جنگجویان قدیم ژاپن؛ از فرماندهان سامورایی تا نینجاهای افسانه‌ای

عصر فئودالی ژاپن همواره با سامورایی‌ ها به یاد آورده می‌شود. مثل شوالیه‌های قرون‌وسطا در اروپا، سامورایی‌ها نیز اشراف جنگجویی بودند که تجهیزات گران‌قیمت داشتند؛ با این حال، آن‌ها تنها یکی از انواع مختلف جنگجویان آن دوره بودند. ژاپن فئودالی یا همان ژاپن قرون‌وسطا جنگجویان متنوعی داشته است که در این مقاله با هفت مورد از آن‌ها آشنا خواهید شد.

سامورایی‌ها اشراف جنگجویی بودند که در اواخر هزاره اول میلادی پدیدار شدند. آن‌ها زمین‌دار و جزو رهبران جامعه بودند؛ بنابراین، حتی پست‌ترین سامورایی‌ها نیز ثروتمندتر و ممتازتر از بیشتر مردم ژاپن بودند. سامورایی‌ها در ابتدا سوارکاران کماندار بودند و بعد به شمشیرزنی روی آوردند. با این حال، این سابقه کمانداری در تجهیزاتشان اثر گذاشت؛ دست راست آن‌ها در ابتدا زره کمتری نسبت به دست چپ داشت تا بتوانند آزادانه تیر بردارند و بند کمان را بکشند.

تقریبا تمام فرماندهان سامورایی بودند. آن‌ها نخبگان نظامی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ژاپن محسوب می‌شدند. در سلسله مراتب فئودالی، هر سامورایی تعهد خدمت نظامی به سامورایی دیگری داشت تا آنکه به خود امپراتور می‌رسید. در جنگ‌ها، سامورایی‌ها معمولا هسته سپاه را تشکیل می‌دادند و نیروهای سواره و پیاده را هدایت می‌کردند.

از قرن یازدهم تا شانزدهم میلادی، سامورایی‌ها گاه در کنار و گاه در برابر گروه دیگری از جنگجویان نخبه به نام «سوهی» (sohei) می‌جنگیدند. سوهی‌ها راهبان جنگجوی بودایی بودند. معابد متعدد، ارتشی از سوهی‌ها در اختیار داشتند. در هنگام نزاع با دیگر معابد یا سامورایی‌ها، سوهی‌ها از معبد خود دفاع می‌کردند. مشهورترین و ترسناک‌ترین سوهی‌ها در معبد «انریاکو» (Enryaku)، معبد اصلی کوه «هیئی» (Hiei)، اقامت داشتند.

سوهی‌ها معمولا تجهیزات کمتری در مقایسه با سامورایی‌ها داشتند. آن‌ها زره پیاده‌نظام‌ها را روی لباس رهبانی خود می‌پوشیدند و اغلب عبایی نیز روی بالاتنه می‌انداختند. سوهی‌ها حوله یا پارچه‌ای را روی سرهای تراشیده‌شده خود گره می‌زدند. جنگ‌افزار سنتی آن‌ها، سلاح میله‌ای تیغ‌داری به نام «ناگیناتا» (naginata) بود. سوهی‌ها می‌توانستند متحدان ارزشمندی برای اربابان سامورایی باشند؛ اما در عین حال، آن‌ها می‌توانستند دردسر نیز ایجاد کنند. آن‌ها از قدرت نظامی خود برای حفظ استقلال معبد در برابر حکومت استفاده می‌کردند.

در قرن پانزدهم میلادی، گروه ترسناک دیگری از جنگجویان مذهبی به نام «ایکو-ایکی» (Ikko-Ikki) ظهور کردند. ایکو-ایکی‌ها از فرقه‌ای بودایی به نام «جودو شینشو» (Jodo-Shinshu) بودند که شاخه‌ای از «آیین بودای پاک‌بوم» (Pure Land Buddhism) بود. آن‌ها به رستگاری برای تمام بشریت باور داشتند و در این زمینه، تمایزی میان دین‌دار و غیردیندار نمی‌گذاشتند؛ بنابراین، ایکو-ایکی‌ها برابری‌طلب‌تر از سوهی‌ها بودند.

در مقایسه با دیگر جنگجویان آن زمان، از ایکو-ایکی‌ها اطلاعات کمتری در دست داریم. رفتار آن‌ها شبیه دهقانان شورشی اروپا است؛ با این تفاوت که آن‌ها تعصبات دینی داشتند که باعث می‌شد رقیبان سرسختی شوند.

جنگجویان برای سامورایی شدن، علاوه بر جنگجو بودن، باید عضو نظام سلسله‌مراتبی شفافی می‌شدند و از جایگاه خود دفاع می‌کردند. گاه سامورایی‌ها جایگاه خود را در این نظام سلسله‌مراتبی از دست می‌دادند. این اتفاق وقتی می‌افتاد که «دایمیو» (daimyo) یا ارباب آن‌ها از دنیا می‌رفت یا رسوا می‌شد. در آن صورت، سامورایی سرور خود را از دست می‌داد. آنگاه، آن سامورایی «رونین» (ronin) می‌شد که به‌معنای «مرد امواج» است.

رونین‌ها نه مالک زمینی بودند و نه درآمد ثابتی داشتند؛ به همین دلیل، آن‌ها به‌عنوان مزدور به استخدام درمی‌آمدند و بدین ترتیب، به درآمد می‌رسیدند. در طی تحولات خشونت‌آمیز قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی، شغل مزدوری بسیار وافر شد. با برقراری نظم در ژاپن، فرصت‌های شغلی کمتری برای رونین‌ها وجود داشت.

نینجاها قاتلان مخفی ژاپنی بودند؛ اما اطلاعاتی که از آن‌ها وجود دارد، حتی از ایکو-ایکی‌ها نیز کمتر است. افسانه نینجا سرشار از شایعه، تردید و اغراق است. در مقایسه با دیگر گروه‌های جنگجو، نینجاها نقش بسیار متفاوتی داشتند. آن‌ها در میدان نبرد نمی‌جنگیدند؛ بلکه نینجاها در سایه و به‌صورت پنهانی و با حیله‌گری، دشمنان را به قتل می‌رساندند.

چنین شایعه شده است که دایمیو «اوئه‌سوگی کنشین» (Uesugi Kenshin) در سال ۱۵۷۸ میلادی به دست نینجایی کشته شد که چند روز در کثافت دستشویی پنهان شده بود. نینجا منتظر فرصتی بود تا در بهترین لحظه، به قربانی خود حمله کند. نینجاها لباسی یک‌دست می‌پوشیدند تا بتوانند خود را از دید پنهان سازند. آن‌ها در شب، سیاه و در روز، قهوه‌ای خاکی می‌پوشیدند.

مثل شوالیه‌های اروپایی، سامورایی‌ها نیز نماد جنگ بودند؛ اما آن‌ها همیشه در جنگ‌ها شرکت نمی‌کردند و تنها در مواقع خاص حضور می‌یافتند. بدنه ارتش فئودال ژاپن را سربازان پیاده‌نظام معمولی‌ای به نام «آشیگارو» (ashigaru) تشکیل می‌داد. تجهیزات آشیگاروها به‌طور قابل‌توجهی متفاوت بود. بسیاری از آن‌ها زره جنگی ساده به تن می‌کردند.

زره آشیگاروها از دو بخش تشکیل می‌شد که از جلو و پشت آن‌ها محافظت می‌کرد. این دو بخش به‌وسیله بند یا ریسمان به هم وصل می‌شد. آشیگاروها با نیزه، شمشیر و کمان می‌جنگیدند. در قرن شانزدهم میلادی، سلاح‌های باروتی پدیدار شدند. فرمانده «نوبوناگا» (Nobunaga) در سال ۱۵۷۵ میلادی، ۳,۰۰۰ نفر از سربازان آشیگاروی خود را به تفنگ شمخال مجهز کرد و بدین ترتیب توانست به پیروزی بزرگی دست یابد.

برای موثر و کارآمد بودن، هر ارتشی نیاز به ارتباطات دارد. هر اربابی، گروهی پیام‌رسان به نام «تسوکای-بان» (tsukai-ban) داشت. این گروه، در مواقع شلوغ و آشفته در میدان نبرد، واحدهای نظامی را با هم هماهنگ می‌کرد و اخبار را بین واحدها انتقال می‌داد.

شوگان و سامورایی دو مفهوم مهم در تاریخ ژاپن هستند که هرکدام جایگاه و نقش خاصی در ساختار اجتماعی و سیاسی ژاپن فئودال داشتند. شوگان عنوانی بود که به رهبران نظامی ارشد ژاپن داده می‌شد که از قرن دوازدهم تا اواسط قرن نوزدهم میلادی بر ژاپن فرمانروایی می‌کردند. شوگان‌ها قدرت نظامی و سیاسی زیادی داشتند و در بسیاری از موارد، حتی اگر امپراتور از نظر رسمی جایگاه بالاتری داشت، قدرت واقعی در دست شوگان‌ها بود.

تفاوت دیگر شوگان و سامورایی در نقش و جایگاه اجتماعی آن‌ها است. شوگان‌ها به‌عنوان حاکمان نظامی کشور عمل می‌کردند و قدرت سیاسی را در دست داشتند؛ در حالی که سامورایی‌ها به‌عنوان جنگجویان و محافظان اربابان خود عمل می‌کردند. سامورایی‌ها اگر اربابشان را از دست می‌دادند، می‌توانستند به رونین تبدیل شوند که در این صورت بدون حمایت و شرافت بودند.

در حالی که شوگان‌ها به‌عنوان رهبران عالی‌رتبه شناخته می‌شدند، سامورایی‌ها به‌عنوان جنگجویان وفادار و شریف به شمار می‌آمدند. هر دو نقش مهمی در تاریخ ژاپن ایفا کردند؛ اما در سلسله‌مراتب قدرت و جایگاه اجتماعی، تفاوت‌های اساسی داشتند.

آیا شما از تنوع جنگجویان ژاپنی اطلاعی داشتید؟ جنگجویان محبوب شما کدام گروه هستند؟ دیدگاه خود را با ما و دیگر همراهان کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: World History Encyclopedia، پدیدآورنده: نامشخص