد مشکلات تنفسی وقلبی خطرناک است.

ویژگی های ظاهری: انواع مختلف این گیاه که مورد علاقه زنبورعسل است، در دامنه ‌دشت‌ها می‌روید. این گیاه خوش عطر گل‌هایی ترش‌مزه دارد.

گل پروانه بومی ایران، جنوب اروپا و جنوب غربی آسیا است. از مهم‌ترین خواص درمانی این گیاه می‌توان به درمان ناراحتی‌های تنفسی، سرفه، برونشیت و آسم اشاره کرد و در بهبود زخم‌ها، جراحات وسوختگی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ملین ومسهل است و به درمان سنگ کلیه و ناراحتی‌های مثانه کمک می‌کند. نوع دیگر این گل از نظر خواص درمانی کاملا مشابه، اما از نظر ظاهری متفاوت است (دارای گل‌های قرمز و ارغوانی رنگ است که گل‌های آبی رنگی از داخل گل‌های قرمز آن بیرون می‌آید).

نام علمی: Ziziphus

ویژگی‌های ظاهری: درختی است که ارتفاع آن به ۰ ۱ متر هم می‌رسد. برگ‌هایش بیضی شکل است و به صورت متناوب روی شاخه قرارمی‌گیرد. گل‌های این گیاه دارای ۵ گلبرگ و کرکی است. میوه‌ی سدر گوشت‌دار، کروی، سفت، خوراکی، زرد رنگ و به اندازه یک گیلاس یا کمی بزرگ‌تر از آن است و طعمی مطبوع و ترش دارد.

سدر قابض و تقویت کننده معده است. قند خون را کاهش می‌دهد و برای زخم‌های روده بسیار مفید است. ویتامین C موجود در میوه‌ی این گیاه از پرتقال غنی‌تر و مقادیر کلسیم و فسفر آن ازسیب بیشتر است. برگ‌های این گیاه در شستشوی سر و بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد و شانه کردن موی‌ سر با شانه‌ی چوب سدر سبب تقویت ریشه‌ی مو می‌شود (زنان مصری در قدیم از شانه‌هایی ساخته شده با چوب سدر استفاده می‌کردند). این گیاه فشار خون را افزایش و قند خون را کاهش می‌دهد. برای شستشوی زخم‌ها می‌توان از برگ درخت سدر کمک گرفت.

نام علمی: Descurainia sophia

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی به بلندی یک متر که پایین آن کرک دار و بالای آن بدون کرک است. تخم این گیاه خاکشیر نام دارد که ریزو کمی کشیده است و به دو رنگ قرمز و قرمز بسیار تیره (مایل به قهوه‌ای) وجود دارد که نوع قرمز آن کمی تلخ است. گل‌های این گیاه زرد رنگ است.

برای رفع عطش و تشنگی بسیار موثر است. مخلوط کردن آن با عرق بیدمشک و کاسنی برای درمان جوش‌های صورت مفید است. دفع سنگ کلیه (ترکیب با ترنجبین)، درمان لاغری (ترکیب با شیر تازه) و درمان دل ضعفه (ترکیب با عسل) از جمله خواص این گیاه است. برای بهبود اسهال کودکان خاکشیر بو داده‌ی مخلوط با آب یا آب عسل بسیار موثر است. از دیگر خواص این گیاه می‌توان به رفع بدبویی دهان، دفع کرم، تب بر، التیام دهنده زخم و جراحت، از بین بردن کهیر و التهابات پوستی اشاره کرد. برای برطرف شدن گرفتگی صدا میتوان از این گیاه پر خاصیت کمک گرفت.

تهیه شده در کجارو